aBdullaH B. yasİn Ve muraBıtlar Hareketİ

Yıl 2012, Cilt: 7 Sayı: 1, 49 - 67, 30.03.2012

Adnan Adıgüzel

Öz

Murabıtlar Hareketi, V/XI. yüzyılda, Afrika kıtasında Moritanya’nın doğu
sunda ortaya çıkmıştır. Burası Büyük Sahra’nın batısında yer almaktadır.
Gana ile Sûsulaksa arasında yer alan ve Sahra’nın iç kısımlarına doğru
uzanan bu bölgede göçebe Berberî Sanhâce’ye mensup kabileler yaşa
maktaydı. Bu hareketin kurucusu, Mağribu’l-Aksa’da Nefis kentinde bir
ribatta öğrenci iken, bölgedeki kabile başkanlarından Yahya b. İbrahim’in
daveti üzerine Sahra’ya geçen Abdullah b. Yasin’dir. Onun eğitim vermek
amacıyla davet edildiği Sahra’da yaptığı çalışmalar bir süre sonra büyük
bir tepki çekmiştir. Bunun üzerine o küçük bir grupla oradan ayrılarak
Senegal Nehri üzerindeki bir adaya yerleşmiştir. Abdullah b. Yasin, bura
da kurduğu bir ribatta eğitim çalışmalarını sürdürmüştür. Kısa zamanda
kendisine katılanların sayısının hızla artmasıyla, dinî eğitim yanında as
keri ve siyasi eğitim çalışmaları da yürütmeye başlamıştır. Böylece Mu
rabıtlar hareketinin ortaya çıkmasını sağlamış ve kısa sürede Sahra’yı ve
Mağribu’l-Aksa’yı kontrol altına alacak şekilde güçlenmiştir. Biz bu çalış
mamızda Abdullah b. Yasin ile başlayan Murabıtlar Hareketi’nin doğuşu
nu ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Abdullah b. Yasin, Murabıtlar, Berberiler, Mağrip, Sahra.

ABDULLAH B. YASİN AND THE ALMORAVID MOVEMENT

Öz

The Almoravid Movement arose in Africa, in the east of Mauritania, in
the region of Sahra in the 5/11th century. Stretching through the mid
land between Ghana and Susulaksa, this region was inhabited by tribes
that belonged to the Nomadic Berber Sanhaja Tribe. The founder of the
Almoravid Movement was Abdullah b. Yasin, who went to Sahra while he
was a student at a ribat (monastery fortress) in the town of Nefis, Maghrib
al Aqsa, at the invitation of Yahya b. İbrahim, one of the tribal chieftains
in the region. In Sahra, where he was invited in order to give religious
teachings, he soon came in for huge reactions for his activities. Therefore
he abandoned Sahra with a small group of followers, withdrawing to an
island on the Senegal River. He continued to perform religious preachings
at the ribat he founded there. With his adherents increasing greatly in a
short time, he combined his religious instruction with military training
and political education. Thus he led to the emergence of the Alomoravid
Movement and soon became strong enough to conquer Sahra and Maghrib
al Aqsa. The present study deals with the rise of the Almoravid Movement
which was initiated by Abdullah b. Yasin.

Anahtar Kelimeler

Abdullah b. Yasin, the Almoravids, Berbers, Maghrib, Sahra

Kaynakça

• Altundağ, Şinasi, Murabıtlar, İA, VIII, 580-586, İstanbul 1954.
• Bekrî, Ebû Ubeyd el-Endelüsî (ö.487/1094), el-Mesâlikve’l-Memâlik, Yayınlayan, A. P. Van Leeuwen ve A. Ferre, Tunus 1992.
• Bel, Alfred, Firâku’l-İslamiyye fî Şimâli’l-İfrîkî mine’l-Fethi’l-Arabî Hatta’l-Yevm, Ter. Ab durrahman Bedevî, Dâru'l-’arbi'l-İslamî, Beyrut 1981.
• Brignon, J., Murabıtlar, ‘Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi’ içinde, Ter. Komis yon, V, 331-339, Çağ Yay. İstanbul 1987.
• Brockelmann, C., İslam Ulusları ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay, TTK Yayınla rı, Ankara 1992.
• Doutte, E., Abd Allah b. Yasin al-Cuzûlî, İA, I, s. 44, İstanbul 1940.
• Gânimî, Abdulfettah Mukallid, Mevsûatu Târihi’l-Mağribi’l-Arabî, I-II, Kahire 1994.
• Halife, Hâmid Muhammed, Yusuf b. Taşfîn, Dâru’l-Kalem, Dimeşk 2003.
• Harekat, İbrahim, el-MağribAbre’t-Tarîh, Dâru’r-Reşâdi’l-Hadîs, Dârulbeydâ 2000.
• Hasan, Ali Hasan, Hadâratu’l-İslamiyye fi’l-Mağrib ve’l-Endülüs, Asru’l-Murabitîn ve’l Muvahhidîn, I. Baskı, Mektebetu’l-Hancî, Mısır 1980.
• Hüseyin, Hamdi Abdulmünim Muhammed, Tarihu’l-Mağribve’l-Endülüs fî Asri’l Murabitîn ve Devletü Ali b. Yusuf el-Murabitî, İskenderiyye 1986.
• Hüseyin, en-Nânî Veled, Sahrâu’l-Mülessimîn, Beyrut 2007.
• İbn Ebî Zer el-Fâsî (ö. 727/1327), el-Enîsü’l-Mudrib bi Ravdi’l-Kırtas fî Ahbâri Mulûkü’l Mağrib Târihu Medinetü Fâs, Rabat 1972.
• İbnu’l-Esîr, Ali (ö. 630/1233), el-Kâmil fî’t-Târîh, Yayınlayan, M. Y. ed-Dakâka, Dâru’l Kütüb el-İlmiyye, Beyrut 1987.
• İbn Haldun, Abdurrahman (ö. 808/1406), Tarihu İbn Haldun, Yayınlayan, H. Şahade, Beyrut 2000.------, Mukaddime, Çev. Z. K. Ugan, MEB Yayınları, İstanbul 1990.
• İbnu’l-Hatib es-Selmânî, Lisanuddin (ö. 776/1374), el-İhâta fî Ahbâri Gırnata Ba’du Ahbârihi I-IV, Yay. M. A. İnan, Kahire 1973-1978.------, Kitabu A’mâlu’l-A’lâm fî men Bûyia Kable’l-İhtilâm min Mulûki’l-İslam, Yayınla yan, L. Prevençal, Kahire 2006.
• İbn İzârî Merrakûşî (ö. 695/1295), Kitâbu’l-l-Beyâni’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l Mağrib, Yayınlayan, Colan ve L. Provençal, Leyden 1948.
• İbnu’l-Verdî, Zeynuddin Ömer (ö. 1349), Tarihu İbnu’l-Verdî, Yay. A. Rıfat Berdâvî, Beyrut 1970.
• İdrisî, eş-Şerîf (ö.1166), Kitâbu Nüzhetu’l-Müştâk fî İhtirâki’l-Afâk, Leiden 1863.
• Kâdi İyâz b. Musa b. İyâz es-Sebtî (ö. 544), Tertibu’l-Medarik ve Tekrîbu’l-Mesâlik li Ma’rifeti A’lâmi Mezhebi Mâlik, Yayınlayan, S. A. E’râb, Rabat 1983.
• Kitabu’l-Hülelü’l-Mevşiyye (ö.783/1382 sonrası), müellifi meçhul, Yayınlayan, S. Zek kar, A. Zemame, Dârulbeydâ 1979.
• Kazvînî, Zekeriyya b. Muhammed b. Mahmut (ö. 682/1283), Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l Ebâd Tasnîfi’l-Emami’l-Âlem, Dâru’s-Sâdır, Beyrut 1960.
• Köprülü, Fuad, ‘Ribat’ Vakıflar Dergisi, Sayı-II, 267- 278, İstanbul 1974.
• Naci, Hikmet, Tarih Boyunca Kuzey Afrika ve Beberiler, İstanbul 1955.
• Nâsırî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Halid, Kitabu İstiksâ li-Ahbâri’l-Mağribi’l-Aksâ, Yayınla yan, C. en-Nâsırî, M. en-Nâsırî, Daru’l-Kitab (yayınevi), Darulbeydâ 1954.
• Nuveyrî, ŞehâbeddinAhmed b. Abdulvehhab (ö. 733/1333), Nihayetü’l-Ereb fî Funûni’l Edeb, Yayınlayan, Abdulmecid Turhînî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. baskı, Bey rut 2004.
• Özaydın, Abdulkerim, Abdullah b. Yasin, DİA, I, 142, İstanbul 1988.
• Sâlim, Abdulaziz, el-Mağribu’l-Kebîr el-Asru’l-İslamî, Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, Bey rut 1981.
• Seâlibî, Abdulaziz, Târihu Şimâli İfrikyâ mine’l-Fethi’l-İslâmî ilâ Nihâyeti’d-Devleti’l Ağlebiyye, Yayınlayan, Ahmed b. Mîlâd ve Muhammed İdrîs, Dâru’l-Garbi’l İslamî, Beyrut 1990.
• Yıldız, Hakkı Dursun, Berberiler, DİA, V, 478-483, İstanbul 1992.
• Yiğit, İsmail, Murabıtlar, DİA, XXXI, 152-155, İstanbul 2004.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748), Tarihu’l-İslam ve Vefeyâtu’l-Meşâhîrve’l-A’lâm, Yayınlayan, Ö. A. Tedmurî, Dâru’l-Kitâb el-Arabî, Beyrut 1994.
• Zirikli, Hayreddin, el-A’lâm Kamûsu’t-Terâcim, Beyrut 1989