Jesus in the Ṣūfī Interpretations

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 1, 7 - 36, 27.03.2022

Selim Çakıroğlu

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1093908

Öz

This article aims to examine the Ṣūfī interpretation of the story of the prophet Jesus in the Qurʾān. The fate of Jesus, who came to the world in a miraculous way, resulted in a similar way. The fact that the verses in the Qur’an that mention the Jews wanting to kill him (as well as other verses) do not state what his ultimate fate was has been the focus of much discussion. The interpretations made by the Ṣūfīs, who put forward a different method in the Islamic tafsīr tradition in terms of their interpretation style, contributed to the emergence of original interpretations in Islamic thought. In this article, the approach of the Ṣūfīs in the debates around the issues of “the ascension of Jesus” and “the return of Jesus” in Islamic thought will be outlined, and the interpretations of the Ṣūfīs in terms of their methods in interpreting the stories about Jesus will be examined within the framework of eight leading Ṣūfī tafsīr books.

Anahtar Kelimeler

Tafsîr, interpretation, Ishârî Tafsîr (Allusion), Sûfî, Jesus (Îsâ), Sûfî Classics.

Sûfî Yorumlarda Hz. Îsâ

Öz

Bu makale, Hz. Îsâ peygamberin Kur’an’da geçen kıssasının sufi tefsirlerdeki yansımalarını incelemeyi hedeflemektedir. Dünyaya gelişi mucizevi bir şekilde gerçekleşen Îsâ’nın, akıbeti de benzer bir şekilde sonuçlanmıştır. Kur’an’da, İsrailoğullarının onu öldürmek istemesinden bahseden âyetlerde, âkıbetinin nasıl olduğunun çok net belirtilmemiş olması, ilgili diğer âyetlerle birlikte tartışmanın odağını oluşturmuştur. Yorum tarzı bakımından İslâm tefsir geleneğinde farklı bir yöntem ortaya koyan sufilerin, yaptıkları yorumlar, İslâm düşüncesinde özgün yaklaşımların ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Bu yorum anlayışının Hz. İsâ’nın kıssasının anlatıldığı âyetlerde nasıl gerçekleştiğini ortaya koymak bu makalenin temel hedefleri arasında yer almaktadır. Ayrıca önde gelen işarî tefsirlerin kaynak olarak alınması araştırmanın özgün yanını oluşturmaktadır. Bu çerçevede makalede İslâm düşüncesinde daha çok urûc-i İsa ve nuzûl-i İsa konuları etrafında oluşan tartışmalarda sufilerin yaklaşımı belirlenecek ve Hz. İsâ ile ilgili kıssalarda sufilerin yöntemleri bakımından oluşturdukları yorumlar önde gelen sekiz tasavvufi tefsir çerçevesinde incelenecektir. Diğer taraftan Hz. İsâ’nın tasavvuf düşüncesindeki yerinin belirginleştirilmesi ile de bunun Kur’an yorumlarına etkisi belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İşârî Tefsir, Hz. Îsâ, Sûfî.

Kaynakça

• al-Qushayrī, ʿAbd al-Karīm. Laṭāʾif al-ishārāt, ed. Abdullatif Hasan Abdurrahman. 3 vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2007.
• Ahmed Eflākī, Menâkib al-‘ārifīn-Ariflerin Menkıbeleri, trans. Tahsin Yazici, Istanbul: Hurriyet Publications, 1973.
• Attar, Ferīdüddīn. Mantıku’t-Tayr. çev. Yaşar Keçeci. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
• Aydın, Mahmut. Hz. Îsâ’ya Ne oldu?. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Ay, Mahmut. “İşarî Tefsirlerde Hz. Meryem”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2011), 123-138.
• Aydın, Hüseyin. “Kur’an Bütünlüğü Açısından Hz. Îsâ’nın Âkıbeti Meselesi”. Kelâm Araştırmaları 6/2 (2008), 17-46.
• al-Baqlī, Rūzbihān. ʿArāʾis al-bayān fī ḥaqāʾiq al-qurʾān. ed. Ahmad Farîd al-Misyadî. 3 vol. (Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2008)
• Baybal, M. Sami. İslâm Kaynaklarına Göre Hz. İsa’nın Âkıbeti Meselesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, SBE, Doktora Tezi, 1999.
• Bereke, Abdulfettah Abdullah. “Hakîm et-Tirmizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/196. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• al-Bursawī, Ismāʿīl Ḥaqqī. Rūh al-bayān fī ḥaqāʾiq al-qurʾān. ed. Abdullatif Hasan Abdurrahman. 10 vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2018.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa. “İbnu’l-Arabî’nin Nübüvvet-Velâyet Görüşleri ve İbn Teymiyye’nin Bu Husustaki Eleştirileri”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1) 9/21 (2008), 213-255.
• Çelebi, İlyas. “Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/472-473. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çubuk, Hatice. “İslâm Tasavvufunda Hz. Meryem”. e-Şarkiyat İslami Araştırmalar Dergisi 11/2(24) (Ağustos, 2019), 559-572.
• Dāya-yi Rāzī, Najm al-Dīn. al-Taʾwīlāt al-najmiyya. ed. Ahmad Farîd al-Misyadî. 6 vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2009.
• Derin, Süleyman. “Leylâ Sevgisinden Mevlâ Sevgisine”. İslâm’da Sevgi Temelinde Beşerî Münasebetler -Tartışmalı İlmî Toplantı- (16-17 Ekim 2009). 129-143. İstanbul: İSAV Yayınları, 2010.
• Derin, Süleyman Love in Ṣūfīsm: From Rabia to Ibn al-Farid (Istanbul: Insan Puplications, 2008)
• al-Ghazzālī, Abū Hāmid Muhammad. Iḥyā' ‘Ulūm al-Dīn, Critical ed. Committee. 9 vol. Jeddah: Dār al-Minhāc, 2011.
• Gürer, Dilaver. Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de Peygamber Hikayeleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Harman, Ömer Faruk. “Îsâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/465-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Hucvîrî, Ebü’l-Hasen Alî b. Osmân b. Ebî Alî el-Cüllâbî. Keşfü’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. 6. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Ibn ʿAjība, Aḥmad. al-Baḥr al-madīd fī tafsīr al-Qurʾān al-majīd, ed. Omar Ahmed al-Ravī. 8 vol. (Beirut: Dār al-Kutub al-ʿİlmiyya, 2002),
• Ibn al-ʿArabī, Muḥyī al-Dīn. Fuṣūṣ al-ḥikam. Critical ed. Mahmut Erol Kılıc – Abd ar-Rahim Alkis. Istanbul: Litera Yayıncilik, 2016.
• Ibn al-ʿArabī, Muḥyī al-Dīn. al-Futūḥāt al-Makkiyyah. Critical ed. Ahmed Shams al-Dîn, 9 vol. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2011.
• Imām Rabbānī. Mektūbāt-ı Rabbānī. trans. Taha Hakan Alp et al. 3 Vol. İstanbul: Semerkand Yayınları, 3. edition, 2011.
• Kalābādhī, Muhammad ibn Ibrāhīm. al-taʻarruf li-madhhab ahl al-tasawwuf. Critical ed. ‘Abd al-Halīm Mahmud – Taha Abd al-bākī Surūr. Qāhirah: Mektebe es-Sakāfe ed-Dīniyye, n.d.
• al-Ḳāshānī, ʿAbd al-Razzāḳ. Taʾwīlāt al-Qurʾān [Ibn al-‘Arabī, Muhyiddīn. Tafsīr Ibn al-‘Arabī] ed. Samir Mustafa Rebāb. 2 vol. Beirut: Dār Ihyâ’i Turās al-‘Arabī, 2001
• al-Makkī, Abū Tālib, Qūt al-qulūb fī mu‘āmalat al-maḥbūb wa-waṣf ṭarīq al-murīd ila maqām al-tawḥīd. ed. Mahmud Ibrahim Muhammad Razvānī. 3 vol. Qāhirah: Mektebetu Dār at- Turās, 2001.
• Mawlana, Mathnawi, trans. Veled Izbudak, 6 vol. Istanbul: Meb Yayinlari, 1995.al-Sulamī, Abū ʿAbd al-Raḥmān Muḥammad b. al-Ḥusayn. Ḥaqāʾiq al-tafsīr, ed. Sayyid ʿImrān (Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya), 1/425.
• al-Shawkānī, Muhammad b. ʿAli. Fath al-Kadīr. 6 vol. Beirut: Dār Ibn Kathīr, 1994.
• Ismail Taspinar, “Narratives about Jesus in Islamic Mystic Sources: Ibn al-ʿArabī, Mevlana and Yunus Emre Example”, International Symposium on Islamic-Christian Dialogue II (Jesus in Islamic and Christian Sources), Istanbul: 2005, 241
• Yazir, Muhammad Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. 10 vol. Istanbul: Yenda Yayinlari, 2001.