Misir Basininda II . Abdülmecİd (1922-1926)

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 63 - 83, 01.08.2018

Hilal Livaoğlu Menküç

Öz

Öz
Saltanatın kaldırılmasının ardından 18 Kasım 1922’de TBMM tarafından seçilerek
hilafet makamına getirilen II. Abdülmecid 3 Mart 1924’te kaldırılmasına
kadar bu makamda kalmıştır. Görevini fiilen yürüttüğü 16 aylık dönemde
Mısır basınında gerek halife olarak daralan yetki ve sorumlulukları, gerek
Ankara Hükümeti ile ilişkileri bağlamında yoğun bir yazım faaliyetine konu
teşkil etmiştir. Halifeliğin kaldırılmasının ardından 1926’daki Kahire Hilafet
Konferansına kadar ise halifeliğinin düşüp düşmediği çerçevesindeki hukuki
ve siyasi tartışmaların yanı sıra Avrupa’ya gönderilmesi ve oradaki mütevazı
hayatı Mısır basını tarafından ilgiyle takip edilmiştir. Bu çalışma, Abdülmecid
Efendi’nin bir halife, Osmanlı hanedanının bir üyesi ve Ankara ile ilişkileri
bakımından; Kasım 1922’den Mayıs 1926’ya kadar Mısır’ın önde gelen 3 basın
organı, el-Ahrâm, el-Mukattem ve el-Menâr’da nasıl resmedildiğini ortaya
koymaya çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler: II. Abdülmecid, halife, hilafet, saltanat, Mısır, basın.
ABDULMEJİD II İN THE EGYPTİAN PRESS (1922-1926)
Abstract
Abdulmejid II, elected by Turkish Parliament as the Caliph of Muslims in
18th November 1922, remained in office until the abolishment of the caliphate.
This period of 16 months has witnessed an intensive activity in
the Egyptian Press involving the new Caliph’s limited authority which was
found unorthodox, appearently. His relationship with Ankara Government
was also discussed in detail. From his entering upon the office until The
Cairo Conference for Caliphate which was held in 1926, Abdulmejid Effendi
has remained to be a major theme for Egyptian journalists as the
questions about the destiny of Islamic Caliphate arised and he was the one
whose caliphate has received wide acceptance around the World. This study
tries to reveal how prominent Egyptian newspapers of the time, al-Ahram,
al-Mokattam and al-Manar, have perceived Abdulmadjeed II as a caliph, a
member of the Ottoman Dynasty and an opponent of Ankara Government.
Keywords: Abdulmejid II, caliph, caliphate, sultanate, Egypt, press.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülmecid, halife, hilafet, saltanat, Mısır basın

Kaynakça

• Süreli Yayınlar el-Ahrâm el-Menâr el-Mukattem es-Sisyâse Tevhîd-i Efkâr Diğer Akademik Çalışmalar Ageron, Charles-Robert, Modern Algeria: A History from 1830 to the pressent, Hong Kong, 1991. Atatürk, Kemal, Nutuk, c. I-II, İstanbul, 1960. ________ , Nutuk, c. III-Vesikalar, 1959. Barakatullah, Mevlana, el-Khilafat, Dakka, 1970. Buzpınar, Tufan, “Abdurrahman b. Ahmed el-Kevâkibî”, DİA. el-Ensârî, Abdülhamid İsmail, “Ehlü’l-hal ve’l-akd”, DİA. Halid, Halil, Cezayir Hatıratı, Haz. Cemil Çiftçi, İstanbul, 2007. Harb, Muhammed, “el-Menâr”, DİA. Hassan, Mona F., Loss of Caliphate: The Trauma and Aftermath of 1258 and 1924, Basılmamış doktora tezi (Princeton Ü., Ocak 2009) Hattemer, Richard, Atatürk und die türkische Reformpolitik im Spiegel der ägyptischen Presse, Berlin 1997. Kuran, Ercüment, “Abdülkadir el-Cezâirî”, DİA. Küçük, Cevdet, “Abdülmecid Efendi”, DİA. Özcan, Azmi, Pan-islamizm: Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), Ankara, 1997. Rizq, Y. Lebîb, “al-Ahrâm: A Diwan of Contemporary Life”, http://weekly.ahram.org. eg/Archive/2001/556/chrncls.htm. Sabri, Mustafa, Hilafetin İlgasının Arkaplanı (en-Nekîr ale’l-münkirîne’n-ni’me), çev. Oktay Yılmaz, İstanbul, 1996. Şimşir, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk 1919-1938 Yavuz, Yusuf Şevki, “Mustafa Sabri Efendi”, DİA. ez-Zevâhirî, Fahruddin el-Ahmedî, es-Siyâse ve’l-ezher min müzekkirâti şeyhi’l-islâm ez-zevâhirî, Mısır: Matbaatü’l-i’timâd, 1945.