İdeolojik Mücadele Aracı Olarak Entelektüel Sermaye: MESS ve TİSK Örnekleri

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 4, 43 - 62, 01.12.2015

Arş. Gör. Melih Yeşilbağ

Öz

Bu çalışma, neoliberal dönemde sermaye sınıfının ideolojik stratejilerinde gözlemlenen değişimlerin entelektüel ve kültürel sermaye kavramlarıyla açıklanabileceğini iddia etmektedir. Bu amaçla, Türkiye’de iki önemli işveren örgütü olan MESS ve TİSK’in neoliberal dönemeç öncesi ve sonrasındakiideolojik stratejileri mercek altına alınmaktadır. Endüstriyel ilişkiler alanında faaliyet gösteren söz konusu iki örgüt, emek hareketiyle doğrudan temas içerisinde olmaları ve dolayısıyla sermaye sınıfına dair ideolojik toplumsal algının sonuçlarıyla birebir muhatap olmaları nedeniyle seçilmiştir. Türkiye’de neoliberalizmin miladı olan 12 Eylül 1980 öncesinde MESS ve TİSK, güçlü emek hareketi ve sosyalist örgütler karşısında savunma pozisyonuna çekilmiş, toplumda işadamlarına yönelik olumsuz bir imgenin yayılmasını engelleyememiş, akademi ve kültür-sanat dünyasına nüfuz edememiş ve ideolojiler alanında genel anlamda etkisiz kalmıştır. 12 Eylül’ün Türkiye’de emek hareketini ve sosyalist örgütleri tasfiye etmesiyle kendileri için en önemli tehdidi bertaraf eden bu iki örgüt, artan güç ve etkileriyle birlikte ideolojiler alanında yeni bir stratejiyi hayata geçirmeye başlamıştır. Bu strateji kapsamında akademiyle ilişkiler geliştirilmiş ve kültür-sanat dünyasına ilgi gösterilmiştir. Bu ilişkiler sayesinde bu iki örgüt özelinde sermaye sınıfının entelektüel ve kültürel sermayeleri artmış, sermayedarlar hakkındaki olumsuz imge yerini “edebiyat ve sanattan anlayan, entelektüel kanaat önderi olarak işadamı” figürüne bırakmış ve bu değişimler sermaye yanlısı bir ideolojik iklimin oluşturulmasında etkili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel Sermaye, İşveren Örgütleri, Neoliberalizm, Ideolojik hegemonya

Intellectual Capital as an Instrument of Ideological Struggles: The Cases of MESS and TİSK

Öz

This paper claims that the changes in the ideological strategies of the capitalist class in the neoliberal era can be explained by the concepts of intellectual and cultural capital. For doing so, it scrutinizes the strategies of MESS and TİSK, two important employers’ associations in Turkey, in the field of ideologies before and after the neoliberal turn. These two organizations that function in the area of industrial relations have been chosen because of their immediate interaction with the labor movement and their direct subjection to the consequences of the ideological public perception about the capitalist class. Before 12th of September 1980 that is the turning point of neoliberalism in Turkey, MESS and TİSK took a a defensive position against the powerful labor movement and socialist organizations, could not prevent the spreading of anti-business sentiments among masses, could not penetrate the academia and the cultural-artistic scene, and remained generally ineffective in the field of ideologies. After the greatest threat for MESS and TİSK was eliminated through the purge of the labor movement and socialist organizations by the military intervention, these organizations, with their rising power and impact, have launched a novel strategy in the field of ideologies. Under this strategy, they have built stronger ties with the academia and have shown interest in the world of culture and arts. Thanks to these relations, they have increased their intellectual and cultural capital and consequently, the negative public image of capitalists have been replaced by an image of a businessman as “an intellectual conviction leader fond of arts and literature”. These changes have been influential in the emergence of a business-friendly ideological climate.

Anahtar Kelimeler

Intellectual Capital, Employers’ Associations, Neoliberalism, Ideological Hegemony

Kaynakça

• Birincil Kaynaklar
• MESS İşveren Gazetesi (1963’ten 2013’e)
• İşveren Gazetesi(1964’den 2013’e)
• Mercek Dergisi(1996’dan 2013’e)
• MESS, Gelenek ve Gelecek, MESS Yayınları, 1999.
• MESS, Medya’da MESS 6, MESS Yayınları, 1999.
• MESS, Medya’da MESS 7, MESS Yayınları, 2000. Kitap ve Makaleler
• Arslan, U. T. (2005). Bu kâbuslar neden Cemil?: Yeşil- çam’da erkeklik ve mazlumluk. İstanbul: Metis Ya- yınları.
• Atılgan, G. (2015). “Sanayi kapitalizminin şafağında”, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’de siyasal hayat için- de (der. Atılgan, Uslu, Saraçoğlu).İstanbul: Yordam.
• Bali, R. N. (2002). Tarz-ı hayat’tan life style’a: yeni seç- kinler, yeni mekânlar, yeni yaşamlar. İstanbul: İle- tişim.
• Balkan, N., & Savran, S. (2002). The politics of perma- nent crisis: class, ideology and state in Turkey. New York: Nova Science Publishers.
• Başgüney, Hakkı (2015). Yazarlar Çağı: Türkiye’de 1960 ve 1980 arasında edebi üretim ve politika. İstabul: Yazılama.
• Baydar, O., Dinçel, G., (1999). 75 yılda çarkları döndü- renler. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Blyth, M. (2002). Great transformations: economic ide- as and institutional change in the twentieth century. New York: Cambridge University Press.
• Boratav, K. (2005). Türkiye iktisat tarihi, 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: a social critique of the judgement of taste. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Bourdieu, P. (1986)ç “The forms of capital”. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Educatio- niçinde (der. J. Richardson), 241-258.
• Burawoy, Michael. (2012). “The Roots of Domination: Beyond Bourdieu and Gramsci”. Sociology 46(2), 187-206.
• Buğra, A. (1995).Türkiye’deDevlet ve İşadamları: İstan- bul: İletişim Yayınları.
• Çulhaoğlu, M. (2015). Binyıl eşiğinde marksizm ve Tür- kiye solu. İstanbul: Yordam Kitap.
• Gill, S. (1998). “New constitutionalism, democratisati- on and global political economy”. Pacifica Review: Peace, Security & Global Change, 10(1), 23–38.
• Gramsci, A., Hoare, Q., & Nowell-Smith, G. (1972). Selections from the prison notebooks of Antonio Gram- sci. New York: International Publishers.
• Göker, E. (2001). “Durkheim’in sol eli: Pierre Bour- dieu’nun muhalefeti”, Praksis 3, 228-251.
• Gülfidan, Ş. (1993). Big business and the state in Turkey: the case of TÜSİAD. İstanbul: Boğaziçi University.
• Hall, S. (1988). “The Toad in the Garden: Thatcherism Among the Theorists”,Marxism and the Interpreta- tion of Culture içinde (der. Cary Nelson). Chicago, University of Illinois Press. 35-57.
• Harvey, D. (2005). A brief history of neoliberalism. Ox- ford; New York: Oxford University Press.
• Katz-Gerro, T. (2002). “Highbrow Cultural Consump- tion and Class Distinction in Italy, Israel, West Germany, Sweden, and the United States”. Social Forces, 81(1), 207–229.
• Lamont, M., & Lareau, A. (1988). “Cultural Capital: Allusions, Gaps and Glissandos in Recent Theoreti- cal Developments” (SSRN Scholarly Paper No. ID 2131347). Rochester, NY: Social Science Research Network.
• Magrassi, P. (2002). “A taxonomy of Intellectual capi- tal.” Research Note COM-17-1985, Gartner.
• McNally, D. (2011). Global slump the economics and po- litics of crisis and resistance. Oakland, CA: PM Press.
• Munck, R. (2002). Globalisation and labour: the new “gre- at transformation”. London; New York: Zed Books.
• Ozan, E. D. (2012). Gülme sırası bizde: 12 Eylül’e gi- derken sermaye sınıfı, kriz ve devlet. İstanbul: Metis.
• Öztürk, Ö. (2009). “Türkiye’de Sendikal Mücadele, Sermaye Birikimi, MESS ve Koç Holding”.Praksis 19, 337-361.
• Sullivan, P. H. (2000). Value-driven intellectual capital: how to convert intangible corporate assets into market value. New York: Wiley.
• Uğur, A., & Alkan, H. (2000). “Türkiye’de İşada- mı-Devlet İlişkileri Perspektifinden MÜSİ- AD”. Toplum ve Bilim, 85, 133-155.
• Tokyol, A. (2003). “İşveren Sendikaları” 75 Yılda Çark- ları Döndürenler  içinde, (der.  Baydar ve Dinçel). İstanbul: Tarih Vakfı.