EMEVÎLER’İN HZ.ALİ VE TARAFTARLARINA HAKARET POLİTİKASI ÜZERİNE

Yıl 2006, Sayı: 8, 83 - 107, 01.12.2006

M. Bahaüddin Varol

Öz

İslam Tarihi sürecinde Emevîler Dönemi farklı bazı özellikleriyle dikkat çeker. Bunlardan biri de siyasî muhalif olarak görünen Hz.Ali ve taraftarlarına karşı yürütülen hakaret politikasıdır. Hz.Ali ve Muâviye’nin iktidar mücadelesiyle başlayan bu süreç, farklı boyut ve eleştirilerle kaynaklara yansımıştır. Kalıcı bir politika olarak algılanan Hz.Ali ve taraftarlarına yönelik hakaret uygulaması genel olarak Emevî iktidarının eleştirildiği bir uygulama olmasının yanında tüm Emevî halifelerini içerisine alan bir yapıya dönüştürülmüştür. Ancak konu ile ilgili rivayetlerdeki farklılık ve belirsizlikler sözkonusu iddiaları zayıflatmaktadır. Emevîler Döneminde olduğu kadar daha sonraki süreçte de bir çok siyasî, sosyal ve fikrî tartışmalara konu olan bu durum bu araştırmada ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Emeviler, Hz.Ali, Hakaret

On the Insult Policy of Umayyads against the Ali and his Supporter

Öz

The Umayyad period is important in terms of its characteristics in the Islamic history. One of them is the insult policy of the Umayyads against Ali and his supporters who seem to be political opponent. This process which began with the struggle for power between Muawiya and the Caliph Ali has been reflected in the main sources within different dimensions. This practice of insult that is considered to be perpetual policy is an activity by which the Umayyad government is criticized in general. But later, it has been transformed into the form embracing all the Umayyad Caliphs. Nevertheless, variations and ambiguity in the narrations on the subjecmatter have weakened the claims in question. This subject which had been dealt with many political, social and entellectual discussions during both the Umayyad and the following period has been studied in his article

Anahtar Kelimeler

Umayyad, Ali, Insult

Kaynakça

• » Ahmed el-Âyid vdğ., el-Mu’cemu’l-Arabiyyi’l-Esâsî, Byy., 1988.
• » Ahmet Cevdet Paşa, Kısâsı Enbiyâ ve Tevârîhi Hulefâ, İstanbul 1981.
• » Algül, Hüseyin, Osman Çetin, İslam Tarihi, İstanbul 1991.
• » Aycan, İrfan, İbrahim Sarıçam, Emeviler, Ankara 1993.
• » Aycan, İrfan, Muâviye b. Ebî Süfyan, Ankara 1990.
• » Bağdâdî, Muhammed b. Habîb, Kitâbü’l-Münammak fî Ahbâri Kureyş, Thk: Hurşit Ahmet Farûk, Beyrut, 1985.
• » Başaran, Selman, “Ebû Mihnef”, DİA, İst. 1994, X, 188,189.
• » Belâzürî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahyâ, Ensâbü’l-Eşrâf, Neşr: Süheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî, Beyrut 1996.
• » Bilmen, Ömer Nasuhi, Ashabı Kiram Hakkında Müslümanların Nezih İtikatları, İstanbul, thz.
• » Bozkurt, Nebi, “Hucr b. Adî”, DİA, İst. 1998, XVIII, 277,278.
• » Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr, Rasâilü’l-Câhız –er-Rasâilü’s-Siyâsiyye, Beyrut, 1995.
• » Cüayt, Hişâm, el-Fitne, Arp.Terc: Halil Ahmed Halil, Beyrut, Thz.
• » Dadan, Ali, “İslam toplumundaki İlk Sivil Direniş Hareketlerinden Hucr b. Adî Hareketi ve Top- lumsal Etkileri” İstem, sayı:5, Konya 2005, 203.
• » Dîneverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd, el-Ahbâru’t-Tıvâl, Nşr: Abdülmünim Âmir-Cemâlüddîn eş-Şeyyâl, Bağdat, Thz.
• » Ebu’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâîl, el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer (Târîhu Ebu’l-Fidâ), Beyrut, thz.
• » Ebu’l-Haccâc Yusuf el-Beyâsî, el-İ’lâm bi’l-Hurûbi’l-Vâkı’a fî Sadri’l-İslam, Amman 1987.
• » el-İmâme ve’s-Siyâse, Nşr: Tâhâ Muhammed ez-Zeynî, Kahire 1967.
• » Ezherî, Ebî Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’l-Lüğa, Mısır, thz.
• » Fevzî, Faruk Ömer, el-Medhal ilâ Târîhi Âli’l-Beyt, Amman, 1998.
• » Hâkim en-Nisâburî, Ebû Abdullah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Beyrut, thz.
• » Hasan İbrahim Hasan, Târîhu’l-İslam, Beyrut, Thz.
• » Heysemî, Nureddin Ali b. Ebî Bekir, Mecmeu’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, Beyrut 1967.
• » Isbahânî, Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah, Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ, Mısır, 1935.
• » Isfahânî, Ebu’l-Ferac, Mekâtilü’t-Tâlibiyyîn, Thk: Seyyid Ahmed Sakar, Beyrut 1987.
• » İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed, el- İstîâb fî Esmâi’l-Ashâb, Mısır 1939, (İbn Hacer’in el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe zeylinde).
• » İbn Abdülhakem, Ebû Muhammed Abdullah (v.262/875), el-Halîfetü’l-Âdil Ömer b. Abdülaziz Hâmisü Hulefâi’r-Râşidîn, Thk: Ahmed Ubeyd, Kahire 1994.
• » İbn Asâkîr, Ali b. Hasan b. Hibetullah b. Abdullah, Târîhu Medîneti Dimeşk, Beyrut 1996.
• » İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Hzr.:Hassan Abdülmennân, (Beytü’l-Efkâri’d- Düvelî yayını tek ciltlik baskısı).
• » İbn Hallikân, Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebîbekir, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z- Zemân, Thk: İhsan Abbas, Beyrut, thz.
• » İbn Hanbel, Ahmed, Müsned, Beyrut, thz.
• » İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Siratü’n-Nebeviyye, Thk: Mecdi Fethi es-Seyyid, Tanta, 1995.
• » İbn İshâk, Muhammed, es-Siyer ve’l-Meğâzî, Thk: Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1978.
• » İbn Kesîr, İsmail b. Ömer b. Kesîr, el-Bidâye ve’-Nihâye, Beyrut, 2004, (Beytü’l-Efkâri’d-Düvelî yayını, iki ciltlik baskısı).
• » İbn Kuteybe, Uyûnu’l-Ahbâr, Thk: Muhammed el-İskenderânî, Beyrut 1997.
• » İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed Mükrim, Lisânü’l-Arab, Beyrut, 1300 h.
• » İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut 1957.
• » İbn Tağrıberdî, Cemalüddin Ebu’l-Mehâsin Yusuf, en-Nucûmü’z-Zâhira fî Mülûku Mısır ve’l- Kahira, Kahire 1963.
• » İbn Tiktaka, Muhammed b. Ali b. Tabâtabâ, el-Fahrî fî Âdâbi’s-Sultâniyye, Beyrut, thz.
• » İbnü’l-Adîm, Ebü'l-Kâsım Kemâleddin Ömer b. Ahmed, Buğyetu’t-Taleb fî Târîhi Haleb, Thk: Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1988.
• » İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferac Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Mulûki ve’l- Ümem, Beyrut 1995.
• » İbnü'l-Esîr, İzzüddin b. Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Kamil fi’t-Târîh, Lübnan 2005, (Beytü’l- Efkâri’d-Düvelî yayını, tek ciltlik baskısı).
• » İbrahim b. Yusuf el-Aksam, ed-Devletü’l-Emeviyye fî Kitâbâti’l-Mes'ûdî, Cidde 2003.
• » Kandemir, M.Yaşar, “Ebû Türâb”, DİA, İst. 1994, X, 243.
• » Kapar, M.Ali, Halifeliğin Emevîlere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi, İstanbul, 1998.
• » Kazancı, Ahmed Lütfi, Mervan b. Hakem, İst. 1996.
• » Makdisî, Mutahhar b. Tahir, Kitâbü’l-Bed’ü ve’t-Târîh, Paris, 1916.
• » Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Ali, Kitâbü’n-Nizâ’ ve’t-Tehâsum fîmâ beyne Benî Umeyye ve Benî Hâşim, Thk: Hüseyin Mu’nis, Kahire, 1988.
• » Mes'ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, Murûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, Beyrut, 1987.
• » Minkarî, Nasr b. Müzahim, Vak’atü Sıffîn, Mısır 1981.
• » Muhammed Hudari Bek, ed-Devletü’l-Emeviyye, Beyrut 1986.
• » Muhammed Muhammed Hasen Şurrâb, el-Medine fi’l-Asri’l-Umevî, Dımeşk 1984.
• » Muhibbüddîn et-Taberî, er-Riyâdu’n-Nadıra fî Menâkıbi’l-Aşera, Beyrut 1997.
• » Müellifi Mechûl (Hicrî 3.asır), Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye ve Fîhi Ahbâru’l-Abbâs ve Veledihî, Thk: Abdülaziz ed-Dûrî- Abdülcebbâr Muttalibî, Beyrut 1971.
• » Onat, Hasan, Emeviler Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği, Ankara 1993.
• » Salih Ahmed el-Ğarsî, Faslu’l-Hitâb fî Mevâkıfi’l-Ashâb, Byy., 1990, 141..vd.
• » Sarıçam, İbrahim, Emevi Haşimi İlişkileri, Ankara 1997.
• » Seyyid Abdülaziz es-Salim, Târîhu’d-Devleti’l-Arabiyye, Beyrut 1986.
• » Sırma, İhsan Süreyya, Hilafetten Saltanata Emeviler Dönemi, İstanbul 1995.
• » Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Kebîr, Thk: Hamdi Abdülmecid es- Selefî, Kahire 1983.
• » Taberî, Muhammed b. Cerîr, Târîhu’t-Taberî, Lübnan 2005, (Beytü’l-Efkâri’d-Düvelî yayını, tek ciltlik baskısı),
• » Temîmî, Muhammed b. Ahmed b. Temîm, Kitâbü’l-Mihan, Beyrut 1988.
• » Yâfiî, Ebû Muhammed Abdillah b. Es’ad b. Ali b. Süleyman, Mir’âtü’l-Cinân ve İbratü’l-Yakzân, Kahire 1993.
• » Ya'kûbî, Ahmed b. Ebî Yakub b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh, Târîhu Ya’kûbî, Beyrut 1995.
• » Yaşaroğlu, Kamil, “Lânet”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 101.
• » Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin, Tezkiratü’l-Huffâz, Beyrut, 1374 h.
• » Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Tarihu’l-İslam ve Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l- A’lâm, Beyrut, 1989.
• » Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Beyrut 1985.
• » Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm, Beyrut 1969.