An Examination on Literature Translations from Turkish to Arabic within the Scope of the Ministry of Culture and Tourism TEDA Project

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 65 - 78, 15.06.2022

Murat Özcan Gürkan Dağbaşı

https://doi.org/10.51802/istanbuljas.1026711

Cited By: 1

Öz

The acquaintance between Turks and Arabs dates back to almost one thousand three hundred years ago. While there are approximately four hundred literary works translated from Arabic to Turkish, the number of literary translations from Turkish to Arabic is around three hundred and eighty. Many of these translations have been made by individual efforts. However, since 2005, the Ministry of Culture of the Republic of Turkey has initiated a project called TEDA to promote the works published in Turkish-on-Turkish culture, art and literature abroad through translation. The project aimed to increase the international visibility of Turkey's literary wealth. In this study, literary translations from Turkish to Arabic between the years 2005-2020 within the scope of the TEDA project were examined from various perspectives. The most translated genres were novel, children's literature, history-research, respectively. Genres such as poetry, fairy tales, stories and short stories are almost never translated. A total of two hundred and twenty-four works were translated in a sixteen-year period; that more than ninety percent of these works were published in four Arab countries, not a single work was published in some Arab countries; those ten of the seventy-one translators translated more than half of these works.

Anahtar Kelimeler

TEDA, Ministry of Culture and Tourism, Arabic, Translation, Literature

Kültür ve Turizm Bakanlığı TEDA Projesi Kapsamında Türkçeden Arapçaya Yapılan Edebi Çevirilere Dair Bir İnceleme

Öz

Türklerle Araplar arasındaki tanışıklık bin üç yüz yıl öncesine dayanmaktadır. Sürenin uzun olmasına rağmen iki millet arasındaki ilişkiler inançsal, kültürel, dilsel, sanatsal boyutlarda gelişmiş; diller arasındaki edebi türlerin çevirisi diğer boyutlara göre geride kalmıştır. Gerek Arapçadan gerekse Türkçeden yapılan karşılıklı edebi çevirilerin tarihi iki yüzyıldan geriye götürmek pek mümkün değildir. Bu çevirilerin birçoğu bireysel çabalarla yapılmıştır. Ancak 2005 yılından itibaren Kültür Bakanlığı Türk kültür, sanat ve edebiyatla ilgili eserlerin çeviri yoluyla yurt dışında tanıtılması amacıyla TEDA adında bir proje başlatmıştır. Projeyle Türkiye’nin edebi zenginliğinin uluslararası görünürlüğünü artırmak hedeflenmiştir. Bu çalışmada TEDA projesi kapsamında 2005-2020 yılları arasında Türkçeden Arapça yapılan edebi çeviriler çeşitli perspektifler açısından incelenmiştir. Çalışmanın sonunda en çok çevrilen türlerin sırasıyla roman, çocuk edebiyatı, tarih-araştırma türünde olduğu; şiir, masal, hikâye, kısa öykü gibi türlerin neredeyse hiç çevrilmediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca on altı yıllık süreçte toplam iki yüz yirmi dört eserin çevrildiği; bu eserlerin yüzde doksanından fazlasının dört Arap ülkesinde basıldığı, bazı Arap ülkelerinde bir eser bile basılmadığı; çeviri yapan yetmiş bir çevirmenden on tanesinin bu eserlerin yarısından fazlasını çevirdiği; bazı yayınevlerinin de TEDA projesine yoğun ilgi gösterdiği bilgilerine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

TEDA, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Arapça, Çeviri, Edebiyat

Kaynakça

• Dağbaşı, Gürkan. Şiir Çeviri Eleştirisi. İstanbul, Akdem Yayınları, 2017.
• Deniz, Ümit. “Türk Tiyatro Metinlerinin Çeviri Problemi ve TEDA Proje-si” Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Haliç Üniversitesi, 2016.
• Göktaş, Büşra. “1990-2008 Yılları Arasında Arapçadan Türkçeye Yapılan Edebi Çeviriler Üzerine Bir İnceleme”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İs-tanbul Üniversitesi, 2011.
• Gümüştüs, N. B., Denissova, N. “Türk Edebiyatı Bu (mu?) dur. TEDA Projesi Kapsamında Rusçaya Çevrilen Yapıtlar.” Çeviribilim ve Uygulama-ları Dergisi. Özel Sayı: 61-77 (2016).
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2021). “TEDA Projesi”. <https://teda.ktb.gov.tr/Eklenti/80355,0000-2555pdf.pdf?0>
• Levend, Agah Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1998.
• Özcan, Murat. “Dizilerden Sonra Türk Romanları da Araplara Ulaştı”. Eskiyeni, 14: 94-97 (2009).
• Suçin, Mehmet Hakkı. “el-Edebu’l-Arabi fi’l-Luğati’t-Turkiyye”. es-Sekafetu’l-arabiyye ‘ala tariki’l-harir: 194-221, (2014).
• Suçin, Mehmet Hakkı. (2016). “Tercemetu’l Edebi’l Turkiyye ila el-Edebi’l-Arabiyye” et-Terceme ve el-Musakafe: 239-251, (2016).