SCHOLIA OF THE MATHNAWI’S PREAMBLE: EZHÂR-I MESNEVÎ VE ENVÂR-I MA’NEVÎ

Yıl 2023, , 287 - 303, 29.11.2023

Ersin Durmuş

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1411042

Öz

BİR DÎBÂCE-İ MESNEVÎ ŞERHİ: EZHÂR-I MESNEVÎ VE ENVÂR-I MA’NEVÎ

Öz

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevî-i Maʻnevî’si İslâm kültür ve medeniyet havzasının ortak değeridir. Bununla birlikte eser, dünya çapında bir şöhrete sahiptir. Mesnevî-i Maʻnevî hakkında farklı dillerde çok sayıda tercüme, şerh ve telif eser yazılmıştır. Mesnevî-i Maʻnevî’yi anlamak ve açıklamak amacıyla kaleme alınmış Osmanlı dönemine ait de birçok eser mevcuttur. Ezhâr-ı Mesnevî ve Envâr-ı Ma‘nevî bu eserlerden biridir. Eser, ‘Alâ’î b. Muhibbî el-Vâ‘iz eş-Şîrâzî eş-Şerîf tarafından kaleme alınmıştır. Mesnevî-i Maʻnevî dîbâcesinin şerhleri kategorisinde yer alan bu eser, Mesnevî’nin ön sözünün kısmî bir yorumu olarak değerlendirilebilir. Eserin tespit edilebilen tek nüshası, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesinde bulunmaktadır. Eser, içinde bulunduğu mecmuanın üç yaprağının kenarlarına yazılmıştır. Bu makalede öncelikle ‘Alâ’î b. Muhibbî el-Vâ‘iz eş-Şîrâzî eş-Şerîf’in hayatı ve Mesnevî’nin dîbâcesi hakkında bilgi verilmiştir. Eserin tespit edilebilen tek nüshası tanıtılmıştır. Ardından Ezhâr-ı Mesnevî ve Envâr-ı Ma‘nevî isimli Mesnevî dîbâcesinin şerhi şekil, içerik ve şerh yöntemi açısından incelenmiştir. Son olarak şerh metni, çeviri yazısı yapılarak neşredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mesnevî-i Maʻnevî, Dîbâce, Şerh, ‘Alâ’î b. Muhibbî

Kaynakça

• Alâ’î b. Muhibbî el-Vâʻiz eş- Şîrâzî. Şerh-i Dîbâce-i Mesnevî. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi, Üniversite B 35/VI.
• Alâ’î b. Muhibbî eş-Şîrâzî, Düstûru’l-Vüzerâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, 788.
• Alpaydın, Mehmet Akif. “Alâî b. Muhibbî eş-Şîrâzî ve Müşkilü’l-Kur’ân’a Dair Risâlesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/2 (Aralık 2019), 437-469.
• Çelik, İsa. “Klâsiklerimiz/XIII Mesnevî-i Manevî”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 14 (2005), 661-696.
• Dokuzlu, Emrah. Alâî b. Muhibbî eş-Şirâzî’nin “Düstûru’l-Vüzerâ” isimli Siyasetnâmesinin Metin ve Tahlili. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Durmuş, Ersin. Mütercim Şair Olunca Şiiri Şiirle Çevirmek Mesnevî’den İlk 18 Beyit Örneği. Ankara: İlahiyat Yay., 1. Basım, 2023.
• Güleç, İsmail. Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: Pan Yay., 1. Basım, 2008.
• Hızânetü’t-Türâs. Riyad: Melik Faysal Araştırma Merkezi.
• Kadı Beyzavî. Tefsirü’l-Beyzavi Envarü’l-Tenzil. thk. Maraşlı Muhammed Abddurrahman. Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, 1418/1998.
• Kara, İsmail. İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not. İstanbul: Dergah Yay., 3. Basım, 2014.
• Katip Çelebi (el-Hâc Halife). Keşfü’z-Zunûn An Esâmi’l-Kütübi Ve’l-Fünûn. Bağdat: Mektebetü’l-Müsenna, 1941.
• Kemâleddîn İsmâîl Isfahânî. Dîvân-ı Hallâku’l-Maânî Ebu’l-Fazl. nşr. Hüseyin Bahrululûmî. Tahran: İntişârât-ı Kitâbfürûşî-i Dihhudâ, h.ş. 1368/1990).
• Kur’an Yolu Meâli, çev. Hayrettin Karaman-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 7. Basım, 2017.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. Külliyât-ı Dîvân-ı Şems. nşr. Bedîuzzamân Firûzânfer. Tahran: Neşr-i Râd, 1376/1997.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. Mesnevî-i Maʻnevî çev. Derya Örs ve Hicabi Kırlangıç. 1. Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2015.
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Yeniterzi, Emine. Sevginin Evrensel Mühendisi Mevlâna, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 12. Basım, 2013.