الهدنات البحرية وأثرها على مشيخات الساحل المتصالح العربية في القرن التاسع عشر الميلادي

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 3 - 25, 01.06.2024

Abdulla Bin Ali Alkhalifa

https://doi.org/10.51802/istanbuljas.1392920

Öz

لقد تمكنت بريطانيا من إبرام معاهدات الهدنات البحرية مع مشيخات الخليج المتصالح على فترات متتالية من القرن التاسع عشر الميلادي والتي كان مردودها يصب في مصلحة مياه الخليج العربي في الوقت الذي كانت فيه البحرية البريطانية غير كافية لتغطية مياه الخليج العربي من أجل فرض السلم والأمن البحري دون التوغل في البر، وذلك ما كان يهم السياسة البريطانية من أجل مرور وعبور سفنها العسكرية والتجارية من جنوب الخليج العربي إلى شماله بسلام ودون أية عراقيل أمنية. تعتبر الهدنات البحرية ما بين بريطانيا ومشيخات الساحل المتصالح من أهم الروابط السياسية التي تمكنت من خلالها بريطانيا من فرض سيطرتها ونفوذها على الخليج العربي، والتي بدورها انعكست على السلم البحري من بعد تنفيذ أول المعاهدات التي تمكنت من خلالها لندن من ربط المشيخات الخليجية بها سياسياً وأمنياً واقتصادياً منذ مطلع عام 1820م، كما أن معاهدات الهدنات البحرية استخدمت من قبل بريطانيا كأداة قانونية وسياسية ربطت من خلالها بريطانيا المشيخات الخليجية بصيغ قانونية وسياسية ملزمة، تتجلى أهمية البحث في تسليط الضوء على فترة الهدنات البحرية التي أتت كنوع من الضوابط الأمنية البحرية، وكذلك التعرف على موقف المشيخات العربية منها. يسعى البحث في معرفة الآثار السلبية على أفراد القبائل العربية جراء اضطراب الحالة الأمنية والسياسية المفروضة من قبل بريطانيا، إذ فرضت بريطانيا سيطرتها على مياه الخليج العربي، لمصلحتها في الحفاظ على سلامة أساطيلها وتجارتها العالمية، وغفلت عن مردود السلبيات على المشيخات العربية. لقد حُددت الإجابة على إشكالية البحث على الأسباب التي أدّت إلى الهدنات البحرية وعلى ماذا تنص عليه. في حين بُني البحث على فرضية أن تلك الهدنات قد أحدثت تغييراً في مستوى الأمن، وكذلك قد أنهت التعديات البحرية في مياه الخليج العربي. لقد أستلزم البحث الاعتماد على المنهج التاريخي لتتبع الأحداث، والمنهج الوصفي التحليلي الذي يقوم على النقد والتحليل. وخلص البحث إلى أن الهدن البحرية قادت إلى حصول بريطانيا على صلاحيات واسعة، وبموجب ذلك أصبحت مياه الخليج العربي بحيرة بريطانية مغلقة.

Anahtar Kelimeler

المشيخات العربية, بريطانيا, الهدنات البحرية, الأمن البحري, الخليج العربي

XIX. Yüzyılda Deniz Ateşkesleri ve Ateşkes Sahili Arap Şeyhlikleri Üzerindeki Etkisi

Öz

Britanya, XIX. yüzyılın birbirini izleyen dönemlerinde Ateşkes Körfezi şeyhlikleri ile denizde ateşkes anlaşmaları akdetmeyi başardı. Bu anlaşmaların sonuçları, Britanya donanmasının kara topraklarına girmeden denizlerde barışı ve güvenliği sağlamak için Arap Körfezi’nin sularını kapsayacak yeterlilikte olmadığı bir dönemde Basra Körfezi sularının çıkarına oldu. Askeri ve ticari gemilerin Basra Körfezi’nin güneyinden kuzeyine herhangi bir güvenlik engeli olmaksızın transit geçişine ilişkin İngiliz politikası açısından önemli olan da buydu. Britanya ile Ateşkes Sahili şeyhlikleri arasındaki deniz ateşkesleri, Britanya’nın Basra Körfezi üzerindeki kontrolünü ve nüfuzunu empoze edebildiği en önemli siyasi bağlardan biri olarak kabul edilir. Bu durum ilk anlaşmaların uygulanmasından sonra deniz barışına yansımıştır. Bu sayede Londra, 1820’nin başlarından bu yana Körfez şeyhliklerini siyasi açıdan, güvenlik açısından ve ekonomik olarak kendisine bağlayabilmiştir. Deniz ateşkes anlaşmaları aynı zamanda İngiltere tarafından Körfez şeyhliklerini bağlayıcı hukuki ve siyasi formüllerle ilişkilendiren bir araç olarak da kullanılmıştır. Bu araştırmanın önemi, deniz güvenlik kontrollerinin bir biçimi olarak ortaya çıkan deniz ateşkesleri dönemine ışık tutması ve Arap şeyhliklerinin bu konudaki konumunu tespit etmesi açısından kendisini göstermektedir. Araştırma, Britanya’nin empoze ettiği güvenlikle ilgili ve siyasi durumdaki çalkantıların Arap kabile üyeleri üzerindeki olumsuz etkilerini göstermeyi amaçlamaktadır. Britanya, kendi filolarının güvenliğini ve küresel ticaretini korumak amacıyla Arap Körfezi’nin suları üzerinde kontrol sağlamış, ancak bu durumun Arap şeyhlikleri üzerindeki olumsuz sonuçlarını göz ardı etmiştir. Araştırmanın sorunsalı, denizdeki ateşkes anlaşmalarına yol açan nedenleri ve bu anlaşmaların içeriği ile sınırlandırılmıştır. Araştırma, bu ateşkeslerin güvenlik düzeyinde bir değişikliğe sebep olduğu ve Arap Körfezi’nde deniz saldırılarını sona erdirdiği hipotezine dayanmaktadır. Ayrıca araştırmada, olayların izini sürmek için tarihsel metodolojiyi ve eleştirel analiz ile tanımlayıcı analitik metodolojiyi kullanılmıştır. Buna göre, deniz ateşkeslerinin Britanya’nın geniş yetkiler elde etmesine yol açtığı ve Basra Körfezi sularının kapalı bir Britanya gölü haline geldiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Basra Körfezi, Arap şeyhlikleri, Britanya, deniz ateşkesleri, deniz güvenliği

The Maritime Truces and Their Impact on the Sheikhdoms of the Arabic Trucial Coast in the Nineteenth Century

Öz

Britain was able to conclude maritime truces with the Trucial sheikhdoms in successive periods of the nineteenth century, whose outputs were in the interest of the waters of the Arabian Gulf at a time when the British Navy was insufficient to cover the waters of the Arabian Gulf in order to impose maritime peace and security without entering onto the land and that was what mattered to British policy for the passage and transit of its military and commercial ships from the south of the Arabian Gulf to the north in peace and without any obstacles threatening its security. The maritime truces between Britain and the Trucial Coast Sheikhdoms are one of the most important political ties through which Britain was able to impose its control and influence on the Arabian Gulf, which in turn was reflected in the maritime peace after the implementation of the first treaties through which London could bind the Gulf sheikhdoms to itself politically, security-wise and economically since the early 1820s. The maritime armistices were used by Britain as a legal and political tool through which Britain linked the Gulf sheikhdoms with binding legal and political formulas. The importance of the research is to shed light on the period of maritime truces, which served as a form of maritime security regulations, as well as it helps to understand the position of the Arab sheikhdoms towards them. The research seeks to understand the negative effects on the members of Arabian tribes due to the disturbance caused by the security and political situation imposed by Britain. Britain maintained control over the waters of the Arabian Gulf to protect the security of its fleets and global trade, disregarding the negative repercussions on the Arab sheikhdoms. The research problem has been limited to the reasons that led to the maritime truces and their provisions. The research is based on the hypothesis that these truces have brought about a change in the level of security and have also put an end to maritime attacks in the waters of the Arabian Gulf. The research required adopting the historical method to follow the events, and descriptive analytical method, which is based on criticism and analysis. Finally, the research concluded that maritime truces led to Britain acquiring extensive powers, making the waters of the Arabian a closed British lake.

Anahtar Kelimeler

Arabian Gulf, Arab sheikhdoms, Britain, maritime truce, maritime security