Tarihsel Süreç ve Akademik Literatür Bağlamında Laiklik Kavramı

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 27 - 45, 16.10.2020

Mansur Bakır

Öz

Laiklik kavramı ve anlamı üzerine tartışmalar 19. Yüzyıldan beri devam etmektedir. Özellikle
Fransız İhtilali’nin yaşanmasıyla kilise karşıtlığının yarattığı temeller üzerinde yükselen
bu kavram modernleşme sürecinin başlaması ve Batılı sömürgeci güçlerin küresel etkisi
ile tüm dünyayı etkilemiştir. Genel manada laikliğin Fransız ve İngiliz tipi olarak kategorize
edilmesine karşın, ki bu sınıflandırma anlam yönünden problemler taşımaktaydı, mevcut
çalışmalar bu ikili anlayışı reddetmekte ve laikliğin birçok türü olduğunu iddia etmektedir.
Bu çalışmada öncelikle laiklik kavramının etimolojik kökenine ve genel anlamlarına değinilecek,
ardından laikliğin tarihsel süreci ve din-devlet ilişkisine yönelik felsefi görüşler
incelenecek ve nihai olarak güncel tartışmalar ışığında laiklik çeşitleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Laiklik, Din, Devlet, İktidar

The Concept of Secularism in the Context of Historical Process and Current Studies

Öz

Discussions on the concept of secularism have been going on since the 19th century. This
concept, which emerged from the anti-religious opposition based on the French Revolution,
affected the whole world with the beginning of the modernization process and global
influence of Western colonialist powers. Although secularism is classified as French and
English types, which have some problems in terms of meaning, the current studies reject
this dualistic understanding and claim that there are many types of secularism. In this
study, firstly, the etymological origin and basic meanings of the concept will be explained.
Secondly, the historical process of secularism and philosophical views on the religion-state
relationship will be examined, and finally, types of secularism will be discussed in the light
of current studies.

Anahtar Kelimeler

Secularism, Religion, State, Power

Kaynakça

• Abel, O. Dinlerin Etiği Olarak Laiklik. Avrupa’da Etin, Din ve Laiklik. Edit: Olivier Abel, Mohammed Arkoun ve Şerif Mardin. Çev: Sosi Dolanoğlu ve Serra Yılmaz. Metis Yayınları, Birinci Basım: Mart 1995. İstanbul.
• Ağaoğulları M.A. Köker, L. İmparatorluktan Tanrı Devletine. İmge Kitabevi. 1996
• Ağaoğulları, M.A. Çulha Zabcı F. Ergün, R. Kral Devletten Ulus Devlete. İmge Kitabevi Yayınları. 2005
• Ağaoğulları, M.A. Köker, L. Kral-Devlet ya da Ölümlü Tanrı. İmge Kitabevi Yayınları. 2004.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali. Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, İletişim Yayınları, 2014.
• Aquinomlı Thomas. Tanrı Devletinden Seçme Parçalar. Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi Eski ve Orta Çağlar. Editör: Mete Tunçay. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 2015. İstanbul
• Arkoun, M. İslamı ve Laikliği Bugün Yeniden Düşünmek. Avrupa’da Etin, Din ve Laiklik. Olivier Abel, Mohammed Arkoun ve Şerif Mardin. Çev: Sosi Dolanoğlu ve Serra Yılmaz. Metis Yayınları. Birinci Basım: Mart 1995. İstanbul
• Asad, T. Sekülerliğin Biçimleri: Hristiyanlık, İslamiyet ve Modernlik. çev: Ferit Burak Ayder. İstanbul Metis. 2007
• Ateş, T. Dünyada ve Türkiye’de Laiklik. Ümit Yayıncılık. Birinci Baskı: Mart 1994. Ankara
• Başgil, A.F. Din ve Laiklik. Yağmur Yayınları. 1985
• Bauberot, J. Dünyada Laiklik. Çev: Ertuğrul Cenk Gürcan. Dergah Yayınları, 1. Baskı: İstanbul. 2008.
• Bauberot, J. Laiklik: Tutku ile Akıl Arasında 1905-2005. Çev: Alev Er. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Birinci Baskı: Ekim 2009. İstanbul.
• Berkes, N. Teokrasi ve Laiklik. Adam Yayıncılık. Birinci Basım: Mart 1984. İstanbul
• Berkes, N. Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Yayınları. 2018
• Bulaç, A. İslam ve Modern Zamanlarda Din-Devlet İlişkisi. Cogito. Sayı 1. Mayıs 2007. Yapı Kredi Yayınları.
• Casanova, J. The Secular, Secularizations, Secularisms. Rethinking Secularism, Edited by Craig Calhoun, Mark Juergensmeyer and Jonathan VanAntwerpen. Oxford University Press. 2011. New York
• Desan, S. The French Revolution and Religion, 1795–1815. in The Cambridge history of Christianity. Vol. 7. eds. Stewart J. Brown and Timothy Tackett. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
• Duman, F. Din ve Siyaset. İçinde, Siyaset. Edit: Mümtaz’er Türköne. Opus Yayınları. 2009. İstanbul.
• Erdoğan, M. Demokrasi, Laiklik, Resmi İdeoloji. Liberte Yayınları. Ankara, 2000
• Hafızoğulları, Z. Atatürk ve Laiklik. AÜHFD. 2008
• Hobbes, T. Leviathan. Yapı Kredi Yayınları. 2020
• Hocaoğlu, D. Batı Tarzı Dünyevileşme: Laiklik ve Sekülerlik. Türkiye Günlüğü. No: 13. Sayı: 28. 1994. Ankara. s.93-112
• Hocaoğlu, D. Sekülarizm, Laisizm ve Türk Laisizmi. Türkiye Günlüğü. Sayı: 29.1994. Ankara. s.35-76
• Holyoake, G.J. English Secularism, A Confession of Belief. Chicago: Open Court Publishing Cooperation. 1896 Internet Archive https://archive.org/details/englishsecularis00holy
• İmga, O. Amerika’da Din ve Devlet. Ankara. Liberte Yayınları. 2010.
• Kılıçbay, M. A. Laiklik ya da Bu Dünyayı Yaşayabilmek. Cogito. Sayı 1. 2007. Yapı Kredi Yayınları.
• Kosmin, B. Contemporary Secularity and Secularism. In Secularism and Secularity: Contemporary International Perspectives. edited by Barry Kosmin and Ariela Keysar. 1–16. Hartford, Conn.: Institute for the Study of Secularism in Society and Culture, 2007.
• Kuru, A. Pasif ve Dışlayıcı Laiklik. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 2011
• Laborde, C. Toleration and Laïcité: The culture of toleration in devierse societies, Reasonable tolerance. Editors: Catriona McKinnon and Dario Castiglione. Manchester University Press. 2003
• Locke, J. A Letter Concerning Toleration. Great Books of the Western World. Edit: Robert Maynard Hutchins. Chicago. Encyclopaedia Britannica. 1952
• Machiavelli, N. Söylevler. Çev: Alev Tolga. Say Yayınları. 2009. İstanbul
• Mairet, G. Padovalı Marsilius’dan Louis XIV’e laik devletin doğuşu. Devlet Kuramı. Der: Cemal Bali Akal. Dost Kitabevi Yayınları. 2013. Ankara
• Marsilius of Padua. The Defender of The Peace. Edited and Translated by Annabel Brett. Cambridge University Press. 2005
• McClay, W. Two Concepts of Secularism. in Religion Returns to the Public Square: Faith and Policy in America. edited by Hugh Heclo and Wilfred M. McClay. Baltimore. MD: The Johns Hopkins University Press. 2002.
• Olgun, H. Luther ve Reformu: Katolisizm’i Protesto. Ankara. Fecr Yayınları. 2001.
• Öztürk, A. Machiavelli Düşüncesinde Cumhuriyetçi Özgürlük ve Kurucu Lider İmgesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 2013. Cilt 68. No:2. 2013. s. 181-204
• Pena-Ruiz, H. Laiklik Nedir? Çev: Ümran Derkunt. Gendaş A.Ş. Birinci Basım. 2007. İstanbul
• Platon. Devlet. İş Bankası Kültür Yayınları. 2011. İstanbul
• Platon. Yasalardan Seçmeler. İçinde, Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi Eski ve Orta Çağlar.
• Editör: Mete Tunçay. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 2015. İstanbul
• Robert, Jacoques, (1998), Batı’da Din-Devlet İlişkileri Fransa Örneği, Çeviren: İzzet Er, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Rousseau, J.J. Toplum Sözleşmesi. Çev: Alpagut Erenulu. Öteki Yayınevi. 1996. Ankara
• Roy, O. Secularism Confronts Islam. Translated by George Holoch. Columbia University Press. New York. 2007
• Sarıca, M. Fransız İhtilali. Sayı: 42. Kutupyıldızı Kitaplığı. 1981
• Stepan, A. The Multiple Secularisms of Modern Democratic and Non-Democratic Regimes, Rethinking Secularism. Edited by Craig Calhoun, Mark Juergensmeyer and Jonathan Van Antwerpen. Oxford University Press. 2011. New York
• Taylor, C. Sekülarizmin Biçimleri. Çev: Emrah Günok. Cogito. Sayı: 94. 2019. Yapı Kredi Yayınları.
• Taylor, C. Western Secularity. In Rethinking Secularism. Edited by Craig Calhoun, Mark Juergensmeyer and Jonathan VanAntwerpen. Oxford University Press. 2011. New York
• Turgut, M. Laiklik ve Demokrasi. Türkiye Günlüğü. 1994. sayı: 29.