Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Evaluation of the Hadith "In the Time of the Prophet, when We were Menstruating, We were Ordered to fast (Qada of Fasting). We were not Ordered to Make up the Prayer”

Yıl 2023, , 47 - 76, 13.03.2023
https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1264717

Öz

In this article, first of all, the semantic analysis of the word qada, which is also mentioned in the famous Muâze Hadith, which is understood by the majority of scholars as " When we were menstruating, we would make up the fast afterwards and we would not make up the prayer”. While making the semantic analysis of the word qada, the method of determining, examining and discussing the findings will be used. In this context, it will be tried to determine the meanings of the word qada in the period of ignorance, in the Qur'an and hadiths.
Afterwards, it will be investigated how the Muâze Hadith, in which the word qada is also used, was understood by the predecessor scholars, and the verses and hadiths that will contribute to the correct understanding of the hadith will be traced. In the context of hadith, it will be investigated in what sense the concepts such as qada, menstruation and eza are used by Islamic scholars and how they are understood.
Hz. Aisha's (r.anha) statemet that “In the time of the Prophet, when we were menstruating, we were ordered to fast (Qada of Fasting). We were not ordered to make up the prayer” in the Muâzeh Hadith not in this form; the claim that it should be understood as “In the time of the Prophet, when we were menstruating, we were ordered to fast, we were not ordered to pray” will be examined. In case of acceptance or rejection of this claim, whether Muslim women can fast or pray while they are menstruating; If they cannot fast and pray, the issue of whether they will make up or not will be discussed

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
  • Aksan, Doğan. Anlambilim-Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yay., 2009.
  • Ali el-Kârî, Nûrüddîn Ali b. Sultân. Mirḳātü’l-mefâtîḥ şerḥü Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1. Basım, 1422.
  • Arabî, Abdullah - Kâmil, Hâmid. Revâiü‘ş-Şi‘ri’l-Câhili. Mısır: Mektebetü Atlas, 2012.
  • Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre Araştırmalar IV. Ankara: Semih Ofset, 1995.
  • Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed Bedreddin el-. ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Münteḳā şerḥu’l-Muvaṭṭaʾ. 7 Cilt. Mısır: Matba‘atü’s-Seâde, 1. Basım, 1332.
  • Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi Lisâni’l-’Arab. thk. Abdüsselam Muhammed Hârun. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 4. Basım, 1418.
  • Bayındır, Abdülaziz. “Allah’ın Koyduğu Sınırların Aşılması ve Oruç Örneği”. www.suleymaniyevakfi.org, 11 Aralık 2019. https://www.suleymaniyevakfi.org/ramazan-ve-oruc/allahin-koydugu-sinirlarin-asilmasi- ve-oruc-ornegi.html
  • Bayındır, Abdülaziz. “Toplumsal Cinsiyet”. Süleymaniye Vakfı, ts. https://www.suleymaniyevakfi.org/bulten/toplumsal-cinsiyet.html
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs̱âr. thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci. 15 Cilt. Karaçi: Câmiatü’d-Dirasati’l-İslâmiyye, 1991.
  • Bolelli, Nusrettin. “Nahivde Hadisle İstişhâd Meselesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5-6 (1988 1987), 165-175.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Mustafa Dib el-Boğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1407.
  • Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Ḥayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1424.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed es-Sâdık Gamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1405.
  • Çetin, Mehmet. Metin Eksenli Hadis Tenkidinde Öznellik ve Yorumsallık (Teori ve Uygulama). Ankara: Gece Akademi, 1. Basım, 2018.
  • Dalgın, Nihat. “Özel Günlerindeki Kadınların İbadeti”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 9 (2007), 379-413.
  • Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman. es-Sünen. thk. Fevvâz Ahmed, Hâlid es-Seb’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-’Arabî, 1. Basım, 1407.
  • Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Bilgilendirme Platformu. “Kadınların Hayız ve Nifas Hallerinde Yapamayacakları Şeyler Nelerdir? ‎”, 07 Aralık 2015. https://fetva.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/148425/kadinlarin-hayiz- ve-nifas-hallerinde-yapamayacaklari-seyler-nelerdir-
  • Ebû Avâne el-İsferâyînî, Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm. Müstaḫrecü Ebî ʿAvâne. thk. Eymen b. Ârif ed-Dimeşkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1. Basım, 1419.
  • Ebû Bekir İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdillâh. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’r-Risâleti’l-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430.
  • Ebü’l-Bekâ, Eyyüb b. Mûsâ el-Hüseynî el-Kefevî. el-Külliyyât. thk. Adnân Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, ts.
  • Enbârî, Ebû Bekir Muhammed v. el-Kâsım. Ez-Zâhir fî me’ânî kelimâti’n-nâs. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1412.
  • Esma‘î, Ebû Saîd Abdulmelik b. Kureyb. Şerḥu’l-Esma‘iyyât. thk. Sa‘dî Danâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
  • Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-. Tehẕîbü’l-luġa. thk. Muhammed ’Ivaz Mur‘ib. 15 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım, 2001.
  • Görmez, Mehmet. “Abdülfettâh Ebû Gudde ile Sünnet ve Hadis Üzerine Söyleşi”. İAD (İslami Araştırmalar Dergisi) 10/1-2-3-4 (1997), 138-144.
  • Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1411.
  • Hatiboğlu, İbrahim. “Ma’mer b. Râşid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 31 Ağustos 2022.
  • Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd (Ahmed) b. Muhammed. Ġarîbü’l-ḥadîs̱. 3 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Câmiatu Ummu’l-Kurâ, 1402.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed. Meʿâlimü’s-Sünen. 4 Cilt. Halep: el-Matbaatu’l-’İlmiyye, 1. Basım, 1351.
  • İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh. el-İstiẕkârü’l-câmiʿ li-meẕâhibi fuḳahâʾi’l-emṣâr ve ʿulemâʾi’l-aḳṭâr fîmâ teżammenehü’l-Muvaṭṭaʾ min meʿâni’r-reʾy ve’l-âs̱âr. thk. Sâlim Muhammed Atâ - Muhammed Ali. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1. Basım, 1421.
  • İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh. et-Temhîd limâ fi’l-Muvaṭṭaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdülkebîr. 24 Cilt. Mağrib: Vizâratü ‘Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 1387.
  • İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef el-Kurtubî. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣahîḥ’i. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2. Basım, 1423.
  • İbn Dakîkul‘îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Ali. İḥkâmü’l-aḥkâm şerḥu ʿUmdeti’l-aḥkâm. 2 Cilt. Kahire: Matbaatu’s-Sünneti’l-Muhammediyye, ts.
  • İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihabüddin Ahmed b. Ali. Fetḥu’l-bârî şerḥü Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1379.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihabüddin Ahmed b. Ali. Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker fî muṣṭalahi ehli’l-es̱er. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matbaatu’s-Sabâh, 3. Basım, 1421.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân (bi tertîbi İbn Balabân). thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1988.
  • İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. es-Sahîh. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 2003.
  • İbn Kudâme, Cemâlüddîn Yûsuf b. Hasen el-Makdisî. el-Muġnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dârü’l-İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
  • İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh. İkmâlü’l-İʿlâm bi-tes̱lîs̱i’l-kelâm. thk. Sa’d b. Hamdân el-Gâmidî. 2 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Câmiatu Ummu’l-Kurâ, 1. Basım, 1404.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1. Basım, 1415.
  • İbn Meymûn, Muhammed b. el-Mubârek. Müntehe’ṭ-ṭaleb min eşʿâri’l-ʿArab. thk. Muhammed Nebîl Tarifi. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1. Basım, 1999.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 9 Cilt Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418.
  • İbn Râhûye, Ebû Ya’kub İshâk b. İbrâhim. el-Müsned. thk. Abdülgafûr b. Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. el-Medinetü’l-Münevvera: Mektebetü’l-Îmân, 1. Basım, 1991.
  • İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. 4 Cilt Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1425.
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh. el-Ḳabes fî şerḥi Muvaṭṭaʾi Mâlik b. Enes. thk. Muhammed Abdullah Veled Kerîm. 3 Cilt. b.y.: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 1. Basım, 1992.
  • İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs̱ ve’l-es̱er. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1399.
  • İbnü’l-Mülakkin, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî el-Mısrî. et-Tavżîḥ li-şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Dârü’l-Felâh. 36 Cilt. Dimeşk: Dârü’n-Nevâdir, 1. Basım, 1429.
  • Kâdî İyâz, İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. el-İlmâʿ ilâ maʿrifeti uṣûli’r-rivâye ve taḳyîdi’s-semâʿ. thk. es-Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Dârü’t-Turâs, 1. Basım, 1379.
  • Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvaṭṭa. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü Zâyid b. Sultân, 1. Basım, 1425.
  • Mevsılî, Ahmed b. Ali Ebû Ya’la. Müsnedü Ebî Ya’la. thk. Hüseyin Selîm Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Me’mun li’t-Türas, 1. Basım, 1984.
  • Meymenî, Abdülaziz b. Abdilkerîm. eṭ-Ṭarâʾifü’l-edebiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
  • Mübârekpûrî, Ebü’l-Ula Muhammed Abdurrahman el-. Tuḥfetü’l-aḥveẕî şerḥu Câmiʿi’t-Tirmiẕî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l’İlmiyye, ts.
  • Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyn. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasan Abdülmin’im Şelebi. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 2001.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (el-Müctebâ). thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebü’l-Matbûatü’l-İslamiyye, 2. Basım, 1406.
  • Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İfav Yayınları, 1. Basım, 2010.
  • Rûkî, Ebû Muhammed Abdullah b. Mâni’. Şerḥu Kitâbi’ṣ-Ṣavm min Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. el-Medinetü’l-Münevvera: Mektebetü’l-Ulûmi ve’l-Hikem, 1. Basım, 1431.
  • Sağlam, Hadi - Arpacı, İbrahim. “İslam Fıkhına Göre Hayızlı Kadının Orucu”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/2 (2018), 60-76.
  • San‘ânî, Ebû Bekir Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Muṣannef. thk. el-A‘zamî Habîbürrahmân. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 2. Basım, 1403.
  • Semerkandî, Alâeddin Ali b. Yahyâ. Baḥrü’l-ʿulûm. thk. Mustafa Matarci. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
  • Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasen. el-Âs̱âr. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
  • Şurrâb, Muhammed b. Muhammed Hasan. Şerḥu’ş-şevâhidi’ş-şi‘riyye fî ümmâti’l-kütübi’n-naḥviyye li-erba’ati âlâfi şâhidin şi‘riyy. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1427.
  • Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-Evsat. thk. Târik b. ‘İvadullah - Abdülmühsin b. İbrâhim. 10 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Haremeyn, ts.
  • Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerḥu müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1415.
  • Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleyman b. Dâvûd. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmühsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dârü Hicr, 1. Basım, 1419.
  • Tebrizî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Alî b. Muhammed el-Hatîb. Şerḥu İḫtiyârâti’l-Mufaḍḍal. thk. Fahrüddin Kabâve. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
  • Temiz, Rabia Zahide. “Hayızlı Kadının Orucu Meselesi: ‘Sen Harûrî misin?’ Rivayeti Üzerine Bir İnceleme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/3 (2021), 1253-1275.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
  • Ulu, Arif. “Adet Halindeki Kadının Orucuyla İlgili Hadislerin Tenkid ve Tahlili”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi] [İİFD] [EAÜİFD] 38 (2012), 1-50.
  • Vehb b. Münebbih, Ebû Abdillâh es-San’ânî. Kitâbü’t-Tîcân fî mülûki Ḥimyer. San’a: Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Ebhâsi’l-Yemeniyye, ts.
  • Yaşaroğlu, Kâmil. “Kazâ”. DİA. 25/110-113. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2002.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Mürtezâ. ʿUḳūdü’l-cevâhiri’l-münîfe fî edilleti meẕhebi’l-İmâm Ebî Ḥanîfe. Mısır - İskenderiye: Matbaatu’l-Vataniyye, 1875.
  • “Abdulaziz Bayındır, Adetli Kadın Oruç Tutabilir Diyor”. haz. Abdülaziz Bayındır. https://www.youtube.com/watch?v=LMl9AigsgNQ. Yayın Tarihi 09 Nisan 2015. https://www.youtube.com/watch?v=LMl9AigsgNQ
  • “Adetli Kadın Oruç Tutabilir Mi”. haz. Abdülaziz Bayındır. https://www.youtube.com/watch?v=uN9fQVSHv7w. Yayın Tarihi 25 Haziran 2014. https://www.youtube.com/watch?v=uN9fQVSHv7w
  • “Hadis İnkarcıları Bizden Uzak Dursun”. haz. Abdülaziz Bayındır. Youtube. Yayın Tarihi 2013. https://www.youtube.com/watch?v=vuZXy8u0hQQ
  • “Hayızlı/Lohusa Kadının Oruç Tutup Tutamayacağı”. haz. Mustafa İslamoğlu. Youtube. Yayın Tarihi 01 Ocak 2015. https://www.youtube.com/watch?v=oo321nnRoGU
  • “Kadınlar adetliyken oruç tutabilir mi?” haz. Bayraktar Bayraklı. Youtube. Yayın Tarihi 05 Aralık 2015. https://www.youtube.com/watch?v=2IOxLGgXFKM
  • “Regl halinde kadınlar namaz kılabilir mi?” haz. Yaşar Nuri Öztürk. Youtube. Yayın Tarihi 07 Aralık 2015. https://www.youtube.com/watch?v=eWo08AxWJlg

Kazâ Kelimesinin Semantik Tahlili ve "… Hz. Peygamber Döneminde Hayız Olduğumuzda Orucu Kazâ Etmekle Emredilirdik. Namazı Kazâ Etmekle Emredilmezdik" Hadisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, , 47 - 76, 13.03.2023
https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1264717

Öz

Bu makalede öncelikle, cumhuru ulemâ tarafından “… Hz. Peygamber döneminde hayız olduğumuzda orucu kazâ etmekle emredilirdik. Namazı kazâ etmekle emredilmezdik” şeklinde anlaşılan meşhûr Muâze Hadisi’nde de geçen kazâ kelimesinin semantik tahlili yapılacaktır. Kazâ kelimesinin semantik tahlîli yapılırken, bulguları tespit, inceleme ve tartışma yöntemi kullanılacaktır. Bu çerçevede kazâ kelimesinin cahiliye döneminde, Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde kullanıldığı anlamlar tespit edilmeye çalışılacaktır.
Daha sonra, içinde kazâ kelimesinin de geçtiği Muâze Hadisi’nin, selef âlimleri tarafından nasıl anlaşıldığı araştırılacak, hadisin doğru anlaşılmasına katkı sağlayacak âyet ve hadislerin izi sürülecektir. Hadis bağlamında kazâ, hayız, eza gibi kavramların İslam âlimleri tarafından hangi anlamda kullanıldığı ve nasıl anlaşıldığı araştırılacaktır.
Muâze Hadisi’ndeki Hz. Âişe’nin (r.anhâ) sözünün “… Hz. Peygamber döneminde hayız olduğumuzda orucu kazâ etmekle emredilirdik; namazı kazâ etmekle emredilmezdik” olarak değil de “…Hayız olduğumuzda orucu tutmakla (eda) emredilir, namazı kılmakla emredilmezdik” şeklinde anlaşılması gerektiği iddiası incelenecektir. Bu iddiânın kabulü veya reddi durumunda Müslüman bayanların, hayızlıyken oruç tutup tutamayacakları, namaz kılıp kılamayacakları; oruç tutamayacak ve namaz kılamayacaklarsa kazâ edip etmeyecekleri konusu ele alınacaktır.

Kaynakça

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
  • Aksan, Doğan. Anlambilim-Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yay., 2009.
  • Ali el-Kârî, Nûrüddîn Ali b. Sultân. Mirḳātü’l-mefâtîḥ şerḥü Mişkâti’l-Meṣâbîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1. Basım, 1422.
  • Arabî, Abdullah - Kâmil, Hâmid. Revâiü‘ş-Şi‘ri’l-Câhili. Mısır: Mektebetü Atlas, 2012.
  • Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre Araştırmalar IV. Ankara: Semih Ofset, 1995.
  • Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed Bedreddin el-. ʿUmdetü’l-ḳārî fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Münteḳā şerḥu’l-Muvaṭṭaʾ. 7 Cilt. Mısır: Matba‘atü’s-Seâde, 1. Basım, 1332.
  • Bağdâdî, Abdulkadir b. Ömer. Ḫizânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi Lisâni’l-’Arab. thk. Abdüsselam Muhammed Hârun. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 4. Basım, 1418.
  • Bayındır, Abdülaziz. “Allah’ın Koyduğu Sınırların Aşılması ve Oruç Örneği”. www.suleymaniyevakfi.org, 11 Aralık 2019. https://www.suleymaniyevakfi.org/ramazan-ve-oruc/allahin-koydugu-sinirlarin-asilmasi- ve-oruc-ornegi.html
  • Bayındır, Abdülaziz. “Toplumsal Cinsiyet”. Süleymaniye Vakfı, ts. https://www.suleymaniyevakfi.org/bulten/toplumsal-cinsiyet.html
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs̱âr. thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci. 15 Cilt. Karaçi: Câmiatü’d-Dirasati’l-İslâmiyye, 1991.
  • Bolelli, Nusrettin. “Nahivde Hadisle İstişhâd Meselesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5-6 (1988 1987), 165-175.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Mustafa Dib el-Boğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1407.
  • Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Ḥayevân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1424.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed es-Sâdık Gamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1405.
  • Çetin, Mehmet. Metin Eksenli Hadis Tenkidinde Öznellik ve Yorumsallık (Teori ve Uygulama). Ankara: Gece Akademi, 1. Basım, 2018.
  • Dalgın, Nihat. “Özel Günlerindeki Kadınların İbadeti”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 9 (2007), 379-413.
  • Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman. es-Sünen. thk. Fevvâz Ahmed, Hâlid es-Seb’. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-’Arabî, 1. Basım, 1407.
  • Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Bilgilendirme Platformu. “Kadınların Hayız ve Nifas Hallerinde Yapamayacakları Şeyler Nelerdir? ‎”, 07 Aralık 2015. https://fetva.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/148425/kadinlarin-hayiz- ve-nifas-hallerinde-yapamayacaklari-seyler-nelerdir-
  • Ebû Avâne el-İsferâyînî, Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm. Müstaḫrecü Ebî ʿAvâne. thk. Eymen b. Ârif ed-Dimeşkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1. Basım, 1419.
  • Ebû Bekir İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdillâh. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424.
  • Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’r-Risâleti’l-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430.
  • Ebü’l-Bekâ, Eyyüb b. Mûsâ el-Hüseynî el-Kefevî. el-Külliyyât. thk. Adnân Derviş, Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, ts.
  • Enbârî, Ebû Bekir Muhammed v. el-Kâsım. Ez-Zâhir fî me’ânî kelimâti’n-nâs. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1412.
  • Esma‘î, Ebû Saîd Abdulmelik b. Kureyb. Şerḥu’l-Esma‘iyyât. thk. Sa‘dî Danâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
  • Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-. Tehẕîbü’l-luġa. thk. Muhammed ’Ivaz Mur‘ib. 15 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1. Basım, 2001.
  • Görmez, Mehmet. “Abdülfettâh Ebû Gudde ile Sünnet ve Hadis Üzerine Söyleşi”. İAD (İslami Araştırmalar Dergisi) 10/1-2-3-4 (1997), 138-144.
  • Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1411.
  • Hatiboğlu, İbrahim. “Ma’mer b. Râşid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 31 Ağustos 2022.
  • Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd (Ahmed) b. Muhammed. Ġarîbü’l-ḥadîs̱. 3 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Câmiatu Ummu’l-Kurâ, 1402.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed. Meʿâlimü’s-Sünen. 4 Cilt. Halep: el-Matbaatu’l-’İlmiyye, 1. Basım, 1351.
  • İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh. el-İstiẕkârü’l-câmiʿ li-meẕâhibi fuḳahâʾi’l-emṣâr ve ʿulemâʾi’l-aḳṭâr fîmâ teżammenehü’l-Muvaṭṭaʾ min meʿâni’r-reʾy ve’l-âs̱âr. thk. Sâlim Muhammed Atâ - Muhammed Ali. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1. Basım, 1421.
  • İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh. et-Temhîd limâ fi’l-Muvaṭṭaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdülkebîr. 24 Cilt. Mağrib: Vizâratü ‘Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 1387.
  • İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef el-Kurtubî. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣahîḥ’i. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2. Basım, 1423.
  • İbn Dakîkul‘îd, Ebü’l-Feth Takıyyüddîn Muhammed b. Ali. İḥkâmü’l-aḥkâm şerḥu ʿUmdeti’l-aḥkâm. 2 Cilt. Kahire: Matbaatu’s-Sünneti’l-Muhammediyye, ts.
  • İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihabüddin Ahmed b. Ali. Fetḥu’l-bârî şerḥü Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1379.
  • İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihabüddin Ahmed b. Ali. Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker fî muṣṭalahi ehli’l-es̱er. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matbaatu’s-Sabâh, 3. Basım, 1421.
  • İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Ṣaḥîḥu İbn Ḥibbân (bi tertîbi İbn Balabân). thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1988.
  • İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. es-Sahîh. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 2003.
  • İbn Kudâme, Cemâlüddîn Yûsuf b. Hasen el-Makdisî. el-Muġnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dârü’l-İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
  • İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh. İkmâlü’l-İʿlâm bi-tes̱lîs̱i’l-kelâm. thk. Sa’d b. Hamdân el-Gâmidî. 2 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Câmiatu Ummu’l-Kurâ, 1. Basım, 1404.
  • İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1. Basım, 1415.
  • İbn Meymûn, Muhammed b. el-Mubârek. Müntehe’ṭ-ṭaleb min eşʿâri’l-ʿArab. thk. Muhammed Nebîl Tarifi. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1. Basım, 1999.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 9 Cilt Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418.
  • İbn Râhûye, Ebû Ya’kub İshâk b. İbrâhim. el-Müsned. thk. Abdülgafûr b. Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. el-Medinetü’l-Münevvera: Mektebetü’l-Îmân, 1. Basım, 1991.
  • İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. 4 Cilt Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1425.
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh. el-Ḳabes fî şerḥi Muvaṭṭaʾi Mâlik b. Enes. thk. Muhammed Abdullah Veled Kerîm. 3 Cilt. b.y.: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 1. Basım, 1992.
  • İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs̱ ve’l-es̱er. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1399.
  • İbnü’l-Mülakkin, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî el-Mısrî. et-Tavżîḥ li-şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Dârü’l-Felâh. 36 Cilt. Dimeşk: Dârü’n-Nevâdir, 1. Basım, 1429.
  • Kâdî İyâz, İyâz b. Mûsâ el-Yahsubî. el-İlmâʿ ilâ maʿrifeti uṣûli’r-rivâye ve taḳyîdi’s-semâʿ. thk. es-Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Dârü’t-Turâs, 1. Basım, 1379.
  • Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvaṭṭa. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü Zâyid b. Sultân, 1. Basım, 1425.
  • Mevsılî, Ahmed b. Ali Ebû Ya’la. Müsnedü Ebî Ya’la. thk. Hüseyin Selîm Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Me’mun li’t-Türas, 1. Basım, 1984.
  • Meymenî, Abdülaziz b. Abdilkerîm. eṭ-Ṭarâʾifü’l-edebiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
  • Mübârekpûrî, Ebü’l-Ula Muhammed Abdurrahman el-. Tuḥfetü’l-aḥveẕî şerḥu Câmiʿi’t-Tirmiẕî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l’İlmiyye, ts.
  • Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyn. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdulbâki. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasan Abdülmin’im Şelebi. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 2001.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (el-Müctebâ). thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebü’l-Matbûatü’l-İslamiyye, 2. Basım, 1406.
  • Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İfav Yayınları, 1. Basım, 2010.
  • Rûkî, Ebû Muhammed Abdullah b. Mâni’. Şerḥu Kitâbi’ṣ-Ṣavm min Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. el-Medinetü’l-Münevvera: Mektebetü’l-Ulûmi ve’l-Hikem, 1. Basım, 1431.
  • Sağlam, Hadi - Arpacı, İbrahim. “İslam Fıkhına Göre Hayızlı Kadının Orucu”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/2 (2018), 60-76.
  • San‘ânî, Ebû Bekir Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Muṣannef. thk. el-A‘zamî Habîbürrahmân. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 2. Basım, 1403.
  • Semerkandî, Alâeddin Ali b. Yahyâ. Baḥrü’l-ʿulûm. thk. Mustafa Matarci. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
  • Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hasen. el-Âs̱âr. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
  • Şurrâb, Muhammed b. Muhammed Hasan. Şerḥu’ş-şevâhidi’ş-şi‘riyye fî ümmâti’l-kütübi’n-naḥviyye li-erba’ati âlâfi şâhidin şi‘riyy. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1427.
  • Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-Evsat. thk. Târik b. ‘İvadullah - Abdülmühsin b. İbrâhim. 10 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Haremeyn, ts.
  • Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Şerḥu müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1415.
  • Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleyman b. Dâvûd. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmühsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dârü Hicr, 1. Basım, 1419.
  • Tebrizî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Alî b. Muhammed el-Hatîb. Şerḥu İḫtiyârâti’l-Mufaḍḍal. thk. Fahrüddin Kabâve. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
  • Temiz, Rabia Zahide. “Hayızlı Kadının Orucu Meselesi: ‘Sen Harûrî misin?’ Rivayeti Üzerine Bir İnceleme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/3 (2021), 1253-1275.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, ts.
  • Ulu, Arif. “Adet Halindeki Kadının Orucuyla İlgili Hadislerin Tenkid ve Tahlili”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi] [İİFD] [EAÜİFD] 38 (2012), 1-50.
  • Vehb b. Münebbih, Ebû Abdillâh es-San’ânî. Kitâbü’t-Tîcân fî mülûki Ḥimyer. San’a: Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Ebhâsi’l-Yemeniyye, ts.
  • Yaşaroğlu, Kâmil. “Kazâ”. DİA. 25/110-113. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2002.
  • Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Mürtezâ. ʿUḳūdü’l-cevâhiri’l-münîfe fî edilleti meẕhebi’l-İmâm Ebî Ḥanîfe. Mısır - İskenderiye: Matbaatu’l-Vataniyye, 1875.
  • “Abdulaziz Bayındır, Adetli Kadın Oruç Tutabilir Diyor”. haz. Abdülaziz Bayındır. https://www.youtube.com/watch?v=LMl9AigsgNQ. Yayın Tarihi 09 Nisan 2015. https://www.youtube.com/watch?v=LMl9AigsgNQ
  • “Adetli Kadın Oruç Tutabilir Mi”. haz. Abdülaziz Bayındır. https://www.youtube.com/watch?v=uN9fQVSHv7w. Yayın Tarihi 25 Haziran 2014. https://www.youtube.com/watch?v=uN9fQVSHv7w
  • “Hadis İnkarcıları Bizden Uzak Dursun”. haz. Abdülaziz Bayındır. Youtube. Yayın Tarihi 2013. https://www.youtube.com/watch?v=vuZXy8u0hQQ
  • “Hayızlı/Lohusa Kadının Oruç Tutup Tutamayacağı”. haz. Mustafa İslamoğlu. Youtube. Yayın Tarihi 01 Ocak 2015. https://www.youtube.com/watch?v=oo321nnRoGU
  • “Kadınlar adetliyken oruç tutabilir mi?” haz. Bayraktar Bayraklı. Youtube. Yayın Tarihi 05 Aralık 2015. https://www.youtube.com/watch?v=2IOxLGgXFKM
  • “Regl halinde kadınlar namaz kılabilir mi?” haz. Yaşar Nuri Öztürk. Youtube. Yayın Tarihi 07 Aralık 2015. https://www.youtube.com/watch?v=eWo08AxWJlg
Toplam 82 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Mehmet Çetin 0000-0002-3676-0912

Yayımlanma Tarihi 13 Mart 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023

Kaynak Göster

ISNAD Çetin, Mehmet. “Kazâ Kelimesinin Semantik Tahlili Ve ‘… Hz. Peygamber Döneminde Hayız Olduğumuzda Orucu Kazâ Etmekle Emredilirdik. Namazı Kazâ Etmekle Emredilmezdik’ Hadisinin Değerlendirilmesi”. İslami İlimler Dergisi 18/1 (Mart 2023), 47-76. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1264717.

30505
İslami İlimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.