İSLAM TARİHİNDE İLK ZİHNİYET SAPMASI: EMEVÎLER DÖNEMİNDE OTORİTENİN DÜNYEVÎLEŞTİRİLMESİ

Yıl 2006, Sayı: 8, 145 - 170, 01.12.2006

Seyfullah Kara

Öz

Emevîler Devleti’nin kurulması, İslam tarihinin önemli kırılma noktalarından birini oluşturmaktadır. Bu devletin birçok özelliği vardır. Bunun yanında dikkati çeken diğer bir özelliği de dünyevîleşen bir zihniyet üzerine kurulmuş olmasıdır. Emevîler, devletlerini ve iktidarlarını önemli ve etkili kişilere siyasî veya maddî menfaat sağlayarak korumuşlardır. Onların dağıttıkları atâların kaynağının önemli bir kısmını da idare ettikleri halkın alın terleri oluşturmuştur

Anahtar Kelimeler

Emevîler, çıkar, dünyevîleşme, vergi, devlet hazinesi

The First Mentality Deviation in Islamic History: To be Secularized of Authority in the Umayyad Period

Öz

The foundation of Umayyad State constitutes one of the important breaking points of Islamic History. There are many features of this state. One striking feature of this state is its founding on the secularized mentality. The Umayyads defended their state and goverment by supplying the political and material selfinterest to the important and the effective persons. The forehead-sweats of people constitute the important portion of source of donations that they distributed

Anahtar Kelimeler

Umayyads, self-interest, secularize, tax, state treasury

Kaynakça

• » Ağırakça, Ahmet, Emevîler Döneminde Kıyamlar, İstanbul, 1994.
• » Ahmed Cevdet, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, nşr. Mahir İz, Ankara, 1985.
• » Atçeken, İsmail Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişam b. Abdülmelik, Ankara, 2001.
• » Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyân, Ankara, 2001.
• » Aycan, İrfan-Sarıçam, İbrahim, Emevîler, Ankara, 1993.
• » Bakır, Abdulhalik, Hz.Ali Dönemi, Ankara, 1991.
• » Baltacı, Cahid, İslam Medeniyeti Tarihi, İstanbul, 2005, s.236.
• » Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ (279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, Beyrut, 1996.
• » Belâzurî, Ahmed b. Yahya (279/892), Futûhu’l-Buldân, çev. Mustafa Fayda, Ankara, 1987.
• » Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (256/870), Sahîhu’l-Buhârî, nşr. Mustafa Dîb el-Buğâ, Beyrut, 1993.
• » Câbirî, Muhammed Âbid, İslam’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz, İstanbul, 1997.
• » Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi, Ankara, 1992.
• » Cemîl Abdullah Muhammed, el-Mevâlî Mevkıfu’d-Devleti’l-Umeviyye Minhum, Ammân, 1988.
• » Çakan, İsmail, L.-Eroğlu, Muhammed, “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib”, DİA, İstanbul, 1988, I, 76-77.
• » Demircan, Adnan, İslâm Tarihinin İlk Asrında İktidar Mücadelesi, İstanbul, 1996, s.160-163.
• » Demircan, Adnan, İslâm Tarihinin İlk Döneminde Arap-Mevâlî İlişkisi, İstanbul, 1996.
• » Ebû ‘Ubeyd, Kasım b. Sellâm (224/839), Kitâbu’l-Emvâl, nşr. Muhammed Halil Hırraş, Kahire, 1975.
• » Ebû Abdillah, Mâlik b. Enes b. Mâlik (179/795), el-Muvatta’, çev. Ahmet M. Büyükçınar ve arkadaşları, İstanbul, 1982.
• » Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş’as b. İshak es-Sicistânî (257/889), Sunenu Ebî Davud, nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut, ts.
• » Ebû Yûsuf, Kitâbu’l-Harâc, çev. Müderriszâde Muhammed Atâ’ullah Efendi, sadeleştiren: İsmail Karakaya,Ankara, 1982.
• » Ed-Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasen (990/1582), Târihu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi Nefîs, Beyrut, ts.
• » Eminoğlu, Ahmed, V.Râşid Halife Ömer İbn Abdülaziz, İstanbul, 1984.
• » Hasan İbrahim Hasan, İslam Tarihi, çev. İsmail Yiğit ve arkadaşları, İstanbul, 1987.
• » Hasan İbrahim Hasan-Ali İbrahim Hasan, en-Nuzumul-İslâmiyye, Kahire, ts.
• » İbn Abdi’l-Hakem, Ebû Muhammed Abdullah, Sîretu Ömer İbni Abdilazîz, Beyrut, 1387/1967.
• » İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1405), Târîhu İbni Haldûn (Kitâbu’l-‘Iber ve Dîvânü’l-Mübtedei ve’l-Haber), Beyrut, 1971.
• » İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail (774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, 1977.
• » İbn Sa’d, Muhammed (230/844), et-Tabakâtu’l-Kubrâ, Beyrut, 1985.
• » İbn Tiktaka, Muhammed b. Ali b. Tabâtabâ (709/1309), el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniyye ve’d- Düveli’l-İslamiyye, Beyrut, 1966.
• » İbnu’l-‘İmâd, Ebû’l-Fellâh Abdulhayy b. el-‘İmâd el-Hanbelî (1089/1678), Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, Beyrut, ts.
• » İbnu’l-Esîr, ‘Izzuddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebî’l-Kerem Muhammed b. Muhammed Abdilkerîm (630/1232), el-Kâmil fî’t-Târîh, Beyrut, 1966.
• » İmamoğlu, Tuncay, “Orta Çağ Batı Dünyasında Din-Siyaset İlişkisi”, Marife, 1/2, 2001.
• » Kallek, Cengiz, “Haraç”, DİA, İstanbul, 1997, XVI, 75.
• » Kapar, M. Ali, Halifeliğin Emevîlere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi, İstanbul, 1998.
• » Kılıç, Ünal, Tartışmaların Odağındaki Halife Yezid b. Muavive, İstanbul, 2001.
• » Kurt, Hasan, “Horasan ve Maveraünnehir’de Haccac Ekolünün Çöküşü”, İslâmî Araştırmalar, 14/3-4, 2001.
• » Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Harre Savaşı”, DİA, İstanbul, 1997, XVI, 345.
• » Lammens, Henry, Le Calıfat de Yazıd I, Beyrut, 1921.
• » Lumeylim, Abdülazîz Muhammed, Vad’u’l-Mevâlî fî’d-Devleti’l-Umeviyye, Beyrut, 1993.
• » Mes’ûdî, Ebû’l-Hasan Ali b. el-Hüseyin b. Ali (ö.346/957), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l- Cevher, Mısır, 1964.
• » Mikdâd, Mahmûd, el-Mevâlî ve Nizâmu’l-Velâ mine’l-Cahiliyye ilâ Avâhiri’l-Asri’l-Umevî, Dımaşk, thz.
• » Muhammed el-Hudarî, “Hulefâ-i Râşidîn Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, maddeyi çev. Komisyon, İstanbul, 1992.
• » Muslim, Ebû’l-Huseyin Muslim b. Haccac el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (261/875), Sahîhu Muslim, nşr. Muhammed Fuad Abdulbâki, Mısır, 1955.
• » Nicholson, Reynold A., Literary History of the Arabs, Cambridge, 1930.
• » Nitekim Hz.Ali, Hz.Osman’ın bazı devlet arazilerini kimi şahıslara dağıtmasını bir zulüm olarak nitelemiş (bkz.
• » Söylemez, Mahfuz, “Hz.Hasan’ın Hilafeti Muaviye’ye Devrinin Arkaplanı”, İslâmî Araştırmalar, 14/3-4 (2001), s.461.
• » Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (911/1505), Târîhu’l-Hulefâ, Kahire, 1969.
• » Şemseddin Nuri, Ömer b. Abdülaziz, İzmir, 1992,
• » Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (310/922), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mulûk, nşr. Muham- med Ebû’l-Fadl İbrâhîm, Beyrut, 1966.
• » Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa (279/892), Sunenu’t-Tirmizî, nşr. İbrahim Atve Avz, Beyrut, ts.
• » Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb (294/906), Târîhu’l-Ya’kûbî, Beyrut, 1960.
• » Yıldız, Hakkı Dursun, “Abdülmelik b. Mervan”, DİA, İstanbul, 1988.
• » Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. ‘Usmân (748/1347), Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, nşr. Şuayb el-Arnavud-Muhammed el-Araksûsî, Beyrut, 1986.
• » Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm Kamusu Terâcim Lieşhuri’i-Ricâli ve’n-Nisâi mine’l-Arab ve’l- Musta’ribîn ve’l-Musteşrikîn, Beyrut, 1969.