The Applicability of Positive Psychotherapy Approach as a Method in Spiritual Counseling and Guidance Practices

Yıl 2025, Sayı: 40, 237 - 253, 28.03.2025

Seda Açıkgöz , Asude Coşkunsever

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1605479

Öz

This study examines how positive psychotherapy approach can be utilized in spiritual counseling and guidance practices, focusing on its methods and techniques. Positive psychotherapy seeks to reveal patterns stemming from individuals’ parental influences and aims to reconstruct their life course. In this study, document analysis, a qualitative research method, was employed to thoroughly examine the fundamental principles of positive psychotherapy, such as hope, balance, and self-help, as well as its techniques and applications. These techniques promote a focus on an individual strengths and aim to enhance psychological well-being.
Spiritual counseling provides guidance within the framework of individuals’ belief systems and demonstrates a natural harmony with the techniques of positive psychotherapy. Techniques such as gratitude journaling, forgiveness practices, storytelling, and the balance model, which are integral to positive psychotherapy, can be effectively applied in spiritual counseling practices. Moreover, the shared perspective of these two disciplines, characterized by a positive outlook and the recognition of each individual’s unique value, strengthens the alignment of cultural and belief-based individual adaptations.
The common ground between positive psychotherapy and spiritual counseling lies in their holistic approach to addressing individuals’ spiritual and psychological experiences. The study found that fundamental techniques of positive psychotherapy, such as gratitude, forgiveness, balance, and storytelling, overlap with long-standing practices used in spiritual counseling. Additionally, the support these two disciplines provide in fostering meaning-seeking in individuals’ lives and addressing their unique values demonstrates that the conditions for cultural and belief-based individual adaptation can be met. These shared aspects highlight the potential for the methods and techniques of these two disciplines to offer more effective and comprehensive support when integrated.
Keywords: Psychology of Religion, Religious Studies, Spiritual Counseling, Guidance, Positive Psychology, Positive Psychotherapy.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religious Studies, Spiritual Counseling, Guidance, Positive Psychology, Positive Psychotherapy

Bir Yöntem Olarak Pozitif Psikoterapi Yaklaşımının Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Uygulamalarında Kullanılabilirliği

Öz

Bu çalışma, pozitif psikoterapi yaklaşımının manevi danışmanlık ve rehberlik uygulamalarında nasıl kullanılabileceğini, yöntem ve teknikleri bağlamında incelemeyi hedeflemektedir. Pozitif psikoterapi, bireyin doğuştan sahip olduğu yeteneklerini ortaya çıkararak, yaşam dengesini yeniden kurmasını sağlamayı amaçlayan bir yöntemdir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi kullanılarak, pozitif psikoterapinin umut, denge ve kendi kendine yardım gibi temel ilkeleri ile bu yaklaşımın teknik ve uygulamaları kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Bu teknikler, bireyin güçlü yönlerine odaklanmayı teşvik etmekte ve psikolojik iyilik halini artırmayı hedeflemektedir.
Manevi danışmanlık, bireyin inanç ve değer sistemleri doğrultusunda destekleyici bir rehberlik sunmayı amaçlarken, pozitif psikoterapinin teknikleriyle doğal bir uyum göstermektedir. Şükür günlüğü, affetme çalışmaları, hikâye anlatımı, umut prensibi ve denge modeli gibi pozitif psikoterapi yöntemleri, manevi danışmanlık süreçlerinde de etkin bir şekilde uygulanabilir olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, bu iki disiplinin bireye olumlu bir perspektifle yaklaşması ve insana biricik bir değer atfetmesi, kültürel ve inanç temelli uyumlarını güçlendiren önemli bir ortak noktadır.
Pozitif psikoterapi ile manevi danışmanlık ve rehberlik uygulamalarının ortak ve tamamlayıcı noktasının, her iki yaklaşımın da bireyin manevi ve psikolojik yönlerine bütüncül bir perspektifle yaklaşması olduğu görülmüştür. Çalışmada, şükür, affetme, denge ve hikâye anlatımı gibi pozitif psikoterapinin temel tekniklerinin, manevi danışmanlıkta uzun süredir kullanılan uygulamalarla örtüştüğü tespit edilmiştir. Ayrıca, her iki disiplinin de bireyin yaşamında anlam arayışını desteklemesi ve bireyin değerini ele alması, kültürel ve inanç temelli bir uyumun kolaylıkla sağlanabileceğini göstermektedir. Bu ortak noktalar, iki disiplinin yöntem ve tekniklerinin bir arada kullanılarak daha etkin ve kapsayıcı bir destek sunabileceğini ortaya koymaktadır. Çalışma, pozitif psikoterapi tekniklerinin manevi danışmanlık bağlamında uygulanabilirliği üzerine yapılan araştırmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Din Bilimleri, Manevi Danışmanlık, Rehberlik, Pozitif Psikoloji, Pozitif Psikoterapi

Etik Beyan

Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanıldığı için etik kurula gerek yoktur.

Teşekkür

Araştırmamıza gösterdiğiniz ilgi ve katkılar için şimdiden teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Al-Karam, Carrie York. İslami Yönelimli Psikoterapi. İstanbul: Ciddi Kitap, 2023.
• Kur’ânı-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Arıcı, Asude. Ergenlerde Dini Başaçıkma Yöntemi Olarak Dua. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Ayten, Ali. “Affedicilik ve Din: Affetme Eğilimi ve Dindarlıkla İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. M.Ü İlâhiyat Fakültesi Dergisi 37/2 (2009), 111-128.
• Ayten, Ali vd. “Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 45-79.
• Ayten, Ali. Empati ve Din Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Ayten, Ali. Erdeme Dönüş Psikoloji ve Mutluluk Yolu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2022.
• Ayten, Ali (ed.). Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Farklı Alanlardan Araştırma Bulguları ve Değerlendirmeler. İstanbul: Dem Yayınları, 2019.
• Ayten, Ali. Psikoloji ve Din Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Ayten, Ali - Köse, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2016.
• Balcı Arvas, Fatma. “Peseschkian’ın Psikoterapi Modelinin Manevi Danışmanlık ve Rehberliğe Uyarlanması”. Diyanet İlmi Dergi 60/3 (2024), 1145-1174.
• Bozkaya, Tuğba. “Pozitif Psikolojinin Manevi Danışmanlıkta Kullanımı Açısından Affedicilik Erdemi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (15 Eylül 2023), 768-796.
• Csikszentmihalyi, Mihaly. Akış: Mutluluk Bilimi. çev. Barış Satılmış. Ankara: Buzdağı Yayınları, 2022.
• Çağrıcı, Mustafa. “Af”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/394-395. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Çağrıcı, Mustafa. Anahatlarıyla İslam Ahlakı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Çağrıcı, Mustafa. “İtidal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/456-457. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şükür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/259-261. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Demirbağ, Tuğba - Sarı, Tuğba. “Pozitif Psikoterapi Yaklaşımına Dayalı Bir Olgu Sunumu: Kendi Kendine Yardım”. Klinik ve Ruh Sağlığı Psikolojik Danışmanlığı Dergisi 3/1 (2023), 1-18.
• Ekşi, Halil (ed.). Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Ekşi, Halil (ed.). Psikoterapi ve Psikolojik Danışma Kuramları Manevi Boyutlarıyla. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2024.
• Ekşi, Halil - Çınar Kaya (ed.). Manevi Yönelimli Psikoterapi ve Psikolojik Danışma. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Eren Yavuz, Kudret. Kökler ve Kanatlar. İstanbul: Hayy Kitap, 2020.
• Eryılmaz, Ali. Meta Teori: Bir Gelişim ve Psikoterapi Kuramı Olarak Pozitif Psikoterapi. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, 2024.
• Eryılmaz, Ali. “Yetişkin Öznel İyi Oluşu ile Pozitif Psikoterapi Bağlamında Birincil ve İkincil Yetenekler Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Klinik Psikiyatri Dergisi 14 (2011), 17-28.
• Farabi. Mutluluğun Kazanılması. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021.
• Goncharov, Maksim. Pozitif ve Kültürlerarası Psikoterapide Çatışma Mekanizmaları. ed. Ebru Sinici. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2024.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik iyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (Ocak 2013), 97-130.
• Göcen, Gülüşan. Şükür Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Gündüz, Şinasi (ed.). Yaşayan Dünya Dinleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
• Köse, Ali. Enteller Aleykümselam Der Mi? İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Köse, Ali. Freud ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Köylü, Mustafa - Altaş, Nurullah. Dini Danışmanlık ve Din Hizmetleri. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Kumaş, Mehmet Salih. “Sulh Temelli Manevi Yönelimli Aile Danışmanlığı: Aile ve Dini Rehberlik Büroları İçin Bir Model Önerisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi 4/1 (Haziran 2024), 49-76.
• Messias, Erick vd. (ed.). Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology: Clinical Applications. Cham: Springer International Publishing, 2020.
• Peseschkian, Nossrat. Oriental Stories as Tools in Psychotherapy. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 1986.
• Peseschkian, Nossrat. Positive Psychotherapy, Theory and Practice of a New Method. Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 1987.
• Peseschkian, Nossrat. Pozitif Psikoterapiye Giriş: Kuram ve Uygulama. çev. Tuğba Sarı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2020.
• Peseschkian, Nossratt - Aziz, Anas. Pozitif Psikoterapi Sözlüğü. ed. Gülşen Varlıklı. Ankara: Psikoolgu Yayınları, 2023.
• Peterson, Christopher - Seligman, Martin E P. Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. New York: Oxford University Press, 2004.
• Sarı, Tuğba. “Pozitif psikoterapi: Gelişimi, temel ilke ve yöntemleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği”. The Journal of Happiness & Well-Being 3 (2015), 182-203.
• Seligman, Martin E P. Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realize Your Potential for Lasting Fulfillment. New York: Free Press, 2002.
• Seligman, Martin E. P. Gerçek Mutluluk Kalıcı Doyuma Ulaşma Potansiyelini Gerçekleştirmek İçin Yeni Olumlu Psikolojinin Kullanılması. çev. Semra Kunt Akbaş. Ankara: Eksi Kitaplar, 2021.
• Seligman, Martin E P - Csikszentmihalyi, Mihaly. “Positive Psychology: An Introduction”. American Psychologist 55 (2000), 5-14.
• Seligman, Martin E. P. - Rashid, Tayyap. Pozitif Psikoterapi Çalışma Kitabı. çev. İbrahim Demirci - Halil Ekşi. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2023.
• Söylev, Ömer Faruk. Manevi Bakım ve Danışma Psikolojisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.