HOME-LOVING WOMAN OF FILM NOIR

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 12 - 27, 27.01.2023

Emrah Onat

https://doi.org/10.32955/neuissar202321608

Öz

Film genres have an ideological function; They create audience expectations, repeat these expectations, and evolve variationally as a result of these repetitions. They also have ideological functions through their organic bonds with the audience. Gangster movies, which are a sub-branch of crime movies, first turn into repentant gangster anti-hero movies, and from the beginning of the 1940s -with the effect of the war-, into "films noir" that do not leave crime unpunished.
Another concept which is popular with Films Noir (narratives that center the male protagonist, where the man loses his subject position (as the conservative rhetoric puts it; ‘stolen by woman’ and where American middle-class values are glorified) is femme fatale (deadly woman), who destroys the male protagonist by causing him to go astray. Femme fatale characters reflect the fear and hostility of American men towards women during and after the war. Although not included in every film noir production, this female character -who determines the narrative in the most important productions of the genre- is physically beautiful and attractive, sexually strong and active, and mentally agile and intelligent.
The collection of these qualities attributed to the man in the woman elevates her to the position of subject. The woman, who directed society and culture in the absence of the man -due to the war-, turned into a rival who 'stole' the man's job and social position from him after the war. For this reason, values such as home-family-children-motherhood, which glorify women culturally, were inflated in the American social life of the period. Women who insisted on their independence were labelled as 'immoral', 'greedy' and 'unscrupulous'. In the representations of film noir productions, the fatal woman is the malignant, seductive and insatiable type that causes the ruin of the man.
Through their mechanisms of punishment, film noir glorifies morally conservative American middle-class values while destroying characters who transgress these values. Femme fatale characters, who are carefully and deliberately portrayed as malevolent, are opposed by femme vitale (life-giving woman) characters who are far removed from their glamor, charm, intelligence and - ultimately - power.
In accordance with the famous censorship laws of the period, these female characters are sub-types who convey the moral to the audience in a direct but unpretentious manner and by whispering. With this dark contrast, they polish the femme fatale's insidiousness while reminding the main male character - and therefore the audience - of the moral.
The aim of this study is to open the concept of femme vitale (as a new stereotype) to discussion, to examine its ideological function in the films noir, and to test the concept by analysing whether it allows for a possible model/pattern.

Anahtar Kelimeler

Hollywood, Film Noir, Femme Fatale, Deadly Woman, Femme Vitale, Good Girl, Home-Loving Woman

KARA FİLMİN EVCİMEN KADINI

Öz

Film türleri ideolojik işleve sahiptir; izleyici beklentisini oluşturur, bu beklentileri yineler ve bu yinelemeler neticesinde varyasyonel biçimde evrilirler. İzleyici ile olan organik bağları vasıtasıyla da ideolojik işlevlere sahip olurlar. Suç filmleri türünün bir alt dalı olan gangster filmleri, önce pişman olmuş gangster anti-\kahraman filmlerine ve 1940’ların başından itibaren de -savaşının etkisiyle- ‘suçu cezasız bırakmayan’ kara film’lere (film noir) dönüşür.
Erkek kahramanı merkeze alan, erkeğin özne konumunu kaybettiği (muhafazakar söylemle ‘kadına kaptırdığı’) ve Amerikan orta sınıf değerlerinin yüceltildiği anlatılar olan kara film’lerle birlikte popüler olan bir diğer kavram ise erkek kahramanın önce baştan, sonra da yoldan çıkmasına neden olarak onu yok eden femme fatale (ölümcül kadın) karakterlerdir. Femme fatale karakterler savaş dönemi ve sonrasında Amerikan erkeğinin kadına karşı beslediği korkuyu ve düşmanlığı yansıtır. Her kara film örneğinde yer almasa da türe ait en önemli yapımlarda anlatıyı belirleyen bir unsur olan bu kadın tiplemesi fiziksel açıdan güzel ve çekicidir, cinsel açıdan güçlü ve aktiftir ve zihinsel açıdan kıvrak ve zekidir.
Erkeğe atfedilen bu niteliklerin kadında toplanması onu özne konumuna yükseltir. Erkeğin -savaş nedeniyle- yokluğunda toplumu ve kültürü yönlendiren kadın, savaşın ardından erkeğin işini ve sosyal konumunu ondan ‘çalan’ bir rakibe dönüşmüştür. Bu nedenle ev-aile-çocuk-annelik gibi kadını kültürel anlamda yücelten değerler, dönemin Amerikan toplumsal yaşamında, şişirilmiştir. Bağımsızlığı konusunda ısrarcı olan kadın ‘ahlaksızlıkla’, ‘açgözlülükle’ ve ‘vicdansızlıkla’ yaftalanmıştır. Kara film yapımlarındaki temsillerinde de ölümcül kadın erkeğin mahvına neden olan habis, baştan çıkarıcı ve doyumsuz tiplemedir.
Cezalandırma mekanizmalarıyla kara film’ler ahlaki açıdan muhafazakar Amerikan orta sınıf değerlerini yüceltirken, bu değerlerin dışına taşan karakterleri yok eder. Özenli ve bilinçli şekilde kötü ruhlu olarak tasvir edilen femme fatale karakterlerin karşısında, onların ihtişamından, cazibesinden, zekasından ve -nihayetinde- iktidarından uzak femme vitale (yaşam veren kadın) karakterler yer alır.
Bu kadın tipi, dönemin ünlü sansür yasaları uyarınca ahlaki olanı izleyiciye doğrudan ama gösterişsiz biçimde ve fısıldayarak ileten yan tiplemelerdir. Bu koyu karşıtlıkla femme fatale’in sinsiliğini parlatırken, ahlaki olanı ana erkek karaktere -ve dolayısıyla izleyiciye- anımsatırlar.
Bu çalışmanın amacı yeni bir tipleme stereotipi olarak femme vitale kavramını tartışmaya açmak, varlık bulduğu filmler içindeki ideolojik işlevini incelemek ve olası bir modele/şablona imkan verip vermediğini analiz ederek, kavramı sınamaktır.

Anahtar Kelimeler

Hollywood, Kara Film, Femme Fatale, Kötü Kadın, Femme Vitale, İyi Kız, evcil kadın

Kaynakça

• Dayan, Daniel. (2011). “Klasik Sinemanın Tutor-Kodu”. Ertan Yılmaz (Çev.). Ertan Yılmaz (Ed.) Filmde Yöntem ve Eleştiri. Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Derman, Deniz. (1989). Jean-Luc Godard’ın Sinemasında Kadının Yeniden Sunumu. Ankara: Değişim Yayınları.
• Durgnat, Raymond. (1996). “Paint it Black: The Family Tree of the Film Noir”. Alain Silver ve James Ursini (Ed.). New York: Limelight Editions.
• Durr, Frank R. (2009). “Crime and Violence”. Rodney P. Carlisle. The Great Depression and the World War II. New York: Facts of File.
• Girginkoç, Deniz. (2004). “Kara Film”. Fatma D. Küçükkurt, Ahmet Gürata (Ed.). Sinemada Anlatı ve Türler. Ankara: Vadi Yayınları.
• Griffith, Richard. (2011). “Dönemler ve Türler”. Ertan Yılmaz (Çev.). Ertan Yılmaz (Ed.). Filmde Yöntem ve Eleştiri. Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Hirsch, Foster. (1981). The Dark Side of the Screen – Film Noir. Cambridge: Da Capo Press.
• Onat, Emrah Suat. (2012). Amerikan Film Sansür Yasası Olarak Yapım Yönetmeliği’nin Doğuşu ve 1948 Yılına Kadar Kara Film Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanat Enstitüsü, İzmir.
• Onat, Emrah Suat. (2019). “Hays Yasaları (Yapım Yönetmeliği)”. Burak Bakır, M. Talha Altınkaya (Ed.). SineMasal “Zihniyet”. (s. 84-109). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Pennington, Jody W. (2007). The History of Sex in American Film. Westport: Preager.
• Kolker, Robert. (2011). Film, Biçim ve Kültür. Ertan Yılmaz ve diğerleri (Çev.). Ankara: Deki Basım Yayım.
• Krutnik, Frank. (2010). In a Lonely Street – Film Noir Genre, Masculinity. Londra ve New York: Routledge.
• Lippman, David H. (2009). “Labor and Employment”. Rodney P. Carlisle (Ed.) The Great Depression and the World War II. New York: Facts on File.
• Moley, Raymond. (1945). The Hays Office. New York: The Cornwall Press.
• Moley, Raymond. (2016). “Hays Yasaları (Yapım Yönetmeliği) – 1930”. Emrah Suat Onat (Çev.). Burak Bakır, M. Talha Altınkaya (Ed.). SineMasal “Zihniyet”. (s. 117-129). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Muller, Eddie. (1998). The Lost World of Film Noir – Dark City. New York: St. Martin’s Press.
• Munby, Jonathan. (1999). Public Enemies, Public Heroes: Screening the Gangster from ‘Little Caesar’ to ‘Touch of Evil’. Chicago ve Londra: University of Chicago Press.
• Naremore, James. (2008). More Than Night – Film Noir in its Context.Berkeley: University of California Press.
• Orr, John. (1997). Sinema ve Modernlik. Ayşegül Bahçıvan (Çev.). Ankara: Ark Yayınları.
• Özden, Zafer. (2004). Film Eleştirisi – Film Eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Polan, Dana. (1986). Power and Paranoia – History, Narrative, and the American Cinema, 1940-1950. New York: Columbia University Press.
• Prince, Stephen. (2003). Classical film violence: designing and regulating brutality in Hollywood cinema, 1930–1968. New Brunswick: Rutgers University Press.
• Rosen, Marjorie. (1974). Popcorn Venus: Women, Movies and the American Dream. New York: Avon Books.
• Richardson, Carl. (1992). Autopsy – An Element of Realism in Film Noir. Londra: The Scarecrow Press, Inc.
• Schrader, Paul. (2004). “Kara Film Üzerine Notlar”. Meral Özçınar (Çev.). Sinemasal Dergisi (Bahar). İzmir.
• Tuska, Jon. (1984). Dark Cinema – American Film Noir in Cultural Perspective. Westport: Greenwood Press.
• Walker, Michael. (1994) “Film Noir – Introduction”. ‘Ian Cameron (Ed.). The Movie Book of Film Noir. Londra: Cassell Illustrated, Londra.