AMASYA II. BAYEZİD İL HALK KÜTÜPHANESİ'NDE BULUNAN 15. YÜZYIL OSMANLI CİLTLERİNDE ANADOLU SELÇUKLU CİLT GELENEĞİ ETKİSİ

Yıl 2007, Sayı: 9, 219 - 234, 01.12.2007

Savaş Maraşlı

Öz

Amasya II. Bayezid İl Halk Kütüphanesinde bulunan 15. yüzyıl ciltleri, şehrin her bakımdan gelişme gösterdiği Şehzade şehri olduğu dönemi kapsamaktadır. 15. yüzyılda bir taraftan, yüzyılın özelliklerini yansıtan ciltler yapılırken diğer taraftan da Anadolu Selçuklu cilt geleneği doğrultusunda yapılmış örneklere rastlanılmaktadır. Ciltlerin tarihleri her ne kadar Osmanlı dönemine işaret etse de ciltler genel karakterleri ve süsleme özellikleri itibariyle Anadolu Selçuklu cilt geleneği özellikleri taşımaktadır. Bu da 15. yüzyıl erken dönemleri cilt anlayışının, Anadolu Selçuklu cildinden Osmanlı cildine geçiş devri olduğuna işaret etmektedir. Anadolu'da Selçuklu cilt üslûbu, 13. yüzyılın 3. çeyreğinden itibaren Memlûkler, 14. yüzyıldan itibaren de İlhanlılar ve Karamanoğulları başta olmak üzere, Anadolu beylikleri ciltlerinde devam etmiş ve bu cilt üslûbu aynı zamanda Osmanlı cilt sanatına geçişi de sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Cilt, Amasya, 15. yüzyıl, II. Bayezid Kütüphanesi

Influence of Anatolian Seljuks Binding Tradition on 15th Century Ottoman Book-bindings in Bayezid II public Library in Amasy

Öz

15th century book-bindings in Bayezid II public library in Amasya include the period that is shahzadah city displaying development in ever respect. On one hand, samples reflecting peculiarities of the century were made in 15th century, on the other hand samples made as binding traditions of the Anatolia Seljuks are met. Although neverthless their dates point out the Ottoman period when the general characteristics and ornamentation properties of book-bindings are analyzed, their relation with binding traditions of the Seljuks is an indicator that the early periods of 14th century book-binding understanding was a transition period from Anatolia Seljuks book-binding to that of Ottoman’s. Anatolia Seljuks book-binding style had continued on Mamluk bindings since 3th quarter of 13th century and then continued on Ilkhanids, Qaramanids and Anatolian Emirates bindings and, at the same time it provided transition to Ottoman book-binding art

Anahtar Kelimeler

Book-binding, Amasya, 15th century, Bayezid II library

Kaynakça

• » ARITAN, Ahmet. Saim; Konya Müzelerinde Bulunan Selçuklu Cildlerinin Özellikleri, (Basıl- mamış) Yüksek Lisans Tezi, Konya 1987.
• » -------------, Konya Dışındaki Müze ve Kütüphanelerde Bulunan Selçuklu ve Selçuklu Üslûbunu Taşıyan Cild Kapakları, (Basılmamış) Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, 1992.
• » -------------, “Selçuklu Cildinin Osmanlı Cildine Etkileri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, 19-20 Nisan 2001, Bildiriler, Ankara 2001, s. 29-40.
• » -------------, “Anadolu Selçuklu Cilt Sanatı”, Türkler, Cilt VII, Ankara 2002, s. 933-943.
• » -------------, “Anadolu Selçuklu ve Bu Üslûbu Taşıyan Cildlerde Zencirek Tipolojisi Denemesi”, İstem, İslam Sanat, Tarih, Edebiyat Ve Musikisi Dergisi, S 1, Konya 2003, s. 85-102.
• » -------------, “Ciltçilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul 1993, s. 551-57.
• » -------------, “Selçuklu Cildlerinde İmzalar”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongre- si, Bildiriler, Cilt 1, Konya, 2001, s. 39-42.
• » BİNARK, İsmet; “Türk Kitapçılık Tarihinde Cilt Sanatı”, Eski Kitapçılık Sanatlarımız, Ankara 1975.
• » BÜYÜKBALCI, Zehra; Konya Bölgesi Yazma Eserler Kütüphanesi'ndeki Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Cild Örnekleri, (Basılmamış)Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2003.
• » HÜSEYİN Hüsameddin; Amasya Tarihi, Cilt I, Hikmet Matbaası, İstanbul 1327-1330.
• » MARAŞLI, Savaş; Amasya II. Bayezid İl Halk Kütüphanesi'ndeki XV. ve XVI. Yüzyıl Ciltleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2006.
• » ÖZBEK,Yıldıray; Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesindeki Kitap Kapları, Kayseri 2005.
• » RABY, Julıan; TANINDI Zeren; Turkish Bookbinding in the 15 th Century. The Foundation of an Ottoman Court Style, ed., T. Stanley, London 1993.
• » ŞAHİN, İlhan; EMECEN, Feridun; “Amasya”, TDV. İslâm Ansiklopedisi, Cilt III, İstanbul 1991, s. 1-5.
• » TANMAN, M. Baha ; “Danişmendliler”, TDV. İslâm Ansiklopedisi, Cilt VIII, İstanbul 1993, s. 469-477.
• » UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı; “Sivas, Kayseri, ve Dolaylarında Eretna Devleti”, Belleten, XXXII/12,6, 1968, s.160-189.
• » TANINDI, Zeren; “Anadolu Selçuklu Sanatında Tezhip: Müzehhip Muhlis B. Abdullah El-Hindî ve Halefleri”, Yıldız Demiriz'e Armağan, İstanbul 2001, s. 141-150-236-238
• Foto No: 1, 1401 tarihli Kitâbu'l - Keşşâf'ın
• ön kapak genel görünüşü. Foto No: 2, 1401 tarihli Kitâbu'l - Keşşâf'ın
• arka kapak şemsesinden yakın görünüş.
• Foto No: 3, 1405 tarihli Akâid ve Kelam
• konusunda yazılan eserin ön kapak genel görünüşü. Foto No: 4, 1405 tarihli Akâid ve Kelam
• konusunda yazılan eserin ön kapak şemsesinden yakın görünüş.
• Foto No: 5, Örnek No: 9, 1421 tarihli
• Müsned-i Sahih'in ön kapak genel görünüşü.
• Foto No: 6, Örnek No: 9, 1421 tarihli Müsned-i Sahih'in arka kapak genel görünüşü.
• Foto No: 7, 1425 tarihli El- Kevakibü'd - Dirari fi
• Şerhi Sahîhi'l-Buhâri'nin ön kapak genel görünüşü.
• Foto No: 8, 1425 tarihli El- Kevakibü'd-Dirari
• fi Şerhi Sahîhi'l-Buhâri'nin arka kapak genel görünüşü
• Foto No: 9, 1428 tarihli Manzumetü'l - Hilafiyat'ın Foto No: 10, 1428 tarihli Manzumetü'l - Hilafiyat'ın
• ön kapak genel görünüşü.
• arka kapak genel görünüşü.
• Foto No: 11, 1472 tarihli eserin.
• ön kapak genel görünüşü Foto No: 12, 1472 tarihli eserin
• miklep şemsesinden yakın görünüş.
• Foto No:13,1478 tarihli Takribü't-Tezhib
• Fi Esmâi'r Rical'in ön kapak genel görünüşü.
• Foto No: 14, 1478 tarihli Takribü't-Tezhib Fi Es
• mâi'r-Rical'in ön kapak şemsesinden yakın görünüşü.
• Foto No: 15, 1486 tarihli Camiü'l-Fusuleyn'in
• ön kapak genel görünüşü.
• Foto No: 16, 1486 tarihli Camiü'l-Fusuleyn'nin
• arka kapak genel görünüş.
• Foto No: 17, 1492 tarihli Hadis konusunda
• yazılan eserin arka kapak genel görünüşü.
• Foto No: 18, 1492 tarihli Hadis konusunda
• yazılan eserin miklep ve arka kapak içi.