Kur'an-ı Kerim’de ve Arap Edebiyatında (المنافسة) Yarışma Kelimesi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 52, 136 - 147, 31.12.2024

Abdulhalim Abdullah , Mukadder Arif Yüksel , Halit Boz

https://doi.org/10.55918/islammedeniyetidergisi.1501438

Öz

Allah Teala Kur'an-ı Kerim'de “…O halde yarışanlar bunun için yarışsınlar.” (el-Mutaffifîn 83/26) buyurmakta ve kulları arasındaki hayırlı sonuçlar için yarışmayı meşru kabul etmekte ve övgüye layık kılmaktadır. Ancak edebi metinlerde yarışmanın iki farklı anlamda kullanıldığı görülmektedir: Biri Kur'an-ı Kerim'de geçtiği şekilde hayırda yarış ve hayırlı sonuçları elde etmek için yarış, diğeri ise kıskançlık ve nefret duygusuyla yarış. Bu tespitten hareketle, makalenin konusu “Kur'an-ı Kerim’de ve Arapça Edebi Metinlerde Yarışma Kavramı” olarak seçildi. Bu makalede, bu kavramın Kur'an-ı Kerim'de hangi anlamda kullanıldığı edebi metinlerle kıyaslanarak ortaya konulması amaçlanmıştır. Daha önce çalışılmamış olan bu konunun açıklığa kavuşturulması önem arz etmektedir. Bu çalışmada tarihî analiz ve betimleme yöntemleri kullanılacaktır. Bu çalışma dört başlık altında ele alınmaktadır: Öncelikle eski sözlüklerde yarışma ve rekabet kelimelerinin etimolojik yapısı incelenecek, ardından bu kelimelerin edebi metinlerde hangi anlamlarda kullanıldığına bakılacak, sonra hadislerdeki kullanımları incelenecek ve son olarak Kur'an-ı Kerim'deki kullanımları ele alınacaktır. Bu çalışmada, edebi metinlerde yarışmanın iki anlamda kullanıldığı tespit edilmiştir: Birincisi, bir şeyi yapma konusunda istekli ve özenli olma, ikincisi ise bir işi kıskançlık ve nefret saiki ile yapma anlamında. Kur'an-ı Kerim'de ise yarışma sadece birinci anlamda kullanılmaktadır. Kur'an-ı Kerim’de yarışma, farklı fiil formlarıyla ifade edilmekte, bu kelime çoğunlukla yarışmak ve acele etmek gibi karşılıklı yarışı ifade eden anlamlarda kullanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuranı Kerim, Tefsir, Yarışma, Arap Edebiyatı, Lafzın Delaleti

The Word Competition in the Qur'an, Hadith and Arabic Literature

Öz

Allah the Exalted states in the Qur'an, "...So let those who compete, compete for this." (Al-Mutaffifin 83:26), legitimizing and praising the competition among His servants for righteous outcomes. However, it is observed that in literary texts, the term "competition" is used in two different senses: one as it appears in the Qur'an, referring to competition in good deeds and achieving righteous outcomes, and the other as competition driven by jealousy and hatred. Based on this observation, the topic of this article is chosen as "The Concept of Competition in the Qur'an and Arabic Literary Texts." This article aims to clarify the meaning of this term in the Qur'an by comparing it with its usage in literary texts. The importance of this subject lies in its novelty, as it has not been previously studied. This study will employ historical analysis and descriptive methods. The study is structured under four main headings: firstly, the etymological structure of the terms for competition and rivalry in ancient dictionaries will be examined, followed by an exploration of their meanings in literary texts, then their usages in Hadith will be investigated, and finally, their applications in the Qur'an will be analyzed. The study found that in literary texts, competition is used in two senses: the first is the eager and earnest striving to do something, and the second is the act of doing something driven by jealousy and hatred. In the Qur'an, however, competition is used only in the first sense. In the Qur'an, competition is expressed through various verb forms, predominantly using forms that denote mutual striving such as competing and hastening.

Anahtar Kelimeler

Quran, Tafsir, Competition, Arabic Literature, Word Semantics.

كلمة المنافسة في القرآن الكريم والحديث الشريف والنصوص الأدبية

Öz

قال الله تعالى في القرآن الكريم (وفي ذلك فليتنافس المتنافسون) فجعل المنافسة بين عباده مشروعة مندوبة، لكننا وجدنا أن المنافسة في السياقات الأدبية جاءت بمعنيين مختلفين أحدهما كالذي ورد في القرآن الكريم، والمعنى الآخر مغلّف بالتباغض والتحاسد، ومنها هنا انطلقنا في اختيار موضوع مقالتنا هو دراسة (المنافسة) بين القرآن الكريم والسياقات الأدبية، وهدفها تبيان معاني هذه الكلمة كما وردت في القرآن الكريم، وتتجلى أهمية الموضوع من أنه لم يدرس من قبل، وسنعتمد في دراستنا هذه على المنهجين التاريخي والوصفي، أما عن إجراءات الدراسة فسنجعلها في أربعة أقسام، سنقوم باستقصاء معاني المنافسة والتنافس في المعاجم القديمة، وبعدها سنذهب إلى الاستخدامات الأدبية السياقية للصيغتين السابقتين، ثم سندرس استخداماتهما في الحديث الشريف، وأخيرا سندرسهما في القرآن الكريم، أهم النتائج التي توصلنا إليها في هذه الدراسة أن المنافسة في السياقات الأدبية كانت بمعنيين، الأول منهما بمعنى: التباري في فعل الشيء مع رغبة فيه وحرص عليه، أما المعنى الثاني فهو المنازعة في فعل الشيء مع تحاسد وتباغض للآخرين فيه ولأجله، أما في القرآن الكريم فلم يستخدم المنافسة إلا بالمعنى الأول فقط، كما عبَّرَ القرآن الكريم عن المنافسة والتنافس بصيغ أخرى لأفعال مختلفة عن المنافسة والتنافس، وكانت في أغلبها من صيغ المفاعلة كالأفعال الآتية: سابقوا وسارعوا وبادروا وما شابههما من الأفعال بصيغ تدل على المفاعلة.

Anahtar Kelimeler

المنافسة, القرآن الكريم, التفسير, الأدب العربي, دلالات الألفاظ

Kaynakça

• Ebû Ubeyde, Muammer bin el-Müsenna. Şerhü Nekâid Cârib ve'l-Ferzâk. Thk: Muhammed İbrahim Hûr ve başkaları. 3 Cilt. Abu Dabi: el-Mecmau's-Sekâfî, 1998.
• el-Buhturî, Velîd bin Ubeyd et-Tâî. Divânü'l-Buhturî. Thk: Muhammed Kâmil es-Seyrefî. 3 Cilt. Kahire: Dârü'l-Maarif, 3. Bs, 1963.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed bin İsmâil. Sahîhü'l-Buhârî. 7 Cilt. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 5. Bs, 1993.
• el-Câhiz, Ebû Osman Amr bin Bahr. Resâilü'l-Câhiz. Thk: Abdüsselam Muhammed Hârun. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1964.
• el-Câser, Hamd. et-Ta'lîkât ve'n-Nevâdir an Ebî Ali el-Hecrî. 2 Cilt, 1413.
• el-Cevherî, İsmail bin Hammâd. es-Sıhâh. Thk: Ahmed Abdulğafûr Attar. 6 Cilt. Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melâyîn, 4. Bs, 1987.
• el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd bin Muhammed. A'lâmu'l-Hadîs. Thk: Muhammed bin Sa'd bin Abdurrahman Âl Suûd. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Ummü'l-Kurâ Üniversitesi, 1. Bs, 1988.
• el-Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed bin Yusuf. el-Bahrü'l-Muhît fî't-Tefsîr. Thk: Sadkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1420.
• el-Ezherî, Muhammed bin Ahmed bin el-Ezher. el-Zâhir fî Garîbi Elfâz eş-Şâfiî. Thk: Muhammed Abdurrahman el-Sa'dânî. Kahire: Dârü't-Talâi, t.s.
• el-Esbahânî, Ebû Nuaym Ahmed bin Abdullah. Hilyetü'l-Evliyâ ve Tabakâtü'l-Asfiyâ. 10 Cilt. Mısır: Matbaatü's-Seâde, 1974.
• el-Fârâbî, İshak bin İbrahim. Divânü'l-Edeb. Thk: Ahmed Muhtar Ömer. 4 Cilt. Kahire: Dârü'ş-Şe'b, 2003.
• el-Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed bin Muhammed. İhyâü Ulûmi'd-Dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, t.s.
• el-Hıftî, Cerîr bin Atıyye. Şerhu Divânu Cerîr. Thk: Numân Muhammed Emin Tâhâ. Kahire: Dârü'l-Maarif, 3. Bs, t.s.
• el-Merzeban, Ebû Bekir Muhammed bin Halef. el-Mürüvve. Thk: Muhammed Hayr Ramazan Yusuf. 1 Cilt. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 1420.
• el-Merzûkî, Ahmed bin Muhammed bin el-Hasan. Şerhu Divânu'l-Hamâse. Thk: Garîd eş-Şeyh. 2 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1424.
• el-Mervezî, Abdullah bin Mübarek. ez-Zühd ve'r-Rakâik. Thk: Habîb er-Rahmân el-A'zamî. Hindistan: Mecmau İhyâi'l-Me'ârif, t.s.
• es-Seâlibî, Abdülmelik bin Muhammed bin İsmail. Yetîmetü'd-Dehr fî Mahâsini Ehli'l-Asr. Thk: Mufîd Kumihe. 5 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1403.
• es-Selefî, Ebû İshak Ahmed bin İbrahim. el-Keşf ve'l-Beyân an Tefsîri'l-Kur'ân. Thk: Salah Bâ'i'smân. 33 Cilt. Cidde: Dârü't-Tefsîr, 2015.
• es-Sicistânî, Ebû Hâtim Sehl bin Muhammed. el-Muammerûn ve'l-Vesâyâ. Thk: İgnas Goldziher. Leiden: Matbaatü Brill, 1899.
• eş-Şeybânî, Ahmed bin Hanbel. Müsnedü'l-İmâm Ahmed bin Hanbel. Thk: Şuayb el-Arnaût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1421.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf bin Abdullah. Behcetü'l-Mecâlis ve Ensü'l-Mecâlis. Thk: Muhammed Mersî el-Hûlî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, t.s.
• İbn Ebî'l-Hadîd, Abdulhamîd bin Hebbetullah. Şerhu Nehci'l-Belâga. Thk: Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim. 21 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Cîl, 2. Bs, 1416.
• İbn Ebî Tâlib, Ali. Divânü'l-İmâm Ali bin Ebî Tâlib. Thk: Abdurrahman Mustavî. Beyrut: Dârü'l-Ma'rife, 1426.
• İbnü's-Salâh, Takiyüddin Osman bin Abdurrahman. Ma'rifetü Envâi İlmi'l-Hadîs. Thk: Abdüllatif el-Hevîm ve başkaları. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1423.
• İbn Meymûn el-Bağdâdî, Muhammed bin el-Mubârek. Müntehâ et-Taleb min Eş'âri'l-Arab. Thk: Muhammed Nebîl Tarîfî. 9 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, t.s.
• İbn Zekeriya, Ahmed bin Fâris. Mekâyîsü'l-Luğa. Thk: Abdüsselam Muhammed Hârun. 6 Cilt. Dımaşk: Dârü'l-Fikr, 1979.
• İbn Züheyr, Ka'b. Divânü Ka'b bin Züheyr. Thk: Hannâ Nasr el-Hâtî. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 1414.
• Muhammed bin Münâzir. Şi'ru İbn Münâzir. Thk: Muhammed Garîb. İskenderiye: Merkezü'l-Bâbıtiyn li Tahkîki'l-Mahtûtât, t.s.