XVII. Yüzyılın Sonları İle XX. Yüzyılın Başları Arasında İstanbul'da Bayramiyye'nin En Önemli Temsilcisi Olarak Himmetiyye

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 55 - 76, 24.03.2021

Emrah Baş

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.901977

Öz

Himmetiyye’nin müessisi sayılan Bolulu Himmet Efendi, XVII. yüzyılda yaşamış önemli bir mutasavvıf ve şâirdir. Himmet Efendi, kaleme aldığı Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat ve Manzûm Tarîkatnâme isimli eserleriyle tarikatının âdâb ve erkânını belirlemiştir. Himmetiyye tarikatı, müessisinin vefatından sonra Himmet Efendi’nin soyundan gelen Himmetzâdeliler tarafından İstanbul’un çeşitli tekkelerinde temsil edilmiştir. Şemsiyye-i Bayramiyye’nin Himmetiyye şubesi, XVII. yüzyılın sonları ile XX. yüzyılın başları arasında İstanbul’da Bayramiyye’nin en önemli temsilcisi olmuş ve 1925 tekkelerin kapanmasına kadar bu işlevini sürdürmüştür. Yaptığımız bu çalışma, yaklaşık üç asır boyunca Şemsiyye-i Bayramiyye’nin İstanbul’daki temsilcisi olan Himmetiyye şubesinin pîrinin hayatı, eserleri, silsilesi, faaliyetleri ve etkilerinin yanı sıra kendisinden sonra Himmetiyye’nin kimler tarafından hangi tekkelerde temsil edildiğini açıklamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Bayramiyye, Şemsiyye, Himmetiyye, Himmet Efendi, Himmetzâde..

Kaynakça

• Akar, Metin. Türk Edebiyatında Manzûm Mi‘râçnâmeler. Ankara: 1987.
• Albayrak, Nurettin. “Himmet Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18: 57. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Aynî, Mehmed Ali. Hacı Bayram Veli. nşr. H. R. Yananlı. İstanbul: Akabe Yayınları, 1986.
• Ayvansarayî, Hâfız Hüseyin. Hadîkatü’l-Cevâmi‘. nşr. Ahmet Nezih Gültekin. İstanbul: İşaret Yayınları, 2001.
• —. Mecmuâ-i Tevârih. nşr. Fahri Ç. Derin; Vahid Çubuk. İstanbul: İ. Ü. Edebiyet Fakültesi Yayınları, 1985.
• —. Vefeyât-ı Ayvansârâyî. nşr. Ramazan Ekinci. İzmir: Tıbyan Yayımcılık, 2012.
• Bayramoğlu, Fuat; Azamat, Nihat. “Bayramiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 269-73. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Bayramoğlu, Fuat. Hacı Bayram-ı Veli. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1983.
• Cebecioğlu, Ethem. Hacı Bayram Veli. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Düzen, İbrahim. “Azîz Nesefî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5: 344-46. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Esin, Demirel. İstanbul Tekkeleri Mimarisi, Eklentileri ve Restorasyonu. Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1988.
• Baş, Emrah. Tekke Etrafında Teşekkül Eden Tarîkat Âdâbı (Himmet Efendi'nin Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat ve Manzûm Tarîkatnâmesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Güler, Sabahat. “Bayramiye Meşâyihinden Şeyh Himmet’in Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat İsimli Eseri”. Akşemseddin Sempozyumu Bildirileri. 228-39. Ankara: 1990.
• Himmet Efendi. Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir, 0318.
• Himmet Efendi. Manzûm Tarîkatnâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şazeli Tekkesi, 0156.
• İnâl, Mahmud Kemal. Kemâlü’ş-Şuarâ. nşr. Müjgan Cunbur. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 1990.
• İsen, Mustafa. “Bolu’nun Kültür Tarihimizdeki Yeri ve Bolulu Divan Şairleri”. Akşemseddîn Sempozyumu Bildirileri. 145-52. Ankara: 1990.
• Korkusuz, M. Şerif. İstanbul Tekkeleri ve Postnişinleri. İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2016.
• Köprülü, Orhan F.; Uzun, Mustafa. “Akşemseddîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 301. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Köse, Fatih. İstanbul Halveti Tekkeleri. İstanbul: İFAV, 2012.
• Köseoğlu, Mehmet Akif. İstanbul’un 100 Tekkesi. İstanbul: İBB Kültür Yayınları, 2016.
• Kurul. Bolu Livâsı 1921-25 Salnâmesi. Bolu: Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 2018.
• Müstakimzâde, Süleyman Efendi. Tuhfe-i Hattâtîn. nşr. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Övüş, Erkan. “1341 Defterlerine Göre 1925’te Üsküdar Tekkeleri”. Tasavvuf Dergisi, İstanbul: 2016.
• Özcan, Nuri. “Abdi, Himmetzâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 74. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Özdamar, Mustafa. Dersaâdet Dergâhları. İstanbul: Kırkkandil Yayınevi, 2007.
• Suyulcuzâde, Mehmed Nâcib. Devhâtü’l-Küttâb. nşr. Kilisli Muallim Rıfat. İstanbul: Sanat Akademisi Neşriatı, 1942.
• Süreyya, Mehmed. Sicilli Osmanî. nşr. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Şahin, Haşim. “Bayramiyye”. Türkiye'de Tarîkatlar. edt. Semih Ceyhan. İstanbul: İsam Yayınları, 2015.
• Şeyhî, Mehmed Efendi. Vekâyiu’l-Fuzalâ. nşr. Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
• Tâhir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-yı Âmire, 1333.
• Tapsız, Meliha. Bolulu Himmet Divân Manzûm Tarîkatnâme Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995.
• Uşşâkizâde, İbrâhîm Efendi. Zeyl-i Şakâik. nşr. Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2017.
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. nşr. Ali Yılmaz; Mehmet Akkuş. İstanbul: Seha Neşriyat, 1999.
• Yıldız, Muhammed Ali. “Risâletü’n-Nûriyye: Tasavvufa Yöneltilen Eleştirilere Akşemseddîn’in Cevaplarını Yeniden Düşünmek”. Abant Kültürel Araştırma Dergisi. 1: 58-74. Bolu: 2016.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensâr Neşriat, 2007.
• Yılmaz, Necdet. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2001.
• Yorgancıoğlu, Salim. Üsküdar Dergâhları. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2004.
• Yücer, Hür Mahmut. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Zâkir, Şükrü Efendi. Die Istanbuler Derwisch-Konvente Und İhre Scheiche: Mecmu’a-ı tekaya. nşr. Sehan Tayşi. Berlin: Klaus Schwarz, 1980.