Hz. Peygamber’in Tarıma Bakışı ve Medine Merkezli Tarımsal Düzenlemeleri

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 2, 215 - 242, 09.11.2020

Fatih Oğuzay

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.820716

Cited By: 3

Öz

Bir tarım kenti olan Medine’ye gerçekleştirilen hicretten sonra, Hz. Peygamber’in tarım alanında yaptığı düzenlemeler araştırmanın konusunu teşkil etmektedir. Medine’de tarım, toplumun gündelik, sosyal, kültürel ve iktisadî hayatında oldukça önemli bir yere sahipti. Bu nedenle Hz. Peygamber, bu alanda da bir takım düzenlemeler yapmış ve mevcut problemlere çözümler getirmişti. Atıl arazilerin tarıma açılması, zirai ortaklıkların tarafları mağdur etmeyecek şekilde düzenlenmesi, suyun kullanımı konusunda yaşanan problemlerin çözülmesi, mahsulün hasat ve satış zamanlarının belirlenmesi, ürünün pazarlanması konusunda gerekli tedbirlerin alınması ve tarım vergilerinin adil bir şekilde tahsili, üzerinde durulan başlıca meseleler arasındaydı. Bu düzenlemeler ile üretici ve tüketicinin korunması amaçlanmış, tarımsal üretim teşvik edilmişti. Bu konularla ilgili verilerin tespiti ve analizi, tartışmaların değerlendirilmesi araştırmanın başlıca metodunu oluşturmaktadır. Hz. Peygamber’in tarıma bakışını ve bu alandaki düzenlemelerini ortaya koyması bakımından önem arz eden bu araştırmanın, Medine döneminin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlaması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Hz. Peygamber, Medine, Tarım, TArım Düzenlemeleri

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Ḥimyerî. el-Muṣannef. Nşr. Ḥabîbürrahman el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1403/1983.
• Ahmed b. Ḥanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. Thk. Ahmed Muhammed Şakir - Hamza Ahmed ez-Zeyn. 20 Cilt. Kahire: Dâru'l-Hadis, 1416/1995.
• Aktan, Hamza. “İhyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 7-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Akyüz, Vecdi. “Kutsal Metinlerimizde Vakıf Referansları”. Vakıflar Dergisi Özel Sayı (2006): 20-25.
• Apak, Adem. “Hz. Peygamber'in Hicret Sonrası Medine'de Örnek Toplum Oluşturma Adımları Üzerine”. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu (Çorum, 20-22 Nisan 2007). Ed. Mahfuz Söylemez. 315-324. Çorum: İslami İlimler Dergisi Yayınları, 2007.
• Arslantaş, Nuh. “Sürgünden Sonra Hayber Yahudileri”. Belleten 72/264 (2008): 431-474.
• Aydın, Ahmet. “İslam ve Roma Hukukunda Hayvanın Verdiği Zarardan Sorumluluk”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 28 (2016): 213-239.
• Azimli, Mehmet. “Hicret Sonrasında Medine’de Meydana Gelen Bazı Olaylar Üzerine Mülahazalar”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2008): 19-37.
• Bardakoğlu, Ali. “Mukayeseli Hukukta Hayvanın Verdiği Zararın Hukuki Sorumluluğu”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1989): 43-60.
• Belâẕürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Fütûḥu’l-büldân. Thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ - Ömer Enis et-Tabbâ. Beyrut: Müessesetü’l-Ma’ârif, 1987.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cûʿfî. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî - Muhibbüddin el-Hatîb. 4 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’s- Selefiyye, 1400.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil b. İbrâhîm el-Cûʿfî. el-Edebü’l-Müfred. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, 1419/1998.
• Demirci, Mustafa. “İktâ‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 43-47. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Demirci, Mustafa. İslâmın İlk Üç Asrında Toprak Sistemi. İstanbul: Kitabevi, 2003.
• Döndüren, Hamdi. “Müsâkāt”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistâni. Sünenü Ebî Dâvûd. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Maarif, ts.
• Ebû Ubeyd, Kasım b. Sellâm el-Herevî el-Ezdî. Kitâbü’l-Emvâl. Thk. Muhammed İmâre. Kahire: Dârü’ş-Şürûk, 1409/1989.
• Ebû Ya‘lâ, Muhammed b. Hüseyin el-Ferrâ. el-Aḥkâmü’s-sulṭâniyye. Thk. Muhammed Hâmid el-Fakî. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1421/2000.
• Ebû Yûsuf, Ya‘kūb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Kûfî. Kitâbü'l-Ḫarâc. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1979.
• Fayda, Mustafa. Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler. İstanbul: İFAV, 2006.
• Fayda, Mustafa. “Fey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12: 511-513. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Günay, İlhami. “Kur’ân ve Sünnet Işığında Varlık Evrelerinin Merkez Paydaşı Su”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/1 (2015): 133-171.
• Ḫalîfe b. Ḫayyât, Ebû Amr eş-Şeybani. et-Târîḫ. Thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. 2. Baskı. Riyad: Dâru Taybe, 1405/1985.
• Hamîdullah, Muhammed. İlk İslâm Devleti. Trc. İhsan Süreyya Sırma. İstanbul: Beyan Yayınları, 1992.
• Hitti, Philip K.. History of the Arabs From the Earliest Time to the Present. 10. Baskı. London: Macmillian Education LTD, 1970.
• Idrisi, Zohor. The Muslim Agricultural Revolation and its Influence on Europa. Manchester: Foundation for Science Technology and Civilisation Limited, 2005.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdillah b. Muhammed en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 8 Cilt. Beyrut: y.y., 1412.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. Thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ceyl, 1412.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Sakkā v.dğr. 4 Cilt. Beyrut: y.y., 1992.
• İbn İsḥâk, Ebû Abdillah Muhammed b. İshak b. Yesâr. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Ahmed Ferîd Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Kayyım, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed el-Cevziyye. et-Ṭuruḳu’l-ḥükmiyye fî siyâseti’ş-şer’iyye. Mısır: Matbaatü’l-Âdâb, 1317.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmadüddîn İsmâîl b. Ömer el-Kureşî ed-Dımaşkī. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1969.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, ts.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. “Ḥvṭ”, Lisânü’l-Arab. 7: 279-280. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. “Mvt”, Lisânü’l-Arab. 2: 90-94. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. “Rṭb”, Lisânü’l-Arab. 1: 419-420. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. “Sḳy”, Lisânü’l-Arab. 14: 390-394. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ el-Kâtib el-Hâşimî. et-Tabakātü’l-kübrâ. Thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî el-Basrî. Târîḫu’l-Medîneti’l-münevvere. Nşr. Fehim Muhammed Şeltût. 4 Cilt. Cidde: Dâru'l-İsfahânî, 1973.
• İbn Zencûye, Ebû Ahmed Humeyd b. Mahled b. Kuteybe el-Ezdî. Kitâbü’l-Emvâl. Thk. Şakir Zib Feyyaz. 3 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l- İslâmiyye, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fî’t-târîḫ. Thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. 11 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1407/1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. Thk. Ali Muhammed Muavviz - Adil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Yemenî. Muvaṭṭa’. Thk. Hâni’l-Hâc. 2 Cilt. y.y.: Mektebetü’t-Tevfikiyye, ts.
• İmamoğlu, Abdullah Taha. “Sahabe Rivâyetinde Algıda Seçicilik Unsuru: –Râfîʻ b. Hadîc Örneği–”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli - Sahâbe-II Sempozyumu (Sakarya, 25- 26 Nisan 2015). 175-186. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Kahraman, Abdullah. “Kur’ân’a Göre Su Nimeti”. Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (Mart 2007): 19-29.
• Kallek, Cengiz. Asr-ı Saâdet’te Yönetim Piyasa İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
• Kallek, Cengiz. İslâm İktisat Düşüncesi Tarihi: Harac ve Emval Kitapları. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• Kallek, Cengiz. “Narh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 387-389. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Karadâvî, Yusuf. Sünneti Anlamada Yöntem. Trc. Bünyamin Erul. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2015.
• Kayadibi, Fahri. “Kur’ân ve Sünnet’te Bitkilerin Önemi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008): 1-27.
• Kayapınar, Hüseyin. “Müzâraa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 234-236. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kettâni, Muhammed Abdülhay. et-Terâtîbu’l-idâriyye. Trc. Ahmet Özel. İstanbul: İz Yayıncılık. 1991.
• Köksal, Mustafa Asım. İslâm Tarihi Hz. Muhammed ve İslâmiyet Medine Devri. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1969.
• Köksal, Mustafa Asım. İslâm Tarihi. 18 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınları, 1987.
• Mâverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Aḥkâmü's-sulṭâniyye ve'l-vilâyâtü'd-dîniyye. thk. Ahmed Mübarek Bağdâdî. Kuveyt: Dâru İbn Kuteybe, 1409/1989.
• Mısrî, Refik Yunus. İslâm İktisat Metodolojisi. Trc. Hüseyin Arslan. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1989.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥu Müslim. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 1421/2000.
• Oğuzay, Fatih. Hulefâ-yi Râşidîn Döneminde Tarım ve Toprak Sistemi. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
• Oğuzay, Fatih. “Hz. Ömer Döneminde Tarım ve Toprak Sistemi”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu (Sivas, 2-3 Kasım 2017). ed. Ali Aksu. 2: 93-143. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlük Matbaası, 2018.
• Oğuzay, Fatih. Hz. Peygamber Döneminde Tarım Kültürü. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2008.
• Öğüt, Salim. “Harim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 188-190. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 458-462. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Öztürk, Nazif. Elmalılı Gözüyle Vakıflar. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Safa, Mustafa. “Hicret Sonrası Medine’de Sosyal ve Dini Hayat”. Toplum Bilimleri Dergisi 9/17 (2015): 355-398.
• Semhûdî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Abdillâh b. Ahmed b. Alî el-Hasenî. Vefâʾü’l-vefâʾ bi-aḫbâri dâri’l-Muṣṭafâ. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Târîḫu’t-Ṭaberî. Thk. Muhammed Ebü’l Fazl İbrahim. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1990.
• Ṭayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. Müsned. Thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. Cize: Hicr li't-Tıbaa ve'n-Neşr , 1419/1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü't-Tirmizî. Thk. Muhammed Nâsırüddin el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘arif, ts.
• Tuğ, Salih. “İslâm’da Vergi Hukukunun Tekevvünü”. İslâm Medeniyeti 1/1 (1967): 25-30.
• Turgay, Nurettin. “Kur'an'da Adı Geçen Bitkiler ve Hayvanlar”. Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu (İstanbul, 15-16 Mayıs 2008). Ed. Fahri Kayadibi. 2: 273-291. İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2008.
• Watson, Andrew M. Agricultural Innovation in the Early Islâmic World; the Diffusion of Crops and Farming Techniques 700-1100. Cambridge: Cambridge Universty Press, 1985.
• Watson, Andrew M. “The Arab Agricultural Revolution and its Diffusion 700-1100”. The Journal of Economic History 34/1 (1974): 8-35.
• Watson, Andrew M. “Ziraat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 449-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Ya‘kūbî, İbn Vazıh Ahmed b. İshak. Kitâbü’l-büldân. Thk. T. G. J. Juynboll. Leiden: Brill, 1860.
• Yahyâ b. Âdem, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Âdem b. Süleymân el-Kureşî el-Kûfî. Kitâbü'l-Ḫarâc. Thk. Hüseyin Munis. Kahire: Daru’ş-Şurûk, 1987.
• Yâkūt el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Bağdâdî. Mu‘cemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1977.