Türkiye'de İslam İktisadı Öncü Düşünürlerinden Sezai Karakoç ve Süleyman Karagülle: Fikir ve Uygulamaları

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 46, 81 - 105, 15.12.2020

Hasan Özket

Öz

Türkiye’de İslam Ekonomisi alanında öncü olacak biçimde yorum ve düşünceleri bulunan fikir insanları vardır. Konuyla ilgili yakın geçmişe ait olanların tespit ve değerlendirilmesi, başta Türkiye’nin ekonomik alandaki geleceği için önem taşır. Bu çalışmada, İslam Ekonomi sisteminin -alan ve boyutlarıyla- paradigmalarına işaret eden, diğer ekonomik sistemlerle karşılaştırmalar yapan öncü fikirler ve yazarlar konu edilmiştir. Bu bağlamda ciddi sorunlarla karşı karşıya bulunan ekonomi uygulamaları yanında İslam Ekonomi çalışmalarına kaynaklık eden ve arka planda yer alan yöntemlerin ortaya çıkarılması ayrı bir önem taşır.

İslam İktisadı literatürüne ait ulusal ve uluslararası kataloglar taranmış; ulusal ve tanınır olanların içinden özgün nitelikli Sezai Karakoç’a ait “İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü” (1967) ve Süleyman Karagülle’ye ait “İslamiyet ve Ekonomik Doktrinler” (1969) adlı eserler seçilerek, yazarların fikirleri, tanımları ve öngörüleri tespit edilmiştir.

Özgün oluşları itibarıyla öne çıkan ve tahliller içeren bu iki eserden ilki defalarca basılmıştır. Diğeriyse tek baskı olmasına karşın, eserde anlatılan İslam Ekonomi Sistemi bir kooperatif içinde denemelerle uygulanmaya ve model oluşturulmaya çalışıldığı görülmektedir. Hatta elde edilen sonuçlar, süreç içinde hem yurtiçi hem de yurtdışı olmak üzere çeşitli sempozyumlarda tartışmaya açılmıştır.

Bunların sonucunda Karagülle, “Alternatif Faizsiz Banka Selem ve Kredileşme (1993)” adında alternatif banka modelini de içeren ayrı bir çalışmayı da yayınlamıştır. Yine Karagülle ve arkadaşları bazı partilerin siyasi programların hazırlanmasında, hem ‘Milli Görüş’ hem de ‘Adil Düzen’ adıyla çalışmalarda etkin bir şekilde yer almışlardır.

Yarım yüzyılı aşkın bir süredir başlangıçta teori olarak tartışmaya açılan İslam Ekonomi Sistemi, kooperatif uygulamaları pratik deneyimlerle geliştirilerek yeni nesil modeller ortaya çıkmıştır.

Her iki yazarın adları geçen eserleri değerlendirilerek İslam ekonomisine bakışları betimsel örneklemeyle kendi verileri üzerinden sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

banka, finans, kooperatif, ortaklık, ekonomi

Kaynakça

• Ahmad, Khursid (Ed.) (2019), İslam İktisadı Çalışmaları, (Çev. Fazıl Yozgat), İktisat Yayınları, İstanbul.
• Akdemir, Süleyman, (1987) “Faizsiz Bankanın Kuruluşu Teşkilatlanması ve Yönetimi”, Faiz- siz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s.193-226.
• Akdemir, S., (1988), Ceza Hukukunda Mağdurun Korunması, (Doktora tezi), Akevler Akdeniz Bilimsel Araştırma Merkezi Yayınları, İzmir.
• Akdemir, S., (1990), Sosyal Denge I Devlet Yapısının Tarihi Seyri, İşaret Yayınları İstanbul.
• Akdemir, S., (2017), İnsanlık Anayasası Kavramı, Atlas yayınları Ankara.
• Akdemir, S., (2018) Faizin Yarattığı Toplumsal Sorunlara Alternatif Arayışlar: Para Peşin Mal Vadeli Selem Sözleşmelerine Yenilikçi Bir Yaklaşım, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss. 78-109.
• Akdemir, S., (2019), İslam Hukukunda Karar Çeşitleri, İstanbul.
• Arslan, Esat (1976) Marx’ın Simiti -Zamanımız İçin Olası Bir İslam Siyasal İktisadı Temellen- dirilmesi, İstanbul.
• Cem, İ., (2009), Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kül- tür Yayınları.
• Diker, O., - Deniz, T., (2017), Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Mi- ras ve Türkiye, Pegem Akademi, 2. Baskı, Ankara.
• Erişen, Ali, (1987) “Faizsiz Banka Muhasebesi ve İşleyişi”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 160-170.
• Erol, R., (1976), Kur’an ve Turizm, Akyol Matbaası, İzmir.
• Ersoy, A., (1986), İktisadi Müesseseleşme Tarihi İktisadi Kalkınmanın Tarihi Seyri (Doçentlik tezi), Akevler Akdeniz Bilimsel Araştırma Merkezi Yayınları, İzmir.
• Ersoy, Arif, (1987) “Faizsiz Banka ve İşlevleri”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 2-19.
• Ersoy, A., (2019), İktisadi Teoriler ve Düşünceler Tarihi, Nobel yayınları Ankara.
• Fındıklı, Remzi, (1987) “Faizsiz Kredileşme Sisteminde Genel Hizmetler”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 61-73.
• Hamidullah, Muhammed, (1969) Modern İktisat ve İslam, (Çev. Salih Tuğ), Yağmur Yayınları, İstanbul.
• Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi) (1987), İslamî İlimler Araştırma Vakfı yayınları, Sempozyum Bildiriler Kitabı, İstanbul.
• İbrahim Muhammed İsmail, (1990) Çağdaş Ekonomik Doktrinler ve İslam, (Çev. Cemal Aydın), 1. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Karagülle, Hira, (1987) “Senetlerin Tedavülü ve Fiyatlandırılması”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 141-147.
• Karagülle, S., (1967), İslâmiyet ve Ekonomik Doktrinler, Kaynak Yayınları, İzmir.
• Karagülle, S., (1976), İslamiyet ve Günümüzün Meseleleri, İzmir.
• Karagülle, Süleyman, (1987) “Genel Cevaplar”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul.
• Karagülle, S., (1993), Alternatif Faizsiz Banka Selem ve Kredileşme, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Karagülle, S., (1998), İslam- Devlet ve Dünya Düzeni İlhan Arsel’e Reddiye, I, II, Koba Yayınları, İstanbul.
• Karagülle, S., (2005), 100 Soru ve 100 Cevap Adil Düzene Göre, Karagülle, S., Akdemir, S., (2012), Yeni Anayasaya Geçiş Önerisi, Medhal Yayınları İstanbul.
• Karakoç, S., (2016), İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü, Diriliş Yayınları, İstanbul.
• l-Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed (1986), Bedâ’u’s-Sanâi’ fî Tertî- bi’ş-Şerâi’, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut.
• Kılıç, Süleyman, (1987) “Bina ve Fabrika inşasının Senetle Kredilendirilmesi”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 171- 177.
• Lipson, L., (1997), Siyasetin Temel Sorunları, Çev. Yavuz, F., Türkiye İş Bankası Kül- tür Yayınları, İstanbul.
• Mert, M. A., (2020), Dinin Yeniden Devlet Alanına Taşınmasında Millî Görüş Hareketi’nin Rolü, İmgelem Dergisi, C:4, S:6, ss. 131-156.
• Orman, Sabri, (1984), Gazali’nin İktisat Felsefesi, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Orman, Sabri, (2014) İslami İktisat Değerler ve Modernleşme Üzerine, İnsan Yayınları, İstanbul.
• RP SEÇİM BEYANNAMESİ (1991), Ankara.
• REFAH PARTİSİ SEÇİM BEYANNAMESİ (ÖZET) (1995).
• Sayı, Ali, (1987) “Faiz ve Faizin Tarihi Gelişimi”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 19-37.
• S.S. Akevler Kredi ve Yardımlaşma Kooperatifi Sözleşmesi (1980), İzmir: Akyol Matbaası.
• S.S. Akevler Kredi ve Yardımlaşma Kooperatifi 1976 yılı Rapor (1976), Akyol Matbaası, İzmir.
• Tabakoğlu, Ahmet, (2013), İslam İktisadına Giriş, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Tekelioğlu, Mehmet S., (1987) “Senetlerin Karşılıkları ve Teminatı”, Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 141-147.
• Tekir, Sabri, (1987) “Faizsiz Sistemde Kredileşme ve Kredi Müessesesi”, Faizsiz Yeni Bir Ban- ka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstanbul, s. 78-95.
• Tuncel, G., Yılmaz, H., (2017) Birey ve Toplum “Türkiye’de Devlet (!) Toplum Geri- limini Azaltıcı Bir Aktör: Millî Görüş” Bahar, 7/13, s. 151-182. https://dergi- park.org.tr/tr/download/article-file/380860, (02.09.2020).
• Ülgener, Sabri F., (1944) İs lam Hukuk ve Ahlâk Kaynaklarında İktisat Meseleleri : Fıkıh ve Ahlâk Doktrinlerinde Narh Siyaseti ve Mücadelecilik Meselesi Üzerine Umumi bir Deneme, Kenan Matbaası, Iṡtanbul.
• Yavuzer, Salih, (1987) “Yeni Bir Faizsiz Banka Modelinde Senet Çıkarılması ve Çeşitleri”, Faiz- siz Yeni Bir Banka Modeli (Faizsiz Kredileşme sistemi), İSAV Yayınları, İstan- bul, s. 97-119.
• Zaim, Sabahattin, (1969) Modern İktisat ve İslam, M.T.T.B. Yayınları, İstanbul.
• BBC NEWS, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46945215#:~:text=- Rapora%20g%C3%B6re%2C%20d%C3%BCnya%20%C3%A7ap%- C4%B1nda%202200,yar%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1n%20varl%- C4%B1%C4%9F%C4%B1%20y%C3%BCzde%2011%20azald%C4%B1 (02.09.2020).
• http://www.akevler.org/AkevlerKitaplar/0/10/100-SORUN-VE-100-COZUM-A- DIL-DUZENE-GORE (01.09.2020).
• http://www.isav.org.tr/tartismali_ilmi_toplantilar_dizisi/46-06_faizsiz_yeni_bir_ banka_modeli (02.09.2020).
• http://www.biyografya.com/biyografi/17233 (02.09.2020).
• http://www.akevler.org/AkevlerKitaplar/1425/104/2-SULEYMAN-KARAGUL- LE-KIMDIR-2-biyografim-ben-kimim (02.09.2020).
• http://www.dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1195546 (02.09.2020).
• http://www.akevler.org/AkevlerMakaleler/0/SonEk/10053/Suleyman-Karagulle/ Kapak (02.09.2020).
• https://www.akevler.org (02.09.2020).