ANALYSIS AND CLASSIFICATION OF SYNONYM WORDS IN THE QUR’AN IN TERMS OF THEIR DIFFERENT TYPES

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 261 - 286, 29.11.2023

Ahmet Dağ

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1411038

Öz

KUR’AN-I KERİMDE BULUNAN MÜTERÂDİF KELİMELERİN FARK ÇEŞİTLERİ AÇISINDAN TAHLİLİ VE TASNİFİ

Öz

Kur’ân-ı Kerim’de ortak bir mana etrafında birleşen kelime grupları bulunmakta ve bir mana için bazen birden fazla kelime kullanılmaktadır. Bu tür kelimeler Arap Dilinde “müterâdif” kavramı ile ifade edilmektedir. Bu kelimeler ortak bir mana etrafında birleşseler de aralarında bazı farklar bulunmaktadır. Söz konusu makalede müterâdif kelimeler farklılık türleri açısından ele alınmıştır. Buna göre konu üç temel başlık altında ele alınmış ve böylece müterâdif kelimelerin hepsinin aynı seviyede olmadıkları ve birkaç çeşidinin olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Eş anlamlı olduğu düşünülen kelimeler arasında çoğunlukla iştikâk farkı, Kullanım alanı farkı, nicel farklılık, Umûm-Husûs farkı ve nitel farklılıklar bulunmaktadır. Kur’ân-ı Kerim’de bulunan müterâdif kelimeler bu fark çeşitlerine göre tasnif edilmiştir. Yapılan bu tasnif neticesinde müteradif kelimelerle ilgi üç farklı kategori olduğu tespit edilmiştir. Birinci tip eş anlamlı kelimeler arasında yukarıda saydığımız fark çeşitlerinden hiçbiri bulunmamaktadır. İkinci tipte yukarıdaki farklardan sadece bir tanesi kesin olarak ön plana çıkmaktadır. Üçüncü tipte ise birden fazla fark ile sözcükler birbirinden ayrılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Terâdüf, Fark, Anlam, Lafız

Kaynakça

• Cevherî, İsmail b. Hammad. Tacu’l-Luga ve’s-Sihahu’l-Arabiyye. thk. Muhammed Zekeriya Yusuf. Beyrut: y.y., 1990.
• Ebû Hilâl, Hasan b. Abdullah b. Sehl el-Askerî. el- Furûku’l-lügaviyye. thk. Muhammed Basıl. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2015.
• Ebu’l-Beka, Eyyub b. Musa. el-Külliyat Mu’cemün fi’l-Müstalahati ve’l-Furûki’l-Lügaviyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1997.
• ed-Demeğanî, Hüseyn b. Muhammed. İslahu’l-Vücuh ve’n-Nezair. Beyrut: y.y., 1983.
• el-Carim, Ali. “et-Terâdüf”. Mecelletü’l-Macmai’l-Kahire. 1.Cilt. Kahire: Mecmau’l-Lugati’l-Arabiyye, (1934), 303-331
• el-Cevalikî, Mevhub Ebû Mansûr. el-Muarrab. thk. F. Abdurrahim. Dımaşk: y.y.,1990.
• el-Ferahidî, Halil b. Ahmet. Kitabu’l-Ayn. thk. Mehdi el-Mahzumî, İbrahim es-Samraî. Beyrut: y.y., 1988.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekat. Medariku’t-Tenzîl ve Hakaiku’t-Te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedivi. Beyrut: Daru İbn Kesir, 1999.
• er-Razî, Zeynuddin Muhammed b. Ebûbekir. Muhtaru’s-Sıhah. thk. Hamza Fethullah. Beyrut: y.y. 2001.
• er-Rummanî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsa b. Ali el-Bağdadî. el-Elfâzu’l-Müterâdifetü’l-Mütekâribetü’l-ma’na, thk. Fethullah Salih Ali el-Mısrî. Mansûre: y.y., 1987.
• es-Suyutî, Abdurrahman b. Ebûbekir Celalettin. el-Muzhir. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye,1997.
• Firuzabadi, Muhammed b. Yakup. Kamusu’l-Muhit. thk. Komisyon. Dımaşk: y.y., 1997.
• Gezgin, Ali Galip.“Kur’ân’da Düşünme Anlamına Gelen Bazı Kelimeler Üzerinde Bir Değerlendirme” SDÜİF DERGİSİ 32, (2014), 132-174.
• İbn Aşur, Muhammed. et-Tahrir ve’t-Tenvir. Tunus: Daru’t-Tunusiyye li’n-Neşri, 1984.
• İbn Faris, Ebu’l-Huseyn Ahmet b. Faris. Mekayisu’l-Luga. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Beyrut: y.y., 1979.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmet el- Ensarî. Lisanu’l- Arap. Beyrut: y.y., ts.
• Muhtar, Ahmet. İlmu’d-Delale, Kahire: Alemü’l-Kütüb,1998.
• Ragıp el-İsfehanî, Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredat fi Garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan ed-Davudî. Beyrut: Darul Kalem, 1412.
• Râzî, Zeynuddin Muhammed b. Ebûbekir. Muhtaru’s-Sıhah. thk. Hamza Fethullah. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2001.
• Semin el-Halebî, Ahmet b. Yusuf. ed-Durru’l-Mesûn fi Ulumi’l-Kitabi’l-Meknûn. thk. Ahmet Muhammed Harrat. Dımaşk: Daru’l-Kalem, ts.
• Semin el-Halebî. el-Umde, thk. Muhammed Basıl. Beyrut: Daru’l-Kutbi’l-İlmiyye,1996.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebûbekir Celalettin. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Said el-Mendub. Lübnan: Daru’l-Fikr, 1996.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-Beyan fi Te’vîli’l-Kur’ân. thk: Ahmet Muhammed Şakir. Kahire: Daru’l-Hicr, 2001.
• Yazici, Şeyh İbrahim. Nucatu’r-Raid ve Şiratu’l-Varid fi’l-Müterâdif ve’l-Mütevarid. thk. el-Emir Nedim. Beyrut: y.y.1985.
• Zebidî, Ebû’l-Feyz Murteza Muhammed b. Muhammed. Tacü’l- Arus min Cevahiri’l-Kamus. thk. Komisyon. Beyrut: Daru’l-Hiday, ts.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer Carullah. el-Keşşaf. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-Arabî, 1407.