Beş Vakit Namazın Cemaatle Edasına Dair Fıkhî Görüşler ve Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 265 - 294, 23.12.2018

Mustafa Kisbet

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.511595

Cited By: 1

Öz

İslam
dininde beş vakit farz namazın toplu halde kılınması, Hz. Peygamber tarafından
önemle üzerinde durulmuş bir ibadet şeklidir. Vakit namazlarının cemaatle
kılınmasına verilen önem bu şekilde toplu ibadetin farz, vacip veya sünnet
olduğuna dair içtihatları ortaya çıkarmıştır. Bu hükümleri toplum (kifâî) ve fert (aynî) açısından
ayıranlar da olmuştur.

Cemaatle
namaz ile ilgili bu ihtilafların temelinde rivayet edilen hadislerin farklı
şekilde değerlendirilmesi yatmaktadır. Hadislerin bir kısmından cemaatle
namazın bir gereklilik olduğu ortaya çıkmakta iken, diğerleri cemaatle namazın
ferdi namaza üstün olduğuna işaret etmektedir. Fukahâ tarafından toplumda artan
şekilde görülen genel ahlaki yozlaşma gerekçesi ile kadınların cami
cemaatlerine katılmalarına soğuk bakılmıştır.

Beş vakit
namazın mescitlerde ikamesi ise, şart olmayıp, sünnettir. Cemaatle namazın
müstehap ve mekruh görüldüğü durumlarda ise, cemaatin sağladığı birlik ruhunun
korunmasının amaçlandığı görülmektedir.

Fakihler,
ilgili hadislerdeki durumlara kıyas yaparak, bazı doğal olayları, sağlık
problemlerini ve kişiye ciddi zarar verecek ya da huzurunu bozacak durumları,
mescitlerdeki cemaate katılmaya mazeret olarak görmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Namaz, Cemaat, Cemaatle Namaz, Cami, Mescit

OPINIONS ABOUT THE EXECUTION OF THE FIVE DAILY PRAYERS WITH THE CONGREGATION AND EVALUATIONS

Öz

Performing
the five daily prayers in congregation (jamaat) is a ritual that was
accentuated by the Prophet Muhammad (pbuh). The importance given introduced
various opinions on whether performance in congregation is fard, wajeeb or
sunnah. Some has classified those acts as collective (kifai) and individual
(ayni).

Those
disagreements about prayer in congregation are originated from different
evaluation of the narrated hadith. In some of the hadith, prayer in
congregation is arisen as an obligation while in others prayer in congregation
is referred as superior to individual prayer. By the Fukahâ because of
increasingly observed general moral corruption in society, women’s joining the
mosque congregation as unfavorable.

Prayers
of five times in masjids is not obligatory but sunnah. In cases when prayer in
congregation is regarded as mustahab and makrooh, it is seen that protection of
the spirit of unity provided by the congregation is purposed.

Scholars, comparing situations in the related
hadith, have of the opinion that some natural events, health problems, cases
which may cause serious harm to the individual or disturb the peace are excuses
for not participating in congregation

Kaynakça

• ADEVÎ, Ali b. Ahmed b. Mükerremillah es-Saîdî. Hâşiyetü’l-Adevî alâ Kifâyeti’t-tâlibi’r-rabbânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, t.y.
• AHMED B. HANBEL, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî. el-Müsned. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1995.
• AYNÎ, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa Hanefî. el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye. 2. Bs, 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1990.
• BÂBERTİ, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed. el-Inâye fî şerhi’l-Hidâye. Thk. Abdürrezzak Galip el-Mehdi. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• BÂCÎ, Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef b. Sa’d et-Tücîbî. el-Müntekâ şerhi Muvattai Mâlik. Thk. Muhammed Abdülkadir - ve Ahmed Atâ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1913.
• BAKAN, Tevhit. “Sünnete Göre Kadınların Toplu İbadeti ya da Cemaat Namazı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 30 (2008): 40-92.
• BAKTIR, Mustafa. “Cami ve Cemaatin Hayatımızdaki Yeri”. Diyanet İlmi Dergi 28/4 (1992): 75-96.
• BEYHEKÎ, Ebû Bekr Ahmed b el-Hüseyin b Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. Mekke: Mektebetü Dârü’l-Bâz, t.y.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Muhtasaru Sahîhü’l-Buhârî. Ed. Muhammed Nâsırüddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebetü’l- Meârif, 2002.
• BUHÛTÎ, Mansur b Yunus b Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1982.
• CESSÂS, Ebû Bekr Ahmed b Alî Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabi, 1985.
• DERDÎR, Ebu’l-Berekât Ahmed b Muhammed b Ahmed Adevî. eş-Şerhü’l-kebîr alâ Muhtasari Halîl. Beyrut: Dârü’l-Fikr, t.y.
• DESÛKÎ, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b Ahmed b Arafe. Hâşiyetü’d-Desûki alâ Şerhi’l-kebîr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, t.y.
• ----------. Hâşiyetü’d-Desûki alâ şerhi’l-kebîr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, t.y.
• EBÛ DÂVÛD, Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Beyrut: Dârü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430.
• el-Fetavâ’l-Hindiyye = Fetavâ-yı Alemgiriyye. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• HÂKİM, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî İbnü’l-Beyyi’ el-. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (el-Müstedrek ale’ş-Şeyhayn). 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İBN ÂBİDÎN, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhi Tenviri’l-ebsâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2000.
• İBN CÜZEY, Ebu’l-Kâsım Muhammed b Ahmed b Muhammed el-Kelbî. el-Kavânînü’l-fıkhiyye. Beyrut: Dârü’l-Kalem, t.y.
• İBN EMÎRU HÂC. Ḥalbetü’l-mücellî ve buġyetü’l-mübtedî fî şerḥi Münyeti’l-muṣallî ve ġunyeti’l-mübtedî. İstanbul: Dersaâdet : Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye, 1312.
• İBN KUDÂME, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed Makdisî Cemmâîlî. el-Muğnî. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1997.
• İBN NÜCEYM, Zeynüddîn Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed Mısrî Hanefî. el-Bahrü’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Ma’rife, 1997.
• İBN RÜŞD, Ebu’l-Velîd Muhammed b Ahmed b Muhammed Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. 4. Bs, 2 Cilt. Kahire: Matbaatü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî, 1975.
• İBNÜ’L-HÜMÂM, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvâhid b. Abdülhamîd. Fethü’l-kadîr. Thk. Abdürrezzâk Gâlip el-Mehdi. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İlmihal : İman ve ibadetler. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1998.
• KÂDÎ ABDÜLVEHHÂB, Ebû Muhammed b Ali b. Nasr el-Bağdâdî. el-Ma’ûne alâ mezhebi âlimi’l-Medîne Ebî Abdillâh Mâlik b. Enes. Thk. Muhammed Hasan İsmâîl eş-Şafiî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• KAHRAMAN, Abdullah. “Klasik Fıkıh Literatüründe Kadının Cemaatle İbadeti Konusundaki Yaklaşımlarda Fitne Söyleminin Rolü -Eleştirel Bir Bakış-”. Marife [Bilimsel Birikim]. 2 (Güz 2004): 59-80.
• KÂSÂNÎ, Ebû Bekr Alaeddîn Ebû Bekr b Mes’ûd b Ahmed el-Hanefî. Bedâiü’s-sanâî’ fî tertibi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l- Arabî, 1982.
• KOCA, Ferhat. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 154-155. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî ve hüve şerhu Muhtasari’l-Müzenî. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1956.
• NEVEVÎ, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b Şeref b Murî. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî. 23 Cilt. Cidde: Mektebetü’l-İrşad, t.y.
• ----------. Ravzatü’t-tâlibîn. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd - ve Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• ÖZTÜRK, Mustafa. Haydin Felaha: Cemaatle Namazın Fazileti. İstanbul: Erkam Yayınları, 2006.
• RAFİÎ, Ebu’l-Kasım Abdülkerîm b Muhammed b Abdilkerîm Kazvînî. el-Azîz şerhi’l-vecîz = Fethü’l-azîz fî şerhi’l-Vecîz = eş-Şerhü’l- kebîr. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud - ve Ali Muhammed Muavvaz. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• REMLÎ, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• SAHNÛN, Abdüsselâm b Saîd Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• SAN’ÂNÎ, Ebû Bekr Abdürrezzâk b Hemmâm. el-Musannef. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1983.
• SÂVÎ, Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetü Şerhu’s-sagîr alâ Akrebi’l-mesâlik ilâ mezhebi’l-İmâm Mâlik. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Ma’ârif, 1986.
• ŞÂFİÎ, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdris b. Abbâs. el-Ümm. Thk. Rifat Fevzi Abdulmuttalib. 11 Cilt. Mensûra: Dârü’l-Vefâ, 2001.
• ŞEBRAMELLİSÎ, Ebu’z-Ziyâ Nûruddîn Ali b. Ali. Hâşiye alâ Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• ŞİRBÎNÎ, Şemseddîn Hatîb Muhammed b Ahmed Kâhirî. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1997.
• TİRMİZÎ, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. es-Sünen. Mevkıı’ Vezâretü’l-Evkâfi’l-Mısriyye, t.y.
• URALER, Aynur. “Cemaate Devam Etmeyenleri Uyaran Hadisin Tetkiki”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 17 (2006): 135-160.
• YARAN, Rahmi. “'Ferdî Namaz-Cemaatle Namaz’ adlı Tebliğin Müzakeresi”. Sosyal ve Ferdi İşlevleri Açısından Namaz ve Cami: Tartışmalı İlmi Toplantı (18 - 19 Ekim 2008). Ed. Bedrettin Çetiner. 161-168. Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi; 55. İstanbul: İSAV: İslami İlimler Araştırma Vakfı, 2009.
• YEŞİL, Mahmut. “Kadınların Cemaate İştiraki ile ilgili Hadisler üzerine Bir İnceleme”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 17 (Bahar 2004): 17-62.
• ZEYLÂÎ’, Fahreddin Osman b Ali b Mihcen. Tebyînü’l-hakâik fî şerhi Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübü’l-İslâmî, 1313.