IBN AL-MU’TEZ AND HUNTING POEMS

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 163 - 186, 29.11.2023

İbrahim Aydın

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1411029

Öz

İBNÜ’L-MU’TEZ VE AV ŞİİRLERİ

Öz

Abbâsî şairlerinden olan İbnü’l-Muʿtez, küçük yaştan itibaren şiire büyük ilgi duymuş ve birçok konuda şiirler ortaya koymuştur. Şiirlerde geleneğin sürdürülmesi gerektiğini söylese de kendisi daha çok yenilikçi bir metot takip etmiş, şekil ve içerik açısından zamanın şartlarını yansıtan şiirler inşat etmiştir. Nitekim bu özelliğinden dolayı “yenilikçi şair” olarak nitelendirilmiştir. Klasik Arap şiirinin bütün konularında başarılı görülen İbnü’l-Muʿtez, bazılarında daha çok öne çıkmış ve daha yetenekli kabul edilmiştir. Bunlardan biri de av şiirleridir. Arap şiirinin temel konularından biri olan av şiirleri, Abbâsî Dönemi’ne kadar şiirlerde müstakil olarak incelenmemiş, farklı türdeki kaside ve şiirlerin içerisinde kendisine yer bulabilmiştir. Abbâsî Dönemi’nde ise şiirlerde önemli bir yer teşkil etmiş, bağımsız bir şekilde şiirlere konu edilmiştir. Av şiirlerinin bu dönemde bağımsızlaşıp Arap şiirinin müstakil konularından biri haline gelmesinde dönemin bazı şairlerinin büyük katkısı olmuştur. Şairler, bununla da kalmamış av şiirlerinin şekil ve içerik bakımından gelişmesine büyük katkı sağlamışlardır. Bunlardan biri de İbnü’l-Muʿtez’dir. Bu çalışmada İbnü’l-Muʿtez’in şairliği ve av şiirindeki konumuna değinilecek, şiirlerinin şekil ve içerik yönünden incelemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Klasik Arap Edebiyatı, İbnü’l-Muʿtez, Belagat, Av Şiirleri.

Kaynakça

• Âmidî, Ebü’l-Kâsım el-Hasen b. Bişr. el-Muʾtelif ve’l-muhtelif fî esmâʾi’ş-şuʿarâʾ ve künâhum ve elkâbuhum ve ensâbuhum ve baʿdu şiʿrihim. thk. Fritz Krenkow. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1991.
• Bâbencî, Leyla Sâmir Muhammed Nûr. el-Vasf fî şiʿri ʿAbdillâh bin el-Muʿtez el-ʿAbbâsî. Suudi Arabistan: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, Lisansüstü Çalışmalar Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
• Dayf, Şevkî. el-Fenn ve mezâhibühû fî’-şiʿri’l-ʿArabî. Kâhire: Dâru’l-Maʿârif, 11. Baskı, ts.
• Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Ali b. el-Hüseyn. Kitâbü’l-Eğânî. thk. İhsân Abbâs vd. 25 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Baskı. 2008.
• Elmalı, Hüseyin. “Kaside”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/562-564. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb. el-Kâmûsü’l-Muhîd. thk. Mektebü Tahkîki’t-Türâs fî Müesseseti’r-Risâle. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 8. Baskı, 1426/2005.
• Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 28 Eylül 2021. http://sozluk.gov.tr
• Hafâcî, Muhammed Abdulmunʿîm. el-Âdâbü’l-ʿArabiyye fî’l-ʿasri’l-ʿAbbâsiyyi’l-evvel. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 2. Baskı, 1992.
• Hafâcî, Muhammed Abdulmunʿîm. İbnü’l-Muʿtez ve türâsühû fî’l-edeb ve’n-nakd ve’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1991.
• Hasan Falih Bkor-Fuâd Feyyâz Şeteyât, “Cemâliyyâtü’l-Binyeti’ş-Şiʿriyye fî’t-Tardiyyâti’l-Kelbiyye ʿİnde Ebû Nüvâs”, el-ʿUlûmu’l-İsnâniyye ve’l-ʿUlûmiyye 36/? 2009, 779-795. https://journals.ju.edu.jo/DirasatHum/article/viewFile/583/581
• Hasan,ʿİzzet. el-Vugûf ʿale’t-talâl mine’l-câhiliyyeti ilâ nihâyeti’l-karni’s-sâlis. Dımeşk: Matbatü’t-Terakkî, 1388/1968.
• Hazem Kajouj, İbnü’l-Muʿtez’in Hayatı ve Arap Edebiyatındaki Yeri (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021);
• Husrî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali b. Temîm el-Ensârî. Zehru’l-âdâb ve semerü’l-elbâb. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Hüseyn, Tâhâ. Min hadîsi’ş-şiʿr ve’n-nesr. Kâhire: Hindâvî, 2012.
• Hüseyn, Tâhâ. Min hadîsi’ş-şiʿr ve’n-nesr. Kâhire: Müessesetu Hindâvî, 2012.
• İbn Fâris, Ebû’l-Hüseyin Ahmet b. Zekeriyya. Mekâyisi’l-lüga. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Fazlullah el-Ömerî, Şihâbüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ. Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr. thk. Komisyon. 27 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2010.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Ahmet b. Muhammet b. İbrahim b. Ebî Bekr. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâü ebnâi’z-zamân. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdr, 1972.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. eş-Şiʿru ve’ş-şuʿarâʾ. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1423/2002.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali Ebü’l-Fazl Cemâluddîn el-Ensârî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Baskı, 1414/1993.
• İbn Reşîk el-Kayrevânî, Ebû Ali el-Hasen. el-ʿUmde fî mehâsini’ş-şiʿri ve âdâbih ve nakdih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Cîl, 5. Baskı,1981.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâleddîn Yusuf. Mevridü’l-letâfe fî men veliye’s-saltanate ve’l-hilâfe. thk. Nebîl Muhammed Abdulaziz Ahmed. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısrıyye, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Abdulkerîm b. Abdulvâhit eş-Şeybânî el-Cezerî İzzeddîn. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Muhammed Yûsuf ed-Dekkâk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Dîvânu İbni’l-Muʿtez. şrh. Mecîd Tarâd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l- ʿArabî, 2004.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Dîvânu şiʿri İbni’l-Muʿtez. thk. Yûnus Ahmed es-Sâmerrâî. 3 Cilt. Beyrut-Lübnan: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1997.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Tabakâtü’ş-şuʿarâi’l-muhdesîn. thk. Ömer Fârûk Tabbâʿ. Beyrut- Lübnan: Dâru’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, 1998.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Dîvânu Abdullâh İbni’l-Muʿtez. tfs. Muhyiddîn el-Hayyâd. Beyrut: Matbaʿatu’l-İkbâl, ts.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Tabakâtü’ş-şuʿarâi’l-muhdesîn. thk. Ömer Fârûk Tabbâʿ. Beyrut- Lübnan: Dâru’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, 1998.
• İbnü’l-Muʿtez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Muʿtez-Billâh b. Caʿfer el-Mütevekkil-ʿAlellâh el-Abbâsî. Dîvânü ʿAbdullâh İbni’l-Muʿtez. tfs. Muhyiddîn el-Hayyâd. Beyrut: Matbaʿatu’l-İkbâl, ts.
• Kütübî, Ebû Abdillâh Salâhuddîn Muhammet b. Şâkir b. Ahmet. Fevâtü’l-vefeyât. thk. İhsân Abbâs. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdr, 1973-1974.
• Mustafa Sâdık er-Râfiʿî. Târîhu âdâbi’l-ʿArab. 3 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru İbn Hazm, 2008.
• Raşîdî, Müslim ʿUbeyd. “es-Sayt ve Tart fî Şiʿri Ebû Nüvâs”. Mecelletü’d-Dirâseti’l-ʿArabiyye 38/4 (Eylül 2018), 2195-2216. https://dram.journals.ekb.eg/article_164979_a9dae192274671945b9c1e08f8f94b9f.pdf
• Safedî, Ebü’s-Safâ Halil b. Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaût - Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 2000.
• Sâlihî, ʿAbbâs Mustafa. es-Sayd ve’t-Tard fî’ş-Şıʿri’l-ʿArabî. Beyrut-Lübnan: el-Müessesetü’l-Câmiʿıyye, 1402/1981.
• Sâmerrâî, Yûnus Ahmed. Şiʿru İbnü’l-Muʿtez. Bağdât: Dâru’l-Hurriyye, 1978.
• Seyyidülehl, Abdülazîz. Abdullâh bin el-Muʿtez edebühû ve ʿilmühû, Beyrut: Dâru’l-ʿİlmi li’l-Melâyîn, 1951.
• Sezgin, Fuat. Târîhu’t-türâsi’l-ʿArabî. trc. Mahmut Fehmi Mecâzî. 2 Cilt. b.y.: y.y., 1411/1991.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Yusuf b. Kızoğlu. Mirʾâtü’z-zamân fî tevârîhi’l-aʿyân. thk. Muhammed Berekât vd. 23 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2013.
• Sûlî, Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ. Eşʿâru evlâdi’l-hulefâʾ ve ahbâruhum. nşr. J. Heyworth Dunne. b.y.: Matbatü’s-Sâvî, 1936.
• Tanrıbuyurdu, Mücahit. Ebû Nüvâs ve Av Şiirleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• VP, Vikipedi. Erişim 15 Haziran 2023. https://tr.wikipedia.org
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Yâkût b. Abdillâh er-Rûmî. Muʿcemü’l-üdebâʾ: İrşâdü’l-erîb ilâ maʿrifeti’l-edîb. thk. İhsan Abbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1993.
• Yanık, Nevzat H. Arap Şiirinde Tasvir (Cahiliye-Abbâsîler). Erzurum: Fenomen Yay., 2010.
• Yesûî, Luvîs Maʿlûf. el-Müncid fî’l-lüğa. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 33. Baskı, 1992.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammet b. Ahmed b. Osman. el-ʿİber fî haberi men gaber. thk. Muhammed es-Saʿîd b. Besyûnî Zaglûl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1985.
• Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris. el-Aʿlâm kâmûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-ʿArab ve’l-müstaʿrabîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l- ʿİlm li’l-Melâyîn, 15. Baskı, 2002.