Türk Din Mûsikîsinde Müzikal Bir Form Olarak Mevlid

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 1, 183 - 200, 13.03.2023

Eren Köksal

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1264745

Cited By: 2

Öz

Mevlid terimi edebiyattan güzel sanatlara, sosyolojik olgulardan dinî törenlere ve mûsikî uygulamalarına kadar pek çok kavramı ifade etmektedir. Kelime anlamı olarak doğum yeri ve zamanı anlamına gelen Mevlid, özellikle Hz. Muhammed (sav)'in mübarek doğumunu, doğum yıldönümü münasebetiyle yapılan anma törenlerini ve bu çok özel gün münasebetiyle yazılan edebi metinleri ifade eder. Bu hususta pek çok mevlid manzûmesi yazılmış ve Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-necât adlı eseri Osmanlı toplumunda büyük itibar kazanmıştır. Dolayısıyla bu mevlid manzûmesinin okunması bir gelenek haline gelmiş ve daha sonra besteli ve doğaçlama olarak icra edilen müzikal bir forma dönüşmüştür. Böylece mevlid manzûmesinin müzikal kırâati, zamanla resmi bir mûsikî törenine dönüşmüş ve bir dini mûsikî formu olarak Türk mûsikîsi geleneğine yerleşmiştir. Bu çalışma mevlidi müzikal olarak ele almakta ve icrâcılarını, icrâ usullerini, müzikal özelliklerini incelemektedir. Bunun yanı sıra mevlid törenlerinde yer alan diğer dinî müzik formlarını da tanımlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Mevlid, Türk Din Mûsikîsi, Süleyman Çelebi, Tevşih, Osmanlı Müziği

Mawlid as a Musical Form in Turkish Religious Music

Öz

The term Mawlid in Islamic culture, stands for many concepts from literature to fine arts, sociological phenomena to religious services and musical practises. Literally meaning the birth place and time, mawlid especially refers to the Holy Birth of the Prophet Muhammad (Blessings of Allah be upon Him and His household - pbuh), the commemoration ceremonies held on the occasion of the birth anniversary and the literary texts written for the observance of this very special day. In this respect many mawlid verses were written and Vesîletü’n-necât (Wasilat al-Najat) by Süleyman Chelebi has gained great reputation in Ottoman society. Therefore, the recitation of this certain mawlid verse has become a tradition and turned self later into a musical form with compositions and improvisational recitations. So, the musical recitation of Mawlid verse has turned into an official musical ceremony in time and settled in Turkish music tradition as a religious musical form. This study regards mawlid as a musical form and examines its performers, performance methods, musical characteristics. In addition to this, it also defines other religious music forms taking place in the mawlid ceremonies.

Anahtar Kelimeler

Mawlid, Turkish Religious Music, Süleyman Chelebi, Tawshih, Ottoman Music

Kaynakça

• Aydemir, Murat. Turkish Music Maqam Guide, ed. - çev. Erman Dirikcan, İstanbul: Pan Yayıncılık, 2010.
• Benlioğlu, Selman. “Mevlid Nasıl Okunurdu? Yazma Nüshalardaki Makam Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme [How Had The Mawlid Been Chanted? An Evaluation on Maqām Records in Manuscripts]”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi-Cumhuriyet Theology Journal 26/1 (Haziran 2022), 191-211.
• Bozkurt, Nebi. "Kandil", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 09 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kandil--gece
• Chelebi, Süleyman. The Mevlidi Sherif, çev. F. Lymann MacCallum. Edinburgh-Great Britain: R&R Clark Limited 1943.
• Çelebi, Süleyman. Mevlid-i Şerîf Vesiletü’n-Necât, haz. Mehmet Akkuş – Uğur Derman. Ankara: Diyanet işleri Başkanlığı, 2017.
• el-Heysemî, Nureddin Ali b. Ebu Bekr. Mecmau’l-Bahreyn Fî Zevâid’l-Mucemeyn. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1992. 8 Volume.
• Eroğlu, Muhammed. "Aşr-ı Şerif", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 17 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/asr-i-serif
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, 1336/1918.
• İlhan Harmancı, Ayşe Başak. “Türk Din Mûsikîsi’nde Tevşih (Tevşîh ve Naat Mukâyesesi)”, İSTEM, 35 (Haziran 2020), 97-116.
• https://doi.org/10.31591/istem.759562
• Koca, Fatih. – Turabi, Ahmet Hakkı. “Câmi Mûsikîsi”, Türk Din Mûsikîsi El Kitabı, ed. Ahmet Hakkı Turabi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Koca, Fatih. – Turabi, Ahmet Hakkı. “Câmi ve Tekke Mûsikîsi Ortak Formları”, Türk Din Mûsikîsi El Kitabı, ed. Ahmet Hakkı Turabi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Macit, Muhsin. "Münâcât", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Erişim 12 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/munacat
• Özcan, Nuri. "Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 11 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid#5-musiki
• Özcan, Nuri. "Ahmed Efendi, Mutafzâde", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 11 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-efendi-mutafzade
• Özcan, Nuri. "Tevşih”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 14 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/tevsih--musiki
• Özcan, Nuri. "Salâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 14 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/sala
• Özcan, Nuri. "Salât-ı Ümmiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 14 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/salat-i-ummiyye
• Özel, Ahmet. “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 09 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid#1
• Özkan, İsmail Hakkı. "Kaside", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 15 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kaside#4-musiki
• Pala, İskender. "Kaside", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Erişim 15 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/kaside#3-turk-edebiyati
• Sezikli, Ubeydullah. “Türk Din Mûsikîsi Formları”, Makamlarla Türk Din Mûsikîsi Eğitim Seti, ed. Ubeydullah Sezikli. İstanbul: Dörtmevsim Kitap, 2013.
• Sezikli, Ubeydullah. “Besteli Mevlid Üzerine İki Yazma Eser”, Çukurova Universitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/ 1, (Mart 2008), 41-67
• Uzun, Mustafa İsmet. "Tevhid", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Erişim 12 Ocak 2023.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/tevhid--edebiyat
• References of The Musical Scores
• (N), Neyzen. “Segâh Tekbir – Segâh Salât-ı Ümmiyye” (20.01.2023).
• https://neyzen.com/nota_arsivi/01_ilahiler/082_segah/tekbir_salati_ummiye.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Çargah Tevşih”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/kudumun_rahmeti_zevk_u_safadir.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Çün Doğup Tut Du Cihan Yüzünü Hüsnün Güneşi”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/cun_dogup_tuttu_cihan_yuzunu_husnun_gunesi(4).pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Yâ Rab Garib-ü Bî-kesem Senden Meded”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/ya_rab_garib_u_bi-kesem_senden_meded.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Tende Cânım”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/tende_canim_canda_cananim_muhammed_mustafa.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Yâ Resûllah Şefaat Eyle Allah Aşkına”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/rast-ya-rasulallah-sefaat-eyle-scanpdf1671041366.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Doğmazdı Kalbe İmân”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/dogmazdi_kalbe_iman.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Ey Hüdâ’dan Lutf-u İhsân İsteyen”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/ey_huda%27dan_lutf_u_ihsan_isteyen(2).pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Sivâdan Kalbini Pâk Et”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/sivadan_kalbini_pak_et_gonul_mir'at-i_rahmandir.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Yâ Sâhibe’l-Cemâl ve Yâ Seyyide’l-Beşer”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/ya_sahibe'l_cemali_ve_ya_seyyid-el_beser.pdf
• (ÜMC), Üsküdar Mûsikî Cemiyeti. “Yâ Sâhibe’l-Cemâl ve Yâ Seyyide’l-Beşer”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.uskudarmusikicemiyeti.com/media/kunena/attachments/429/Yasahibeicemaliveyaseyyideibeer_SadettinKaynak_uul.pdf
• (NA), Nota Arşivleri. “Merhaba Ey Fahr-i Âlem Merhaba”. Erişim 20.01.2023.
• https://www.notaarsivleri.com/NotaMuzik/merhaba_ey_fahr-i_alem_merhaba.pdf