EMEVÎLER DÖNEMİNDE SOSYAL TABAKALAR

Yıl 2006, Sayı: 8, 63 - 81, 01.12.2006

Ali Aksu

Öz

Emevîler döneminde sosyal tabaka genel olarak, müslümanlar ve gayrı müslimler şeklinde iki kısma ayrılmaktadır. Araplar da, kendi aralarında müslüman Araplar ile müslüman olup Arap olmayan mevâlî kesim diye iki gruba ayrılmaktadır. Müslüman Araplar, devlette hâkim tabakayı oluşturmaktadırlar. Müslüman olup Arap olmayanlar, Emevîler döneminde genel anlamda pek fazla itibar görmediler. Köleler ve cariyeler tabakasına gelince, Emevîler döneminde alt tabakayı oluşturuyordu. Gayr-ı müslimler ise, rahat bir hayat yaşadılar

Anahtar Kelimeler

Sosyal tabaka, Arap, Bedevi, Mevali, Köle, Emevîler

Social Stratum During the Time of Umayyads

Öz

The social stratum, during the time of Umayyads is divided into two parts in general: muslims and non-muslims. Arabs are also divided into two grups as muslim Arabs and non –Arab Muslims (mawali) among themselves. The muslim Arabs formed the main stratum dominating the state. As for the Muslims but non-Arabs, they were not respected much in the society during this period. The slaves and famile slaves were forming the lowest stratum. As for the non-Muslims, they maintained their existence in a confortable environment

Anahtar Kelimeler

Social stratum, Arab, Badawi, Mawali, Slave, Umayyads

Kaynakça

• » Abdüşşaafî, Muhammed Abdüllatif, el-Alemü'l- İslâmî fî'l-Asrı'l-Ümevî, Kahire 1984.
• » el-Adevî, İbrahim Ahmed, el-Ümeviyyûn ve’l-Bizantiyyûn, by ty.
• » Ahmed Emin, Fecrü’l-İslam, Beyrut 1969.
• » Âkil, Nebih, Târîhu Hılafeti Benî Ümeyye, Dımaşk 1975.
• » Altınay, Ramazan, Emevîlerde Günlük Yaşam, Ankara 2006.
• » Arendok, C. Van, "Şerif", İA. XI, 435.
• » Armağan, Servet, İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Ankara 1987.
• » Aycan, İrfan - İbrahim Sarıçam, Emevîler, Ankara 1993.
• » Aycan, Mahfuz Söylemez, Ramazan Altınay, Fatih Erkoçoğlu, Nizamettin Parlak, Emevîler Dö- nemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı, Ankara 2003.
• » Aycan, İrfan, “İslam Toplumunda Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı”, AÜİFD (Ankara Ünv. İlahiyat Fak. Der.) Ankara 1988, XXXVIII, 180.
• » Aycan, İrfan, Mahfuz Söylemez, İdeolojik Tarih Okumaları, Ankara 1998.
• » Aycan, İrfan, “Emevîler Döneminde Mevâlî ve Zımmîlerin İdaredeki Rolü” Necdet el-Hammâş’ın el-İdare fi’l-Asri’l-Ümevi, Şam 1988, s. 337-357 arası AÜİFD., Ankara 1997, XXXVII, 175- 189.
• » -----, “Ömer b. Abdülaziz ve Gayrı Müslimler”, Dini Araştırmalar, Ankara 1998, c. I, sayı:3, s. 78.
• » -----, “Müslüman Yönetimlerde Birarada Yaşama Tecrübeleri (Emevî Modeli)” İslam ve Demokra- si, Ankara 1998, s. 35.
• » -----, “Emevîler Döneminden Bir Portre: Haccac b. Yusuf, Valiliği ve Dönemindeki Olaylar”, Bizim Dergah Dergisi, İstanbul 1993, s. 39-48.
• » -----, “Sakif Kabilesi ve Taif Şehrine İslam Tarihi Açısından Bir Bakış”, AÜİFD., Ankara 1993, Sayı: XXXIV, s. 209-236.
• » Aydın, Mustafa, İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi, İstanbul 1991.
• » Aydın, M. Akif-Muhammed Hamidullah, “Köle”, DİA, Ankara 2002, XXVI, 237.
• » el-Belâzürî, Fütûhu'l-Buldân, çev. Mustafa Fayda, Ankara 1987.
• » Bozkurt, Nebi , “Eğlence”, DİA., İstanbul 1994, X, 484-485.
• » el-Câbirî, Muhammed Âbid Çağdaş Arap-İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, çev. Ali İhsan Pala, Mehmet Şirin Çıkar, Ankara 2001.
• » el-Câhız, et-Tâc fî Ahlâki’l-Mülûk, thk. Ahmet Zeki Paşa, Kahire 1332.
• » Corci, Zeydan, İslam Medeniyeti Tarihi, çev. Zeki Megamiz, İstanbul 1971
• » Dabâşî, Hamid, İslam’da Otorite, çev. Süleyman E. Gündüz, İstanbul 1995.
• » Delice, Ali, Mervan b. Muhammed ve Emevî Devleti'nin Yıkılışı (Basılmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Konya 1999.
• » –––––, Haccâc b. Yusuf’un Hayatı ve Siyâsî Faaliyetleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Konya 1995.
• » –––––, "Emevî Devleti’nin Yıkılış Nedenleri Üzerine Bazı Mülahazalar", CÜİFD, (Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi), Sivas 1999, sayı: 3, s. 303.
• » Demircan, Adnan, İslam Tarihininin İlk Döneminde Arap-Mevâlî İlişkisi, İstanbul 1996.
• » Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Komisyon, İstanbul 1989.
• » Fayda, Mustafa, İslamiyetin Güney Arabistan’a Yayılışı, Ankara 1982.
• » ------,“Bedir Gazvesi”, DİA., İstanbul 1992, V, 332.
• » ------, “Bedevî”, DİA., İstanbul 1992, V, 313-314.
• » ------, Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler, İstanbul 1989.
• » Günaltay, Şemsedin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sadeleştirenler, M. Mahfuz Söylemez- Mustafa Hizmetli, Ankara 1997.
• » H. İbrahim Hasan, Siyâsî, Dînî, Kültürel, Sosyal İslam Tarihi, çev. İsmail Yiğit vd., İstanbul 1985.
• » Hammâş, Necde, eş-Şam fi Devri’l-İslam mine'l-Feth hattâ Sükûtü Hılâfeti Benî Ümeyye, Dımaşk 1987.
• » Hitti, P., Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1989.
• » Hodgson, M. G. S., İslam’ın Serüveni, çev. Komisyon, İstanbul 1993.
• » Ibâdî, Ahmed Muhtar, fi’t-Tarihi’l-Abbâsi ve’l-Fâtımî, Beyrut ty.
• » el-Isfahânî, Ebu'l-Ferec, Kitâbü'l-Eğânî, by 1923.
• » el-Işş, Yusuf, ed-Devletü'l-Ümeviyye, Dımaşk 1996.
• » İbn Hişam, es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakka vd., Kahire 1955.
• » İbn Kuteybe, el-İmâme fi's-Siyâse, (Bu eser, İbn Kuteybe’ye nisbet edilmektedir) thk. Tâhâ Mu- hammed ez-Zeynî, by ty.
• » Kandemir, M. Yaşar, “Abdullah b. Ömer”, DİA., İstanbul I988, I, 126-128.
• » Kazancı, Ahmet Lütfi, “Haccac b. Yusuf es-Sakafi”, UÜİFD (Uludağ Üniv. İlah. Fak. Derg.), Bursa 1992, Sayı: 4, cilt: 4, s. 117–127.
• » Kılıç, Ünal, Tartışmaların Odağındaki Halife Yezid b. Muaviye, İstanbul 2001.
• » Kılıçlı, Mustafa, Arap Edebiyatında Şuubiyye Hareketi, İstanbul 1992.
• » Koyuncu, Mevlüt, Emevîler Döneminde Saray Hayatı, İstanbul 1997, s. 71–156.
• » Kitapçı, Zekeriya, Yeni İslam Tarihi ve Türkistan, İstanbul 1986.
• » Lumeylim, Abdülaziz Muhammed, Vad’ul Mevâlî fi'd-Devleti'l-Ümeviyye, Beyrut 1991.
• » Mantran, Robert, İslam’ın Yayılış Tarihi, çev. İsmet Kayaoğlu, Ankara 1981.
• » el-Mes’ûdî, Ebu'l-Hasan, Mürûcü'z-Zeheb ve Meâdinü'l-Cevher, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Kahire 1988.
• » el-Mevdûdî, Ebu’l-Alâ, “İslam’da Gayr-ı Müslimlere Tanınan Haklar”, çev. Osman Güner, 19 Mayıs ÜİFD, Samsun 1993, sayı: VII, s. 181–199.
• » el-Mısrî, Cemil Abdullah Muhammed, el-Mevâlî Mevkıfu'd-Devleti'l-Ümeviyye minhüm, Amman 1988.
• » Mikdad, Mahmud, el-Mevâlî ve Nizâmü'l-Velâ mine'l-Câhiliyye ilâ Avâhiri'l-Asri'l-Umevî, Dımaşk 1988.
• » Mustafa, Nevin A., İslam Siyasi Düşüncesinde Muhalefet, çev. Vecdi Akyüz, İstanbul 1990.
• » en-Neccâr, Muhammed Tayyib, Târîhu’l-A’lemi’l-İslâmî, ed-Devletü'l-Ümeviyye fi'ş-Şark, Riyad 1985.
• » Özel, Ahmet, İslam Devletler Hukukunda Savaş Esirleri, Ankara 1996.
• » -----, "Esir", DİA., İstanbul 1995, XI, 383.
• » Öztürk, Levent, İslam Toplumunda Birarada Yaşama Tecrübesi, İstanbul 1995.
• » Rahman, H. U., İslam Tarihi Kronolojisi, çev. Abidin Büyükköse, İstanbul 1995.
• » Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara 2001.
• » Sayın, Önal, Sosyolojiye Giriş, İzmir 1985.
• » Seyyid Emir Ali, Muhtasaru Târîhı’l-Arab, Arapça'ya çev. Afîf el-Ba'lbekî, Beyrut 1990.
• » Söylemez, M. Mahfuz, Bedevîlikten Hadârîliğe Kufe, Ankara 2001.
• » et-Taberi, Tarihu'l-Ümem ve'l-Mülûk, thk. Muhammed Ebu'l-Fadl, Kahire 1993.
• » Useymetü'l-Azm, el-Müctemi' fi'l-Asri'l-Ümevî, Beyrut 1996.
• » Vekil, M. Seyyid, el-Ümeviyyûn Beyne’ş-Şark ve’l-/arb, Beyrut 1995.
• » Vloten, Gerlof Von, Emevîler Devrinde Arap Hakimiyeti Şia ve Mesih Akideleri Üzerine Araştır- ma, çev. M. S. Hatipoğlu, Ankara 1986.
• » Yıldız, H. D., “Araplar”, DİA., İstanbul 1991, III, 272-276.
• » Yiğit, İsmail , “Emevîler”, DİA., İstanbul 1995, XI, 100.
• » Yurdaydın, H. G., İslam Tarihi Dersleri, Ankara 1982.
• » Yüksel, A. Turan, Kitap Tanıtımı (Bernard Lewis, Race and Slavery in the Middle East An Historical Enquiry, Oxford University Press, New York 1992), İstem Dergisi, Konya 2003, sa- yı:1, s.227.