Sinop’ta Yelkenli Gemi İnşa Süreci (1827-1856)

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 59 - 66, 05.02.2024

Levent Düzcü

Öz

Bu çalışma Navarin Baskını’ndan (1827) Kırım Savaşı sonuna (1856) kadar olan süreçte Sinop tersanesinde yapılan yelkenli gemi inşa çalışmalarını konu almaktadır. Navarin’de donanmasını kaybeden Osmanlı Devleti yeniden yelkenli gemi inşa sürecine girdiğinde İstanbul’un dışındaki taşra tersaneleri içinde Osmanlı denizciliğine en fazla destek veren Sinop tersanesi olmuştur. Geçmiş yüzyıllardan gelen bilgi ve tecrübe birikimini 19. yüzyıla aktaran Sinop tersanesi adı geçen tarihler aralığında başta kalyon olmak üzere, fırkateyn, korvet, brik, koter ve şalope türünde yelkenli gemiler inşa etmiştir. Rakamlara bakıldığında Sinop tersanesinin taşra tezgahları arasında öncü olduğu anlaşılmaktadır. 1856 Paris Antlaşmasıyla Karadeniz’e getirilen gemi inşa yasağı ile birlikte Sinop tersanesinde gemi inşa devri sona ermiştir. Sinop tersanesi gemi inşa tezgahları, personeli, ahşap gemiler için ormanlara olan yakınlığıyla yaklaşık 400 yıl Osmanlı denizciliği için önemli bir tersane üssü olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Sinop, Tersane, Yelkenli, Navarin

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri-Osmanlı Arşivi (BOA)
• A.MKT.MHM: 50-33.
• AE.SMHD.II: 35-2197.
• C.BH: 3025, 6771.
• D.BŞM.TRE.d: 14682, 15301.
• İ.DH: 3198, 17641.
• MAD: 8887, 11742.
• Aydın, Y. A. (2011). Sultanın kalyonları. Küre Yayınları.
• Bal, N. (2010). XIX. yüzyılda Osmanlı bahriyesinde gemi inşa teknolojisinde değişim: Buharlı gemiler dönemi (Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bostan, İ. (1999). Osmanlı tersaneleri ve gemi inşa teknolojisi. Osmanlı.
• Bostan, İ. (2010). Osmanlılar ve deniz. Küre Yayınları.
• Depe, E. (2017). 18. yy’da taşra tezgahlarında kalyon inşa organizasyonu (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Düzcü, L. (2017). Yelkenliden buharlıya geçişte Osmanlı denizciliği. Doğu Kütüphanesi.
• Örenç, A. F. (2009). 1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı donanması. Tarih Dergisi.
• Örenç, A. F. (2017). Deniz Kuvvetleri ve Deniz Harp sanayii. Osmanlı Askeri Tarihi (G. Yıldız, çev.). Timaş Yayınları.
• Öz, M. (2009). Sinop. Diyanet İslam Ansiklopedisi.
• Özcan, B. (2007). Bir baskının anatomisi: Sinop faciası. Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2, 7–18.
• Panzac, D., Maden, A., & Canpolat, S. (2020). Osmanlı donanması (1572-1923) (2. basım). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nutki, S. (2011). Kamus-ı bahrî (M. Pultar, ed.). İş Bankası Yayınları.
• Taşkın, Ü. (2005). Osmanlı Devleti’nde kullanılan ölçü ve tartı birimleri (Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ünal, M. A. (2005). XVI.-XVIII. yüzyıllarda Sinop tersanesi. XIV. Türk Tarih Kongresi’nde sunulan bildiri.