Türkiye'deki Kıraat Tedrisatına Eleştirel Bir Yaklaşım

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 2, 89 - 102, 24.11.2021

Ömer Türkmen

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1025739

Cited By: 4

Öz

İslam dünyasında kıraat farklılıklarını içeren eğitimde üç farklı müfredat takip edilmektedir. Bunlar; kırâat-i seb‘a, aşere-i suğrâ ve aşere-i kübrâ’dır. Kırâat-i seb‘a, aşere-i suğrâ’da mündemiç olduğu için bazı ülkelerde söz konusu müfredat okutulmayıp doğrudan aşere-i suğrâ eğitimine başlanır. Bu yöntemi takip edenlerin başında ülkemiz gelmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de Kırâat-i seb‘a metodu müstakil bir program olarak takip edilmez. Hâlihazırda Türkiye’de kıraat tedrisatı adına iki yöntem varlığını sürdürmektedir: “Aşere (aşere-i suğrâ)” ve “Takrîb (aşere-i kübrâ)”. “Aşere” yönteminde Ebû Amr ed-Dânî’nin (ö. 444/1053) et-Teysîr fi’l-kırâ’âti’s-seb‘ eseri ve İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429) Tahbîru’t-Teysîr’i takip edilirken, “Takrîb” programında İbnü’l-Cezerî’nin kaleme aldığı en-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr, Tayyibetü’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr ve Takrîbü’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr adlı eserleri merkeze alınarak eğitim verilmektedir. İkinci metodun “Takrîb” olarak adlandırılması bizzat İbnü’l-Cezerî’nin Takrîbü’n-Neşr eserinden mülhemdir. Kaleme alınan bu çalışmada her iki yöntemin tahlilinin yapılması hedeflenmiştir. Konu ele alınırken hem “Aşere” hem de “Takrîb”de takip edilen yöntem incelenecek, akabinde bu iki yöntemin kaynak kullanımı açısından kendi içerisinde bütünlük arz edip etmediği bazı örnekler eşliğinde ele alınacaktır. Böylece Türkiye’de öne çıkan tedrisatın problemli gördüğümüz yönleri ortaya konmaya çalışılacaktır. Ayrıca her iki eğitim müfredatı için de yeni bir yöntem teklif edilerek kıraat talebelerine sahih bir bakış açısı sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Dânî, Şâtıbî, İbnü’l-Cezeri, et-Teysîr, Hirzü’l-emânî, en-Neşr

A Critical Approach to the Instruction of the Readings of the Quran in Turkey

Öz

There are three different curricula regarding the readings of the Qur’ân (qiraat) in the World, which are qiraat sab’ (the seven readings), ashara sughra (the little ten), and ashara kubra (the big ten). Since the first one is already involved in the last one, in some countries the instruction from the very beginning is initiated with the last one (ashara sughra). One of those that prefer this way is; Turkey. Hence, the method of qiraat sab’ as a separate way is not followed. For this, there exist two instruction methods of readings of the Qur’ân in Turkey. “Ashara (ashara sughra)” and “taqrib (ashara kubra)”. While the work “al-Tayseer fi al-qiraat al-sab’” by Abu ‘Amr al-Dani (d. 444/1053) and “Takhbeer al-tayseer” by Ibn al-Jazari (d. 833/1429) is considered in the instruction of ashara, three works titled “al-Nashr fi al-qiraat al-ashr”, “Tayyibat al-nashr fi al-qiraat al ashr”, and “Taqrib al-nashr fi al-qiraat al-ashr”, all compiled by Ibn al-Jazari, are pivotal in the taqrib program. The reason why this second program is called “taqrib” is due to the third work of Ibn al-Jazari which is just mentioned. In this article, we have tried to analyse both ways of instruction. In doing so, we will examine the methods of two ways, that of ashara soghra and of taqrib, and then investigate, along with some examples, whether the two ways are consistent and coherent in terms of resource utilisation. Thus, we will have demonstrated the apparently troublesome aspects of the leading way followed in our country. In addition, we will try suggesting a sound point of view to disciples of qiraat by offering a new method for each of both ways.

Kaynakça

• Akbal, Talip. Aşere-Takrîb Notları. y.y., 2014.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi Eğitim ve Öğretim Metotları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kıraat İlmi Eğitim-Öğretiminde Med Mertebeleri Ve Ölçüleri Bağlamında Oluşan Ekoller”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 15-50.
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kıraat İlminde Tahrîrât Meselesi”. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6:2 (2018), 83-112.
• Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. 20/551-557. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Dânî, Ebû Amr Osman ed-. et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd. Thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Amman: Dâru Ammâr, 2000.
• Dânî, Ebû Amr Osman ed-. et-Teysîr fi’l-kırâ’âti’s-seb‘. Thk. Ferîd Muhammed b. Azzûz. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2016.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), “Kırâat (Aşere-Takrîb) Eğitim Programı” (Erişim 21.12.2020), https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Kıraat%20(Aşere-Takrib)%20Programı%20- %202014.pdf.
• Gökdemir, Ahmet. Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları. İstanbul: Ravza Yayınları, 2018.
• Hârûf, Muhammed Fehd. et-Teshîl li kırâ’âti’t-Tenzîl. Dımaşk: Dâru’l-Beyrûtî, 2012.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. Tahbîru’t-Teysîr fi’l-kırâ’âti’l-eimmeti’l-‘aşr. Thk. Ahmed Muhammed Muflih el-Kudât. Zerka: Cem‘iyyet Muhâfaza ale’l- Kur’âni’l-Kerim, 2010.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. Tayyibetü’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr. Thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Dımaşk: Daru’l-Ğavsânî, 2013.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. ed-Dürretü’l-mudiyye fî’l-kırâ’âti’s-selâsi’l-merdıyye. Thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Dımaşk Daru’l-Ğavsânî, 2013.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. Müncidü’l-mukriîn ve murşidü’t-tâlibîn. Thk. Nâsır Muhammedî Muhammed Câd. Riyâd: Dâru’l-Meymân, 2014.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yusuf. en-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr. Thk. Eymen Rüşdî Süveyd. 1. Cilt. Dımaşk: Daru’l-Ğavsânî, 2019.
• İzmîrî, Mustafa b. Abdirrahman b. Muhammed el-. Bedâi‘u’l-burhân ‘alâ ‘Umdetü’l-irfân. Nşr. Meryem İbrahim Cündelî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Kâdî, Abdulfettâh Abdulğanî el-. el-Vâfî fî şerhi’ş-Şâtibiyye. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 2015.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-. Letâifü’l-işârât li-fünûni’l-kırâ’ât. Thk. Merkezu’d-Dirâsâtu’l-Kur’âniyye. 2. Cilt. Medine: Mucemme‘u’l-Melik Fehf li- Tibâ‘ati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 2012.
• Koyuncu, Recep. Kıraat İlmi & Takrîb Usûlü. Konya: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınevi, 2018.
• Makdisî, Abdurrahman b. İsmail b. İbrahim Ebû Şâme el-. İbrâzü’l-me‘ânî min Hırzi’l-emânî. Tantâ: Dâru’s-Sahâbe, 2009.
• Ma‘sarâvî, Ahmed İsa el-. eş-Şâmil fi’l-kırâ’âti’l-‘aşri’l-kevâmil min tarîkayi’ş-Şâtıbiyye ve Dürra. Kâhire: Dâru’l-İmâm eş-Şâtıbî, 2013.
• Maşalı, Mehmet Emin. “Kur’an Kıraatinde ve Kitabetinde Türkiye’nin Durumu”, https://mushaflariinceleme.diyanet.gov.tr/Documents/KUR’AN%20KIRAATİNDE%20ve%20KİTÂBETİNDE%20TÜRKİYE’NİN%20DURUMU%20(Doç.%20Dr.%20M.%20Emin%20MAŞALI).pdf, (4- 8.11.2015), 1-24.
• Menteşeli, Selim. Kur’ân Elfâzında Takrîb Usûlü. İzmir: Kâtip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Mevsılî, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-. Kenzü’l-me‘ânî fî şerhi Hırzi’l-emânî. Thk. Muhammed İbrahim el-Meşhedânî. Dımaşk: Daru’l-Ğavsânî-Dâru’l-Bereka, 2012.
• Muhaysin, Muhammed Salim. el-Hâdî şerhu Tayyibeti’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr. Thk. Ahmed İsa el-Ma‘sarâvî-Muhammed ed-Desûkî. 1. Cilt. Kahire: Dâru’l-Beyâni’l-Arabî, 2017.
• Mütevellî, Muhammed b. Ahmed el-. “el-Burhânu’l-asdak ve’s-sırâtu’l-muhakkak fî men‘i’l-ğunneti li’l-Ezrak”. Thk. Abdulkayyûm b. Abdilğafûr b. Kameriddîn es-Sindî. Mecelletü Ma‘hedi’l- İmâm eş-Şâtıbî 13 (2012), 355-432.
• Özcan, Fikri. İstanbul Tarîki Ahmed es-Sûfî Mesleğine Göre Tertip Edilmiş Takrîb Kavait Defteri. y.y., 2013.
• Pilgir, Eren. “Ḥırzu’l-Emānī’nin Kıraat Tedrisatındaki Serencamı”. Ankara İlahiyat Fakültesi Dergisi 62:1 (2021), 251-268.
• Pilgir, Eren. “Abdülfettâh el-Mersafî’nin Tahrîrât İlmindeki Yeri: Şerhu’d-Dürreti’l-Mudıyye Örneği”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58:58 (2020), 69-90.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Abdissamed es-. Fethu’l-vasîd fî şerhi’l-kasîd. Thk. Muhammed İdrîsî ez-Zâhirî. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 2005.
• Süveyd, Eymen Rüşdî. es-Selâsilü’z-zehebiyye bi’l-esânîdi’n-Neşriyye. Cidde: Dâru Nûri’l-Mektebât, 2007.
• Şahin, Ali. el-Münezzel fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr min tarîkayi’t-Teysîr ve’t-Tahbîr. İstanbul: Hayrat Neşriyat, 2016.
• Şâtibî, Ebû Kasım b. Fîrruh b. Halef b. Ahmed eş-. Hırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî. Thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Dımaşk: Daru’l-Ğavsânî, 2013.
• Şenkîtî, Abdurrahim b. Abdillah b. Ömer eş-. “Hâlâtü’ş-Şâtıbiyye me‘a’t-Teysîr”, Mecelletü Ma‘hedi’l-İmâm eş-Şâtıbî li’d-dirâsâti’l-Kur’âniyye 9 (2010), 11-38.
• Şükrî, Ahmed Halit vd. el-Müzhir fî şerhi’ş-Şâtibiyye ve’d-Dürra. Amman: Dâru Ammâr, 2006.
• Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvîd Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Türkmen, Kübra. İbnü’l-Cezerî ve “ed-Dürretü’l-Mudiyye” Adlı Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz, Mustafa. Aşere Kürrâse Defteri. 1. Cilt. y.y., ts.
• Yusuf Efendizâde, “Ecvibetu Yusuf Efendizâde ‘alâ ‘iddeti mesâil mimmâ yete‘allaku bi vucûhi’l-Kur’ân”. Thk. Ömer Hamdân. Mecelletü Ma‘hedi’l-İmâm eş-Şâtıbî li’d-dirâsâti’l-Kur’âniyye 16 (2008), 302-403.