ÜÇÜNCÜ HALİFE OSMAN’A YÖNELTİLEN BAZI ELEŞTİRİLERE BÂKILLÂNÎ’NİN CEVAPLARI

Yıl 2006, Sayı: 8, 9 - 20, 01.12.2006

Adnan Demircan

Öz

Raşid Halifelerin üçüncüsü Osman b. Affân’ın öldürülmesinin haklı olup olmadığı hususunda belli başlı mezhebî akımlar arasında görüş farklılıkları mevcuttur. Örneğin Ehl-i Sünnet âlimleri, Osman’ın mazlum olarak öldürüldüğünü savunur. Haricîler ve Şiîler ise onu, öldürülmeyi hak eden ve doğru yoldan sapmış biri olarak görür. Osman hakkında, muhalifler tarafından ileri sürülmüş birçok itham ve karalama mevcuttur. Bazı müellifler, kitaplarında bu eleştirilere çeşitli cevaplar vermişlerdir. Eş‘arîlerin önemli kelamcılarından biri olan Bâkıllânî de Temhîdu’lEvâil ve Telhîsu’d-Delâil adlı kitabında Osman’a yöneltilen eleştirilerin bir kısmını ele almıştır. Bâkıllânî, eleştirileri incelerken önce reddeden, daha sonra da eleştirilen fiillerin vuku bulmuş olabileceği ihtimalini dikkate alarak onları tevil edip Osman’ı haklı çıkaran bir yaklaşım ortaya koymuştur

Anahtar Kelimeler

Bâkıllânî, Osman, Ehl-i Sünnet

The Answer of Baqillani to some Criticisms Levelled against the Third Caliph Uthman

Öz

There are disputes among the main Islamic sects concerning whether the murder of Uthman ibn al-Affan, the third of the Rightly Guided Caliphs, was rightful or not. The scholars of Ahl al-Sunnah, for example, argue that Uthman was murdered as oppressed. The Kharijites and Shiites, on the other hand, consider him as a man who deserved to be killed and who derived from the true path. There are many indictments and defamations put forward by his opponents against him. Some authors in their books answered these accusations in various ways. Baqillani, an eminent Ash‘ari theologian, also dealt with some of these criticisms to Uthman in his book, Tamhid al-Awail wa Talkhis al-Dalail. In examining these criticisms, Baqillani first rejects them, and then adopts a manner in which he tries to justify Uthman, considering the possibility that all allegeddoings really took place

Anahtar Kelimeler

Baqillani, Uthman, Ahl al-Sunnah

Kaynakça

• » Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. et-Tayyib (403/1013) Kitâbu Temhîdi’l-Evâil ve Telhîsi’d- Delâil, Thk.: ‘İmâduddin Ahmed Haydar, 3. Basım, Beyrut 1414/1993.
• » İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik (218/833), Sîretu’n-Nebî, Thk.: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Kahire (t.y.).
• » İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetu’l-Ma‘ârif, Beyrut (t.y.), [Mektebetu’t-Târîh ve’l-Hadârati’l-İslâmiyye 3.0].
• » İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahman b. Ali (597/1201), el-Muntazam, Dâru Sâd ır, Beyrut 1358, [Mektebetu’t-Târîh ve’l-Hadârati’l-İslâmiyye 3.0].
• » İbnu’l-Esîr, İzzuddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, Thk.: Abdullah el-Kâdî, 2. Basım, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1415, [Mektebetu’t-Târîh ve’l-Hadârati’l-İslâmiyye 3.0];
• » İbnu'l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah (543/1148), el-‘Avâsım mine’'l-Kavâsım, Thk.: Muhibbuddîn el-Hatîb, Mahmûd Mehdî el-İstanbûlî, 2. Basım, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1407, [Mektebetu’t-Târîh ve’l-Hadârati’l-İslâmiyye 3.0];
• » Muhibbu’t-Taberî, er-Riyâdu’n-Nadira fî Menâkıbi’l-‘Aşere, [el-Mektebetu’ş-Şâmile, el-isdâru’l- sânî].
• » Nesefî, Ebu’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed (508/1114), Tabsiratu’l-Edille fî Usûli’d-Dîn ‘alâ Tarîkati’l-İmâm Ebî Mansûr el-Mâturîdî, Thk.: Claude Selâme, Dımaşk 1993.
• » Osman Çetin, “Hürmüzân-ı Fârisî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1998, XVIII, 498.
• » Sabri Hizmetli, “Tarihî Rivayetlere Göre Hz. Osman’ ın Öldürülmesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27, Ankara 1985, s. 149-176.
• » Selman Başaran, “Hakem b. Ebü’l-Âs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997, XV, 175-176.
• » Şerafeddin Gölcük, “Bâkıllânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1991, IV, 531-535.
• » Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Târîhu’t-Taberî (Târîhu’r-Rusül ve’l-Mülûk), Thk.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, 2. Basım, Kahire 1969.
• » Ya‘kûbî, Ahmed b. Ebî Ya‘kûb b. Ca’fer b. Vehb (284/897), Târîhu’l-Ya‘kûbî, Beyrut 1412/1992.