VÂKIDÎ’NIN FUTÛHU’Ş-ŞAM ISIMLI ESERINDE GEÇEN HAMÂSE ŞIIRLERININ ANALIZI

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 187 - 209, 29.11.2023

Bekir Yıldırım

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1411032

Öz

Vâkıdî (ö. 823) tarafından kaleme alınan Futûhu’ş-Şam isimli eser Hz. Ebubekir (ö. 634) ve Hz. Ömer (ö. 644) zamanındaki Bizans ve İran’a yapılan fetihleri ele aldığı için daha çok tarihi yönüyle meşhur olmuştur. Ancak içerdiği şiirlerle eserin edebi yönü de bulunmaktadır. Eserde fetihler esnasında kahramanlar tarafından söylenmiş çok sayıda şiir mevcuttur. İslam dini ile edebiyat ve özelde şiirde görülen içerik değişiklikleri ve gelişmeleri gözlemlemek için buradaki şiir koleksiyonunun tahlili önemlidir. İslam, hayatın her alanında değişikliğe neden olduğu gibi Arap şiirinde de içerik bakımından birtakım değişikliklere neden olmuştur. Örneğin cahili dönemde şairler kendilerini sadece kabilelerine nispet ederken İslam dini ile aidiyet duygusu sadece aşiretle sınırlanmamış, İslam ve peygamberi de kapsar hale gelmiştir. Yine eserde geçen şiirler savaş ortamının edebi olarak aktarımında önemli kültürel bir fonksiyon icra etmektedir. Şiirlerde düşmanın, savaş aletlerinin ve savaş ortamının tasviri yer almaktadır. Bu çalışmada fetihler sırasında kahramanların dillendirdikleri savaşın farklı çehresini gösteren hamasi şiirler içerik ve bu şiirlerde İslam’ın meydana getirdiği değişiklikler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Edebiyatı , Hamasi Şiirler , Harp , Vâkıdî , Fütuhu’-Şam.

ANALYSIS OF HEROIC POEMS IN VAKIDĪ'S FUTUH AL-SHAM

Öz

Kaynakça

• Abdülkadir, Abdüllatif Müti’. Lugatü’l-Harb fi Şi’ri’l-Hamâse. Ürdün: Dâru Cerir, 2007.
• Ahmed, Ahmed Bedevi. Üsesü’n-Nakdi’l-Edebî inde’l-Arabî. Mısır: Nahda, 2004.
• Alyılmaz, Cengiz. Gobustan’ın Gizemi (Kıpçaklara Giden Yol). Ankara: Bitlis Eren Üniversitesi, 2016.
• Aşık, Nevzat. “Dırâr b. Ezver”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/dirar-b-ezver
• Aydınlı, Abdullah. “Ebû Zer el-Gifârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-zer-el-gifari
• Bulut, Ali. Belâgat-i Müyessera, Meânî-Beyân- Bedî. İstanbul: İfav Yayınları, 2022.
• Bint İbrahim b. Talib, Şerife. “el-Ebâdü’s-Sakâfiyye beyne Şi’ril-Hamâse ve Fenni’ş-Şîlat”, Mecelle Külliyyeti Daru’l- Ulûm 37/130 (Mayıs 2020), 106-109.
• Cevherî. es-Sıhah. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2009.
• Çağrıcı, Mustafa. “Vâkıdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/vakidi Dadan, Ali. “Ebû İsmail Muhammed b. Abdullah el-Ezdî ve Fütûhu’ş-Şam Adlı Eseri” İstem, 19/38 (Kış 2021), 141-154.
• Dayf, Şevki. el-Edebü’l-Arabi fi’l-Asri’l-Arabî. Mısır: Daru’l-Meârif, ts.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi II Sadrul İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen, 2013.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Vadi Yayınları, 2003.
• Dümeyrî, Kemaleddîn. Kitabü Hayati’l-Hayvâni’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir el-Fâdilî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2004.
• Efendioğlu, Mehmet. “Şurahbi’l-Hasene”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/surahbil-b-hasene
• Emin, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Kahire: Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1964.
• Ertürk, Mustafa. "Mikdâd b. Amr". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/mikdad-b-amr
• Fâhûrî. Hanna. el-Câmi‘fi Târîhi’l-Edebi’l-ʻArabî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1986.
• …………………el-Fahru ve’l-Hamâse. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, ts.
• Fîrûzâbâdî. Kâmusu’l-Muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Gazzî, Necmüddin. Hüsnü’t-Tenebbüh Lima Vereda Fi’t-teşebbüh. 12 Cilt. Suriye: Daru’n-Nevadir, 2011.
• Göçmen, Yakup. “ʻAntere B. Şeddâd’ın Hayatı Ve Şiirlerinde Hamâset Teması”, Sosyal Bilimler Dergisi 5 /10 (Aralık 2015), 46-80.
• Kırbıyık, Kasım. “Havle bint Ezver”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/havle-bint-ezver
• Kızıltunç, Recai. “Arap Edebiyatında Beyaz Benzeri Türler-1: el-Hamâsiyye ve Önemli Hamâsiyyeler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, terature and History of Turkish or TurkicVolume 6/1 (Winter 2011), 1503-1513.
• Matlûb, Ahmed. Mucemu Mustalahati’l-Nakd’il-Arabi’l-Kadîm. Beyrut: Mektebü Lübnan, 2001.
• Mühendis, Mecdi Mehdi Kâmil. Mucemü’l-Mustalahati’l-Arabiyye fi’l-Luğa ve’l-Edeb. Lübnan: Mektebe Lübnan, 1984.
• Nehmî, Ahmet Salih Muhammed. el-Hasaisül Uslubiyye fî Şi’ri’l-Hamâse beyne Ebî Temmâm ve’I-Buhterî. Suudi Arabistan: Camia Ümmi’l-Kurâ, Doktora tezi, 2013.
• İbnü’l-Esir, Esedü’l-Ğabe Fî Ma’rifeti’s-Sahabe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbn Hacer, el-İsabe fi Temyîzi’s-Sahabe li İbni Hacer el-Askalânî. thk. Adil Ahmed Mevcud. 4 Cilt. Beyrut: Darul Kütübil İlmiyye, 1995.
• İbn Manzur. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• Taftazani. Muhtesaru’l-Meâni. İstanbul: Haşimi Yayınları, 2017.
• Temir, Hakan. “Abdurrahman b. Ebî Bekir’in Hayatı Ve Erken Dönem İslam Tarihindeki Faaliyetleri”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/ 43 (Ocak-Haziran 2020), 130-150.
• Şeddâd, b. Antere. Dîvânu Antere b. Şeddâd. Beyrut: Neşreden Fevzî Atvî, 1968.
• “Şiir”. Yeni Türk Ansiklopedisi. red. Ayvaz Gökdemir. 11/3887. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1985.
• Vâkıdî. Fütuhu’ş-Şam. Beyrut: Dâru Sadr, 2010.
• Yücesoy, Hayrettin. ““Ka‘kâ‘ b. Amr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 15 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/kaka-b-amr
• Zehebî, Ahmed b. Osman. Siyeru ‘Alâmi’n-Nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• Ziriklî, Alî b. Fâris. el-Aʿlâm. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm Li’l-Melâyîn, 2002.