Dâmigu'l-Bâtıl ve Hatfü'l-Münâdil İsimli Eserde Masum İmamın İspatı İçin Sunulan Delillerin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 50, 1 - 25, 05.01.2023

Ayşe Güdeloğlu

https://doi.org/10.55918/islammedeniyetidergisi.1149454

Öz

ÖZET

İslâm tarihinde halifeliğin kimin hakkı olduğu, Müslümanların ihtilafa düştükleri ilk konulardan biridir. Bu ihtilaf, Sünnî iktidara muhalif olan sayısız fırka ortaya çıkarmıştır. Bu fırkalardan biri olan İsmâîlîler, Fâtımî Devleti ile önemli bir siyasî güç elde ettiler. Bu güç İsmâîlî daveti daha etkili bir konuma yükseltti. İsmâîlî davetin merkezinde yer alan masum imam inanışı aynı zamanda siyasî bir iddia da taşıyor olması hasebiyle tartışmaların temelini oluşturdu. İsmâîlî âlimler masum imamın gerekliliğini ispat eden eserler kaleme almış, hiyerarşik davet örgütlenmesi ile insanları masum imamı kabule çağırmışlardır. Bu sebeple, İsmâîlîlerle mücadele, Sünnî âlimlerin ve siyasetçilerin önemli gündemlerinden birisi oldu. Makalede, İsmâîlî akideyi savunmak için kaleme alınmış bir eserde masum imamın gerekliliğini ispat için sunulan deliller değerlendirildi. Fâtımî İmametindeki büyük ayrışmadan sonra kaleme alınan eser, ilk İsmâîlî dâîler (davetçi) tarafından düzenlenmiş delilleri aynı ile kullanmıştır. Deliller, yaşanan tarihi gelişmeler ışığında, Sünnî âlimlerin yorumları da dikkate alınarak ve kendi içindeki tutarlılıkları gözetilerek incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İsmâîlî, imam, bâtınî, masum, tevil, talim., Ismaili, Esoteric, Iimam, Innocence, Interpretation, Doctrine.

The Evaluatıon of The Evidence Supplied For The Proof of The Innovative Imam

Öz

In the History of Islam, who has the right to be the caliphate is one of the first issues that Muslims have come into conflict with. This conflict has given to rise numerous sects opposed to Sunni power. The Ismailis, one of these sects, gained an important political power with the Fatimid State. This power raised the Ismaili Da’wah to a more effective position. The belief in the innocent imam, which was at the center of the Ismaili Da’wa, also formed the basis of the discussions, since it also had a political claim. Ismaili scholars wrote works proving the necessity of an innocent imam, and called people to accept the innocent imam with the hierarchical invitation organization. For this reason, the struggle against the Ismailis became one of the important agendas of Sunni scholars and politicians. In the article, the evidence which presented to prove the necessity of an innocent imam in a work written to defend the Ismaili creed was evaluated. The work in question of this article, (in spite of) written after the great disintegration in the Fatimid Imamate, used the same proofs arranged by the first Ismaili Dais (the inviter). Evidence has been examined in the light of historical developments, taking into account the comments of Sunni scholars and considering their consistency.

Anahtar Kelimeler

Ismaili, Esoteric, Iimam, Innocence, Interpretation, Doctrine.

Kaynakça

• Ali b. el-Velîd, Dâmigu'l-Bâtıl ve Hatfu'l-Münâdil, thk. Mustaf Galib, Beyrut, Müessesetü İzzeddin, 1982.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî; Mezhepler Arasındaki Farklar, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Cebel, Ulvî Taha; eş-Şîa el-İsmâîlîyye -Ru'ye mine'd-Dahil-, Kahire, Dârü'l-Emel, 2002.
• Cüveynî, Alaaddin Atâ Melik b. Muhammed; Târîh-i Cihângüşâ, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Daftary, Farhad; İsmâîlîler, çev. Ahmet Fethi, İstanbul, Alfa, 2017.
• Ebû Hanife Nuʻmân b. Muhammed el-Kâdî el-Mağribî, Deâimu'l-İslâm, thk. Âsaf b. Ali Asgar Feyzi, Kahire, Dâru'l-Maârif, 1963.
• Ebü'l-Hasan el-Eşʻârî, Makâlâtu'l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu'l-Musallîn, Çev. Mehmet Dalkılıç, Ömer Aydın, İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 2005.
• Gâlib, Mustafa; el-Harekât el-Bâtıniyye fi'l-İslâm, Beyrut, Dârü'l-Endelüs.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî, Fedâihu'l-Bâtıniyye ve Fedâilü'l-Müstazhiriyye, thk. Abdurrahman Bedevî, Kahire, Dâru’l-Kavmiyye, 1964.
• Hüseyin, Muhammed Kâmil; Tâifetü'l-İsmâiliyye, 1. Baskı, Kahire, Mektebetü'n-Nahdati'l-Mısriyye, 1959.
• İbnü'l-Esîr, Ebû'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ebi’l-Kerem, el-Kâmil fî't-Târîh, tsh. Muhammed Yusuf ed-Dekkak, Beyrut, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1987.
• Kirmânî, Ebu'l-Hasan Hamîdüddin Ahmed b. Abdillah (411/1020); el-Mesâbîh fî İsbâti'l-İmâm, Isfahan, (yy), (ty).
• Köse, Saffet; "İbn Ebû Leylâ", DİA, C. XIX, s. 436.
• Küleynî, Muhammed b. Yaʻkûb; Usûlü'l-Kâfî, Beyrut, Menşûrâtü'l-Fecr, 2007.
• Nüveyrî, Şehabeddin Ahmed b. Abdulvehhab b. Muhammed; Nihâyetü'l-Ereb fî Fünûni'l-Edeb, Kahire, Dâru’l-Kitabi’l-Mısriyye, 1929.
• Sülemî, Süleyman Abdullah; Usûlü'l-İsmâîlîyye, Riyad, Dârü'l-Fâdîle, 1409.
• Şehristânî, Ebû’l-Feth Tâcuddin Muhammed b. Abdulkerim b. Ahmed; İslâm Kelâmı ve Mezhepleri, Çev. Mustafa Öz, İstanbul, Litera Yayıncılık, 2016.
• Zâhir, İhsan İlâhî; el-İsmâîlîyye -Târîh ve Akâid-, Lahor, Dârü Tercümânı's-Sünne, (ty).