Etkili Bir Eğitim Dili Olarak Nebevî Öğretide Bazı Kelime ve Tabirlerin Yeniden Tanımlanması

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 31 - 54, 24.03.2021

Mustafa Öztürk

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.901954

Cited By: 1

Öz

İnsan-Allah iletişimini sağlamak üzere gönderilen son peygamber Muhammed Mustafa (s.a.v.), muhataplarına yönelik davet, tebliğ, tebyîn, talim, tezkiye gibi çok yönlü faaliyetlerde bulunmuş, bu süreçte toplumun dil ve üslûbunu dolaylı ya da dolaysız en ince detayına kadar kullanmıştır. Makalemizde, Hz. Peygamber’e ait olan “yeniden tanımlama” diye ifade ettiğimiz eğitim ve öğretim için oldukça manidar gözüken dolaylı bir dil tetkik edilmektedir. Yeniden tanımlama yapılırken genelde anlam değişmelerinin özelde anlam genişlemelerinin olduğu ehlince malumdur. Hz. Peygamber de içinde yaşadığı toplumun kullandığı kelime ve tabirlere zaman zaman yeni anlamlar yüklemiş, ilgili kelime ve tabirlerin anlam çerçevesini bazen aynı doğrultuda genişletmiş, bazen de ifade edilen anlamı tersine çevirerek zıt anlam yüklemiştir. Böyle bir dil ve üslûbun kullanılmasında, müessir bir anlatımın dolayısıyla etkili ve kalıcı bir eğitimin hedeflendiği aşikârdır. Zira düşünce yapısının ve hayata bakışın şekillenmesinde, başka etkenler yanında dağarcığımızdaki kelimelerin önemi büyüktür. Söz konusu kelimelerin niceliği ve onlara yüklenen anlamın niteliği, düşüncenin ve tefekkürün derinliğine vesile olduğu gibi, duruma göre sığlaşmasına sebep olmaktadır. İşte bu noktada insanın ulaştığı eğitim seviyesi dikkati çeker ki, onun hayattaki mücadelesi, savaşı, barışı veya rutin işlerindeki seyri, sahip olduğu kelime ve kavramların anlam dünyasıyla çok yakından ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Nebevî Öğreti, Dil, Üslûp, Yeniden Tanımlama, Hadis, Anlam Genişlemesi

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1364/1945.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedü Ahmed b. Hanbel. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2. Basım, 2003.
• Ali el-Kârî, Ebü'l-Hasen Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü'l-mefâtîh şerhu Mişkâti'l-Mesâbîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Artuk, İbrahim. “Fels”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/309-311. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Âsım Efendi. Kâmûs Tercümesi. 3 Cilt. İstanbul: Matbaatü’l-Osmaniye, 1305.
• Atan, Hikmet. Manâ ile Hadis Rivâyeti. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Bolay, Süleyman Hayri. Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel, 10. Basım, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Can, Şefik. Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi. 6 Cilt. İstanbul: Ötüken, 6. Basım, 2003.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma, 4. Basım, 2000.
• Çakan, İsmail L. Hadislerle Gerçekler. İstanbul: Erkam Yayınları, 1424/2003.
• Çuhadar, Mustafa. “Fesahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/423-424. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. Sünenü’d-Dârimî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Ğarîbu’l-hadîs. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 4 Cilt. Haydarâbâd: Matbaatü Dâireti’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1384/1964.
• Erkal, Mehmet. “Zenginlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/275-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fîrûzâbâdî, Ebû Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık, 2000.
• Gürel, Ramazan. “Hz. Peygamber’in (S.A.) Eğitim-Öğretim Modelinde Belli Başlı İlke ve Metotlar”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 1/2 (2015), 115-134.
• Herevî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü'l-luğa. thk. Abdüsselam Muhammed Hasan. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali Halef b. Abdilmelik. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-Bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdülazîz b. Abdillah b. Bâz. 13 Cilt. Riyad: Dâru’s-Selâm, 3. Basım, 1421/2000.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman. Minhâcü’l-kâsıdîn ve müfîdü’s-sâdikîn. thk. Kâmil Muhammed el-Harrât. 3 Cilt. Dimaşk: Dâru’t-Tevfîk, 1431/2010.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr b. Muhammed. ez-Zâhir fî me‘âni kelimâti'n-nâs. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. 2 Cilt. Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1412/1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebü's-Se‘âdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed. en-Nihâye fî ğarîbi'l-hadîs ve'l-eser. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmûd Muhammed Tanâhî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1399/1979.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Se‘âdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Muhammed. eş-Şâfî fi şerhi Müsnedi’ş-Şâfiî. thk. Ahmed b. Süleyman - Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2005/1426.
• Kâdî İyâz, Ebü'l-Fazl el-Kâdî İyâz b. Mûsa el-Yahsubî. Şerhu Sahîhi Müslim li’l-Kâdî İyâz: İkmâlü’l-Mu’lim bi-fevâidi Müslim. thk. Yahyâ İsmail. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1419/1998.
• Kahraman, Abdullah. “Ta‘dîl-i Erkân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/366. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kallek, Cengiz. “Miskin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/183-184. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Kandemir, M. Yaşar vd. Riyâzü’s-sâlihîn: Peygamberimizden Hayat Ölçüleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 1425/2004.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü's-sârî li-şerhi Sahîhi'l-Buhârî. 10 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Emîriyye, 7. Basım, 1323.
• Kirmânî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Yûsuf. el-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi'l-Arabî, 1981/1401.
• Kıran, Zeynel- Eziler Kıran, Ayşe. Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin, 4. Basım, 2013.
• Kuzudişli, Bekir. “Cahiliyye’den İslam’a Çevre Konusu -Resulullah’ın (s.a.v.) Ashabına Yaşattığı Zihnî Dönüşüm-”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu. ed. Fahri Kayadibi. 343-350. İstanbul: Yalın Yayıncılık, 2008.
• Mâlik, Ebû Abdillah Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Meydânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Muhammed el-Meydânî. Mecmau‘l-emsâl. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 3 Cilt. b.y.: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu‘ayb. Sünenü’n-Nesâî. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. Şerhu Sahîhi Müslim. 18 Cilt. nşr. Halîl el-Mîs. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1407/1987.
• el-Ömerî, Muhammed Nebîl. “Hz. Peygamber’in Sahâbeye İnanç Esaslarını Öğretmede İzlediği Metot”. çev. Kılıç Aslan Mavil. Kader Kelam Araştırmaları Dergisi 15/2 (2017), 452-492.
• Öztürk, Mustafa. Mevâlî’nin Hadis Rivâyetindeki Yeri. İstanbul: Yedirenk, 2012.
• Râğıb, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed el-İsfehânî. el-Müfredât fî ğârîbi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Seyyid Kîlânî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu'l-ğayb: et-Tefsîrü'l-kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 2. Basım, 1420.
• Sabbâğ, Muhammed b. Lutfî. et-Tasvîru’l-fennî fi’l-hadîsi’n-nebevî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1409/1988.
• Sancaklı, Saffet. “Hadislerin Doğru Yorumlanmasında Hz. Peygamber’in Dolaylı Anlatım Üslubunun Analizinin Önemi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2017), 105-147.
• Şeybî, Ebü’l-Mehâsin Muhammed b. Ali. Timsâlü’l-emsâl. thk. Esed Zibyân. 2 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Mesîre,1402 /1982.
• Tartı, Nevzat. Tarihsellik Düşüncesi ve Hadislerin Anlaşılması. Ankara: Otto, 2016.
• Teftâzânî, Mes‘ûd b. Ömer. Muhtasaru’l-me‘ânî. b.y.: y.y., ts.
• Tîbî, Şerafüddîn el-Hüseyn b. Muhammed b. Abdillah. Şerhu’t-Tîbî alâ Mişkâti'l-Mesâbîh: el-Kâşif an hakîki’s-sünen. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 13 Cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Üçok, Necip. Genel Dilbilim (Lengüistik). Ankara: Sakarya Basımevi, 1947.
• Yılmaz, Hüseyin. “Hz. Peygamber ve Eğitim”. Çeşitli Yönleriyle Hz. Muhammed. ed. Recep Çetintaş vd. 13-32. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî. el-Fâik fî ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî – Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Îsa el- Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1971.