THE CRIME OF BRIBERY IN THE OTTOMAN PENAL CODE AND ITS FIQHICAL ANALYSIS

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 1, 119 - 146, 09.03.2024

Muhammed Emin Kızılay

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1449529

Öz

There are some values to which Islam attaches importance. Islam wants these values to be protected. This protection is a duty of the public authority. Because the public authority has the power to impose sanctions against offences targeting these values and, in some cases, to impose new sanctions, the public authority must function fairly and reliably. Bribery is one of the biggest offences undermining trust in authority and the sense of justice. During the Tanẓīmāt Period, legalisation was introduced in the fight against bribery. Various regulations were made regarding the offence of bribery. In this study, the regulations related to the crime of bribery in the laws of the Tanẓīmāt Period are examined chronologically and comparatively. Before that, the bribery offence was examined in terms of Hanafī jurisprudence, which was the official madhhab in the Ottoman Empire. In this way, the changes in the regulations on the offence of bribery from Hanafī fiqh to the last Ottoman penal code are traced. As a result, it was observed that the fiqh terms in the legal texts disappeared over time. Following Western legal systematics, more technical, short, and clear expressions were used. In addition, the fact that there were multiple and frequent regulations on the offence of bribery in a short time showed how widespread bribery had become and how difficult it was to combat this crime.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ottoman Law, Tanẓīmāt, Bribery Offence, Punishment.

OSMANLI CEZA KANUNLARINDA RÜŞVET SUÇU VE FIKHÎ ANALİZİ

Öz

İslam’ın önem atfederek korunmasını istediği birtakım değerler vardır. Bu koruma şahsi bir görevden çok kamu otoritesine ait bir ödevdir. Zira bu değerleri hedef alan suçlara yönelik yaptırımları uygulama, bazı durumlarda yeni yaptırımlar vazetme yetkisi kamu otoritesine aittir. Dolayısıyla kamu otoritesinin adil ve güvenilir bir şekilde işlemesi gerekmektedir. Otoriteye karşı güveni ve adalet hissini zedeleyen en büyük suçlardan biri rüşvettir. Tanzimat Dönemi’nde rüşvetle mücadelede kanunlaştırılmaya gidilmiş, rüşvet suçuyla ilgili çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Çalışmada Tanzimat Dönemi kanunlarında rüşvet suçuyla ilgili düzenlemeler kronolojik ve mukayeseli şekilde incelenmiştir. Öncesinde ise Osmanlı’da resmî mezhep hüviyetindeki Hanefîlik açısından rüşvet suçu ele alınmıştır. Böylelikle Hanefî fıkhından son Osmanlı ceza kanununa kadar geçen süreçte rüşvet suçuna dair düzenlemelerde meydana gelen değişiklikler izlenmiştir. Sonuç itibarıyla zamanla kanun metinlerindeki fıkhî terimlerin ortadan kalktığı, Batı kanun sistematiğine uygun daha teknik, kısa ve açık ifadelere yer verildiği görülmüştür. Ayrıca rüşvet suçuyla alakalı kısa sürede birden çok ve sık aralıklarla düzenlemeler yapılması rüşvetin ne denli yaygınlaştığını ve bu suçla mücadelenin ne denli zor olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Osmanlı Hukuku, Tanzimat, Rüşvet Suçu, Ceza.

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. “1274/1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları, Tatbik Şekli ve Men’-i İrtikâb Kanunnamesi”. Belleten 51/199 (1987), 153-192.
• Akgündüz, Ahmet. Ceza Kanunnâme-i Humâyûnu (Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı İçerisinde). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1986.
• Akyıldız, Ali. “Meclis-i A‘yân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/243-244. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ali Haydar Efendi, Hoca Emin Efendizâde. Dürerü’l-hükkâm. 4 Cilt. İstanbul: Matbaatü Ebü’z-Ziya, 1330.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Ceza”. TDV İslam Ansiklopedisi. 7/478-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn el-. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-. el-ʿİnâye (el-Hidâye ile birlikte). 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Bardakoğlu, Ali. “Hediye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/151-155. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukūk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kāmusu. 8 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 2013.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrade Meclis-i Vâlâ [İ.MVL]. No. 160/1-5, Gömlek No. 4612. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr
• Buhârî, Burhânüddîn (Burhânü’ş-Şerîa) Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-. el-Muhîtü’l-burhânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Çadırcı, Musa. “Tanzimat’ın İlanı Sıralarında Osmanlı İmparatorluğunda Kadılık Kurumu ve 1838 Tarihli Tarîk-i İlmiyye’ye Dâ’ir Ceza Kânunnamesi”. Tarih Araştırmaları Dergisi 14/25 (1981), 139-161.
• Çelik, Yüksel. “Tanzimat Devrinde Rüşvet-Hediye İkilemi ve Bu Alandaki Yolsuzlukları Önleme Çabaları”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 15 (2006), 26-64.
• Damad Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman. Mecmau’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
• Düstur, I.Tertip, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1289: 1.
• Düstur, II.Tertip, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334: 3.
• Gayretli, Mehmet. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2015.
• Hüseyin Galip. Kamus-ı Hukuk. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1305.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. Basım, 1992.
• İbn Ebü’l-İz, Sadruddin Ali b. Ali. et-Tenbîh alâ müşkilâti’l-hidâye. thk. Enver Salih. 5 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn, 2003.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. Bahrü’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik (Tekmiletü Tûrî ve Minhatü’l-hâlik ile Birlikte). 8 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. Resâilü İbn Nüceym el-İktisadiyye. thk. Muhammed Ahmed Sirâc - Ali Cuma Muhammed. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1999.
• İpşirli, Mehmet. “Kürek Cezası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/112-114. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• “Kanun-ı Cezanın Mevâdd-ı Muaddelesine Müteallik Adliye Nezaret-i Celîlesi’nin Esbâb-ı Mucibe Layihası (Yeni Kanun-ı Ceza İçerisinde)”. Tevfik Tarık, Yeni Kanun-ı Ceza. 6-47. Dersaadet: Şems Matbaası, 1329.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâiʿ fî tertîbi’ş-şerâi. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Kaynar, Reşat. Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 4. Basım, 2010.
• Kızılay, Muhammed Emin. Osmanlı Ceza Hukukunda Suçun Tekerrürü. Ankara: Adalet Yayınevi, 2023.
• Köse, Saffet. “İslam Hukukuna Göre Rüşvet Suçu ve Cezası”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 11 (2008), 139-166.
• “Meclis-i A‘yân Adliye Encümeni Mazbatası (Yeni Kanun-ı Ceza İçerisinde)”. Tevfik Tarık, Yeni Kanun-ı Ceza. 51-60. Dersaadet: Şems Matbaası, 1329.
• Mumcu, Ahmet. Osmanlı Devleti’nde Rüşvet (Özellikle Adli Rüşvet). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1969.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1993.
• Şentop, Mustafa. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku: Kanunlar-Tadiller-Layihalar-Uygulama. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 2004.
• Trablusî, Alâuddin Ebu’l-Hasan Ali. Muînu’l-hükkâm fîmâ yeteraddedü beyne’l-hasmeyn mine’l-ahkâm. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Türkzâde Ziyaeddin. Mükemmel Istılâhât-ı Kavânîn yahut Malumat-ı Kanuniyye-i Hulasası. Dersaadet: y.y., 1313.
• Ümitli, Mehmet. İslam Hukukunda Rüşvet Suçu ve Hukuki Sonuçları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Yılmaz, Coşkun. “Siyâsetnâme (Osmanlı Dönemi)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/306-308. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.