BACKGROUND OF THE CONATIVE FUNCTION OF LANGUAGE IN ARABIC LANGUAGE SCIENCES

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 1, 37 - 61, 09.03.2024

Yusuf Akyüz

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1449515

Öz

The functions of language have been subjected to various classifications within the fields of modern linguistics. This study will be based on Roman Jakobson's classification. After identifying six elements for linguistic communication: addresser, addresse, context/subject, message, contact and code, Roman Jakobson analyzes the functions of language based on these factors. According to him, there are six basic functions of language: emotive function related to the sender, referential function related to the subject/context, conative function related to the listener, phatic function related to the communication channel, metalingual function related to the language and poetic function related to the message. In this study, the issues that need to be considered for the formation of the call function, which is the function of language to mobilize the receiver, will be discussed in the sciences of Arabic grammar and rhetoric. Jakobson summarizes the basic characteristic of the conative function of language as influencing, mobilizing and enabling the addressee to perform an action. In the early Arabic grammar and rhetoric sources, it is seen that the call function of language is discussed conceptually, as well as the issues that the speaker should pay attention to and the linguistic styles that he can use in order to realize this function.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Functions of Language, Conative Function, Interlocutor, Disambiguation

ARAP DİLİ İLİMLERİNDE DİLİN ÇAĞRI İŞLEVİNİN ARKA PLANI

Öz

Çağrı işlevi tamamen alıcı odaklı olan, alıcıyı belli bir hedef doğrultusunda güdülemeyi amaçlayan işlevdir. Bu işlev dışında dilin göndergesel, üst dil, (dil ötesi) sanatsal ve kanalı kontrol gibi birçok işlevi bulunmaktadır. Dilin işlevleri modern dilbilim alanları içerisinde çeşitli tasniflere tabi tutulmakla beraber Roman Jakobson’un tasnifi esas alınarak konu incelenmektedir. Roman Jakobson dilsel iletişim için konuşucu, dinleyici, bağlam/konu, bildiri, kanal ve koddan oluşan altı unsurun gerekliliğinden bahsettikten sonra dilin işlevlerini bu etmenlere dayanarak belirlemektedir. Ona göre göndericiyle ilgili duygusal, konuyla/bağlamla ilgili göndergesel, alıcıyla ilgili çağrı, iletişim kanalıyla ilgili ilişki, dille ilgili metadil ve bildiriyle ilgili şiirsel işlev olmak üzere dilin altı temel işlevi bulunmaktadır. Çalışmada Arap dili nahiv ve belagat ilimlerinde dilin alıcıyı harekete geçirme işlevi olan çağrı işlevinin arka planında dikkat edilmesi gereken hususlar konu edilmektedir. Jakobson dilin çağrı işlevinin temel özelliğinin muhatabı etkilemek, harekete geçirmek ve muhatabın bir eylemi sergilemesini sağlamak olarak özetlemektedir. Erken dönem Arap dili nahiv ve belagat kaynaklarında dilin çağrı işlevi kavramsal olarak ele alındığı gibi bu işlevin gerçekleşmesi için konuşmacıyı bağlayan hususlar ve bu amaçla kullanılabilecek dilsel üsluplar da tafsilatlı bir şekilde işlendiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Dilin işlevleri, Çağrı İşlevi, Muhatab, İltibası Giderme

Kaynakça

• Abbâsî, Abdulâlî. “el-Vazîfetu’l-İfhâmiyye li’s-Siyâk fî Usûli’l-Fıkh”. el-İhyâ 41,42 (2014), 354-369.
• Âbî, Ebû Sa’d Mansûr b. el-Huseyn el-. Nesru’d-Durr fi’l-Muhâdarât. thk. Hâlid Abdulğanî Mahfûz. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.
• Ädel, Annelie. Metadiscourse in L1 and L2 English. ed. Elena Tognini-Bonelli. Amsterdam/Phıladelphıa: John Benjamins Publishing Company, 1996.
• Akçakoca, Yusuf. Arap Dili Sözdiziminin Anlambilim Boyutu –Cümle Ögeleri, Kurgusu ve Anlam. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Alî, Abdurrahman Abdulhamîd. Târihu’l-Edeb fi’l-’Asri’l-Câhilî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Hadîs, 2008.
• ‘Askerî, Ebû Hilâl el-. Kitâbu’s-Sinâ‘ateyn -el-Kitâbetu ve’ş-Şi‘r-. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm. Kahire: Dâru’l-Fikru’l-’Arabî, 2. Basım, 1971.
• Bulut, Ali. Belâgat-i Müyessera -Meânî Beyân Bedî’-. İstanbul: İFAV, 2015.
• Câhiz, Ebu Osman Amr b. Bahr el-. el-Beyân ve’t-Tebyîn. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1948.
• Câhiz, Ebu Osman Amr b. Bahr el-. Kitâbu’l-Hayevân. thk. Muhammed Bâsıl ’Uyûni’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf el-. Kitabu’t-Ta‘rîfât. thk. İbrahim el-Ebyârî. Mısır: Dâru’r-Reyyân li’n-Neşr, 1982.
• Çağmar, M. Edip. Alıştırmalarla Belagat. İstanbul: Ravza Yayınları, 2013.
• Ebû Hayyân el-Endelûsî, Muhammed bin Yusuf bin Ali bin Yusuf. et-Tezyîl ve’t-Tekmîl fî Şerhi Kitâbi’t-Teshîl. thk. Hasan Hindâvî. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1997.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-. Tehzîbu’l-Luga. thk. ʿAbdusselâm Muhammed Hârûn - Muhammed ʿAlî en-Neccâr. Kahire: el-Muʾessesetu’l-Mısriyyeti’l-ʿAmme li’t-Teʾlīf ve’l- Enbâʾ ve’n-Neşr, 1964.
• Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed el-. Kitābu’l-ʿAyn. thk. ʿAbdulhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2003.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakub el-. el-Kâmûsu’l-Muhît. thk. Mektebetu Tahkîki’t-Turâss fî Muʾesseseti’r Risâle. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2005.
• Fourie, Pieter J. (ed.). Media Studies Volume 1 -Institutions, Theories and Issues. South Africa: Juta Education, 2007.
• Güceyüz, İsa. Belâgat İlimleri Tarihi -Terimleşme Bağlamında-. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
• Hanauer, David Ian. “What We Know About Reading Poetry: Theoretical Positions and Empirical Research”. The Psychology and Sociology of Literature. ed. Dick Schram - Gerard Steen. 107-128. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2001.
• Hatîp el-Kazvînî, Celâluddîn Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Sadettîn b. Ömer. el-Îdâh fî ‘Ulûmi’l-Belâğa. çev. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Irmak, Mustafa. Haber ve İnşa Klasik Dilbiliminde Bildirim ve Talep İfadeleri. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. Mısır: el-Mektebetu’l-‘İlmiyye, 1952.
• İbn Ebu’l-İsba‘, Abdülazîm b. Abdilvâhid b. Zâfir el-Mısrî. Tahrîru’t-Tah’bîr fî Sınâ’ati’ş-Şi’r ve’n-Nesr ve Beyân-i İ’câzi’l-Kur’ân. thk. Hafnî Muhammed Şeref. Mısır: el- Cumhûriyyetu’l-’Arabiyyetu’l-Muttehide, 1963.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. es-Sâhibi fî Fıkhi’l-Luğa ve Süneni’l-‘Arabi fî Kelâmihâ. çev. Ahmed Hasan Besic. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.
• İbn Hamdûn, Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Alî. et-Tezkiratu’l-Hamdûniyye. thk. İhsân ’Abbâs - Bekr ’Abbâs. 10 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdir, 1996.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Muslim. Edebu’l-Kâtib. thk. Muhammed ed-Dâlî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, ts.
• İbn Manzûr. Lisânu’l-ʿArab. thk. ʿAbdullâh ʿAliyyu’l-Kebîr vd. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1984.
• İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-Nahv. thk. Abdulhüseyn el-Fetelî. 3 Cilt. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 3. Basım, 1996.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâ’îl en-Nahvî el-Lugavî el-Endelûsî. el-Muhassas. thk. Halil İbrâhîm Ceffâl. 5 Cilt. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1996.
• İbn Sinân el-Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Saîd el-Hafâcî el-Halebî. Sirru’l-Fesâha. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1982.
• İbn Vehb, Ebu’l-Huseyn İshâk b. İbrâhîm b. İsmaîl el-Kâtib. el-Burhân fî Vucûhi’l-Beyân. thk. Hafnî Muhammed Şeref. Kahire: Mektebetu’ş-Şebâb, 1969.
• İbnu’l-Esîr, Ziyâeddîn. el-Câmiu’l-Kebîr fî Sınâati’l-Manzûm mine’l-Kelâm ve’l-Mensûr. thk. Mustafa Cevâd - Cemîl Sa’îd. Bağdat: Metbeu’l-Mecmeu’l-’İlmî, 1956.
• İbnu’l-Esîr, Ziyâeddîn. el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtibi ve’ş-Şâ‘ir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne. 4 Cilt. Kahire: Dâr Nehdatu Mısr, ts.
• Jakobson, Roman. “Closing Statements: Linguistics and Poetics”. Style in Language. ed. Thomas A. Sebeok. 350-377. New York: The Technology Press of Massacltusetts Institute of Techtology, 1960.
• Jakobson, Roman. “Linguistics and Poetics”. Language in Literature. ed. Krystyna Pomorska - Stephen Rudy. 62-94. Cambridge-London: Belknap Press of Harvard University Press, 1987.
• Jakobson, Roman. The Framework of Language. Michigan: Michigan Studies in the Humanities, 1980.
• Kalkaşendî, eş-Şeyh Ebi’l-‘Abbâs Ahmed el-. Subhu’l-A‘şâ. 14 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1922.
• Karagöz, Mustafa. “Dilin İşlevleri Açısından Kur’an’ın Üslûbu”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2007), 171-206.
• Kızılkaya, Yakup. “Belagatın Fasıl ve Vasıl Konusuna Türkçe Kavramsal Çerçeveden Bir Bakış: Sıralı Bağlı Cümleler”. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/2 (2019), 1367-1392.
• Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke el-. el-Belâğatu’l-‘Arabiyye -Ususuhâ ve ‘Ulûmuhâ ve Funûnuhâ-. Beyrut: Dâru’ş-Şâmiye, 1996.
• Müeyyedbillâh, Yahya b. Hamza b. Ali. b. Ibrahim el-‘Alevî el-Yemeni. et-Tırâzu’l-Mütedammin li Esrâri’l-Belâga ve ‘Ulûmi Hakâiki’l-İ‘câz. 3 Cilt. Mısır: Matba‘atu’l-Muktetaf, 1914.
• Nord, Chiristiane. Text Analysis in Translation. Amsterdam: Rodopi, 2. Basım, 2005.
• Sekkâkî, Ebû Yakub Siraceddin Yusuf b. Ebû Bekr b. Muhammed es-. Miftâhu’l-‘Ulûm. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2011.
• Senft, Gunter. “Phatic Communion”. Culture and Language Use. ed. Gunter Senft vd. 226-233. Amsterdam/Phıladelphıa: John Benjamins Publishing Company, 2009.
• Sîbeveyh, ‘Amr b. Osman b. Kamber Ebû Bişr. el-Kitâb Kitâb-u Sîbeveyh. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 3. Basım, 1988.
• Sîrâfî, Ebû Saîd Hasan b. Abdullah b. el-Merzubânî es-. Şerhu Kitâbi’s-Sîbeveyhi. thk. Ahmed Hasan Mehdelî - Ali Seyyid Ali. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Steinberg, Sheila. An Introduction to Communication Studies. South Africa: Juta, 2007.
• Subkî, Ebû Hâmid Bahâuddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâfî es-. ʿArûsu’l-Efrâh fî Şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamîd Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye, 2003.
• Süheylî, Ebul-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah es-. Netâicu’l-Fikr fi’n-Nahv. thk. ‘Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Mu‘avved. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• Şelak, Alî. Merâhil-u Tatavvuri’n-Nesri’l-’Arabî fî Nemâzicihi. Beyrut: Dâru’l-’İlm li’l-Melâyîn, 1991.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecr, 2001.
• Taftâzânî, Mes’ûd b. Ömer et-. Muhtasaru’l-Meânî. thk. el-Hind Mahmud Hasan. Pakistan: Mektebetu’l-Buşra, 2010.
• Toklu, Osman. Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• ‘Ukberî, Ebu’l-Bekâ Muhibbuddîn Abdullah b. el-Hüseyin el-Bağdâdî el-. el-Lübâb fi ‘İleli’l-Binâ ve’l-İ‘râb. thk. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 2009.
• Verrâk, Ebu’l-Hasen Muhammed b. Abdullah el-. ‘İlelu’n-Nahv. thk. Mahmud Câsim-Muhammed Derviş. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl ez-Zeccâc ez-. Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu. thk. Abdulcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: ’Alemu’l-Kütüb, 1988.