OSMANLI PADİŞAHLARINI YETİŞTİREN HOCALAR: MUALLİM-İ SULTÂNÎLER

Yıl 2007, Sayı: 9, 49 - 59, 01.12.2007

Murat Akgündüz

Öz

Osmanlı padişahları, şehzadeliklerinde kendilerine ders veren hocalarını tahta çıktıklarında “muallim-i sultânî” olarak tayin ederler ve onlara karşı büyük bir saygı gösterirlerdi. Muallim-i sultânîler her türlü devlet işinde padişaha danışmanlık yaparlar ve kendilerine tahsis edilen gelirler ile rahat bir hayat sürerlerdi. Padişahtan her konuda destek alan bazı muallim-i sultânîler, ilmiye mensuplarının azil ve tayinlerine de karışarak Şeyhülislâm’ın yetki sahasına girerlerdi. Sultan III. Murad’ın hocası Sadeddin Efendi, Sultan II. Osman’ın hocası Ömer Efendi ve Sultan II. Mustafa’nın hocası Feyzullah Efendi, devlet idaresinde geniş yetkiler kazanmışlardır. XVIII. asır başlarından itibaren resmen muallim-i sultânî tayin edilmemiştir. Son olarak Sultan Abdülaziz, bu unvanı hocası Hasan Fehmi Efendi’ye tevcih etmiştir

Anahtar Kelimeler

Muallim-i sultânî, ilmiye, Osmanlı Devleti

The Teachers of the Ottoman Sultans: Muallim-i Sultani

Öz

When the Ottoman sultans ascended the throne, they appointed the theachers who had instructed them when they were princes as muallim-i sultani and they paid outmost respect towards them. These teachers were advisors to the sultans in all governmental affairs. They pursued a comfortable life with the salary paid to them. Some of these scholars who were given every support by the sultans, they interfered the business of Shaykh al-Islam by appointing and firing learned men. Sadeddin Efendi, the teacher of Sultan Murad III; Ömer Efendi, the teacher of Sultan Osman II; Feyzullah Efendi, the teacher of Sultan Mustafa II were in a powerfull position in the administration. Since the beginning of the XVIIIth century, the title of muallim-i sultani officially was not given to any person. Finally Sultan Abdulaziz gave this honorary title to his teacher Hasan Fehmi Efendi

Anahtar Kelimeler

Muallim-i Sultani, Shaykh al-Islam, Sultan Abdulaziz

Kaynakça

• » Abdurrahman Paşa, Vekayinâme, Bayezid Ktp., Nâdir Eserler, nr. 5154.
• » Ahmed Lutfi Efendi, Tarih, haz. Münir Aktepe, XI, Ankara 1993.
• » Ahmed Refik, “Osmanlı Şeyhülislâmları”, İlmiye Salnâmesi, İstanbul 1334.
• » Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kânunnâmeleri ve Hukûkî Tahlilleri, I, İstanbul 1990.
• » Defterdar Mehmed Paşa, Zübde-i Vekâyiât, haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 1995.
• » Fatma Âliye, Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı, haz. Metin Hasırcı, İstanbul 1994.
• » Gelibolulu Mustafa ‘Âlî, Künhü’l-Ahbâr (Fatih Devri), haz. A. Uğur-M. Çuhadar-İ. H . Çuhadar- A. Gül, I-II, Kayseri 1997; (II. Selim, III. Murad ve III. Mehmed Devirleri), haz. Faris Çerçi, Kayseri 2000.
• » -------------, Mevâidü’n-Nefâis fî Kavâidi’l-Mecâlis, haz. Orhan Şaik Gökyay, I-II, İstanbul 1978.
• » Gibb, H. A.-Bowen, Harold, Islamic Society and the West, I-II, London 1957.
• » Hasan Bey-zâde Ahmed Efendi, Tarih, haz. Nezihi Aykut, I-III, Ankara 2004.
• » Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Al-i Osman, haz. Sevim İlgürel, Ankara » Hırzü’l-Mülûk, Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, haz. Yaşar Yücel, Ankara 1988.
• » İnalcık, Halil, “Mehmed II”, İA, VII. » İpşirli, Mehmet, “Osmanlı Devletinde Kazaskerlik”, Belleten, LXI/232 (Aralık 1997).
• » -------, “Hasan Fehmi Efendi”, DİA, XVI. » Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-Ebrâr, Bulak 1248.
• » -, Süleymannâme, Bulak 1248.
• » Kâtip Çelebi, Fezleke, I-II, İstanbul 1280.
• » Koca Hüseyin Efendi, Bedâiü’l-Vekâyi, I-II, Moskova 1961.
• » Koca Sinan Paşa’nın Telhisleri, haz. Halil Sahillioğlu, İstanbul 2004.
• » Mecdî Mehmed, Hadâiku’ş-Şakâik, İstanbul 1269.
• » Mehmed b. Mehmed er-Rûmî, Tevarih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp., Lala İsmail, nr. 300. » Mehmed Neşrî, Neşrî Tarihi, haz. Mehmet Altay Köymen, I-II, Ankara 1983.
• » Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, I-IV, İstanbul 1308-1316.
• » Müneccimbaşı Ahmed Dede, Câmiü’d-Düvel, trc. Nedim, III, İstanbul 1285.
• » Naima Mustafa Efendi, Tarih, I-VI, İstanbul 1280.
• » Nev‘î-zâde ‘Atâî, Hadâiku’l-Hakâik fî Tekmileti’ş-Şakâik, İstanbul 1268.
• » Pierce, Leslie, Harem-i Hümâyûn, çev. Ayşe Berktay, İstanbul 1996.
• » Selânikî Mustafa Efendi, Tarih, haz. Mehmet İpşirli, I-II, Ankara 1999.
• » Silahdar Mehmed Ağa, Tarih, I-II, İstanbul 1928.
• » -, Nusretnâme, haz. İsmet Parmaksızoğlu, I, İstanbul 1962.
• » Solak-zâde Mehmed Hemdemî, Tarih, haz. Vahid Çabuk, I, Ankara 1989.
• » Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü’l-Fuzelâ, haz. Abdülkadir Özcan, I-II, İstanbul 1989.
• » Tayyar-zâde Ahmed ‘Atâ, Tarih, I, İstanbul 1292.
• » Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi, Tarih, haz. Ziya Yılmazer, I-II, Ankara 2003.
• » Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1988.
• » ----------------, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Ankara 1988.
• » ----------------, Osmanlı Tarihi, I-IV, Ankara 1988.
• » Ünver, Süheyl, Fatih, Külliyesi ve Zamanı İlim Hayatı, İstanbul 1946.