MEVLÂNA’NIN ANLATIMI

Yıl 2007, Sayı: 10, 127 - 142, 01.12.2007

Ali Çavuşoğlu

Öz

Mevlâna’nın anlatımı hem nicelik hem de nitelik olarak oldukça zengindir. Nicelik olarak zengindir, çünkü çok az eserde görülen konu çe şitliliğine yer vermiştir. Nitelik olarak zengindir, çünkü anlatımın anlatan, dinleyen ve söz bağlamındaki bütün imkânlarından yararlanmıştır. Mevlâna’nın anlatımındaki zenginlikle bilgi arasında doğrudan bir ilişki olduğu da görülür; anlatımını bilgi temelinden hareketle ve somuttan soyuta doğru giden bir düzen içinde yapmıştır. Ona göre görünmeyen âlem görünen âlemin ardındadır; ancak bu görünenin anlatımıyla görünmeyen kavranabilir. Mevlâna’nın bütün anlatımlarında göz önünde bulundurduğu temel ise fayda/yarardır. Çünkü bir anlatımdan herhangi bir kimse bir yarar elde etmiyorsa, anlatımın temel işlevi olan mesajın doğru algılanması gereği gerçekleşmemiş demektir. Bu nedenle, herkesin anlayabileceği oranda söz söylemeye büyük bir özen göstermiştir. Onun eserlerini, bilhassa Mesnevi’yi okuyan herkes, ister halktan ister yüksek zümreden olsun, kendine göre bir şeyler anlar. Mevlâna’nın eserlerini herkesin anlayabilmesi, ifade edilmek istenen anlamın bu kadar olduğu anlamına gelmediği gibi, anlatımının sanatsız ve çok sade olduğu anlamına da gelmemektedir. Çünkü kendisi herkese her şeyin söylenemeyeceğini belirttiği gibi, herkesin her şeyi anlamasının gerekmediğini de söylemektedir. Bu bağlamda onda bir “sehl-i mümteni”den bahsetmek de mümkündür. Hikâyeyi dinleyen halk ya da çocuk bir yandan masal zevki alırken, başka bir kişi aynı zevkle tasavvuf yüklü anlamlar çıkarabilmektedir. Mevlâna, söz sanatlarından ve etkin anlatım yollarından yararlanmıştır. En çok kullandığı söz sanatı benzetme, anlatım yolu ise hikâye etmedir. Ancak bu sanat ve anlatım yolu, gösterişli sözler etmek uğrunda bir amaç olmamış, varoluşu anlamak için birer araç olarak kullanılmışlardır. Bu araçla Mevlâna amacına ulaşır ve ona kulak kabartan herkesi, hangi dinden ve ırktan olursa olsun yeryüzü semahanesindeki minberinin önünde toplamayı başarır

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, anlatım, somut, hikâye, benzetme

NARRATION OF MAWLANA

Öz

Narration of Mawlana is very rich both in quantity and in quality. It is rich in quantity because he had given places to many topics found in a few work. Rich in quality, because he took advantages of the ways of narration in the outlines of both narrator, listener and the word. There is also a direct connection between this richness and knowledge with the narration of Mawlana because he makes his narration from concrete to abstract by starting the basic of knowledge. According to him, the invisible universe is behind the visible universe. It is only possible to grasp the invisible universe with the aid of visibles. It can be said that all his narration based upon usefulness because if a narration had not been used by someone it means that true understanding of the message which is the main obligation for the message had not been realised. So, Mawlana makes his narration carefully according to everyone’s understanding and tries hard in this context. One who is studying on his works, especially on Masnawi both among lower class and high class understands some meanings for himself. To be understood by everyone does not mean that all the meaning is as much as for his understanding and the narration of Mawlana has not got eloquence and his narration is too simple. Because he said that everything must not be told to everyone he also said that everyone did not have to understand everything. In this context, it must be said that there is a “clear writing done with great skill” in his works. While someone among ordinary people, an adult or a child who listen his narration take pleasure of the tales, another one understands another meanings filled with mysticism. As in all literary texts Mawlana had used eloquency and effective way of narration. The rhetorical element he used mostly is simile and the way of expression he used is to narrate. These had not been an aim in the way of grand eloquency but had been the means to understand the entity. He reaches his aim by this means, and succeeds to collect everyone which religion or nation is he or she, before his pulpit under the whirling dance house of heaven

Anahtar Kelimeler

Mawlana, expression, concrete, narration, simile

Kaynakça

• » Abidin Paşa, Terceme ve Şerh-i Mesnevî-i Şerîf, Kütüphane-i irfan, İstanbul 1324.
• » Âlî, Kınalızade Ahlâk-ı Alâî (Hazırlayan: H. Algül), Tercüman 1001 Temel Eser, (tarihsiz).
• » Atalay, Besim; Bektaşilik ve Edebiyat, Ant Yay., İstanbul 1991.
• » Aydın, Mehmet; “Mevlâna ve Dinler”, I. Mevlana Kongresi, 1986 Konya, S.Ü.Bsm.Konya 1987.
• » Carrel, Alexis; Yarınlara Doğru, Yağmur Yay., İstanbul 1981, s.369.
• » Carrel, Alexis; Başarının Sırları (Çeviren: Refik Özdek), Yağmur Yay., İstanbul 1981.
• » Fığlalı, Ethem Ruhi; Alevilik ve Bektaşilik, Selçuk Yay., İstanbul 1996.
• » Gölpınarlı, Abdulbakî; Mesnevi Şerhi, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür yay., İstanbul 1973
• » Gölpınarlı, Abdulbaki; 100 Soruda Tasavvuf, Gerçek Yay., İstanbul 1985.
• » Gülşehrî, Felekname (Hazırlayan: Saadettin Kocatürk), Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ank. 1982.
• » Günay, Umay; Risaletü’n-Nuhiyye, TDV. Yay., Ankara 1994.
• » Güzel, Abdurrahman; Kaygusuz Abdal, Kültür Bak. Yay., Ankara 1981.
• » Güzel, Abdurrahman; Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserleri, (Vücutname) Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 1983.
• » Hacı Bektaş-ı Velî, Makalât (Hazırlayan: Esat Coşan), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1996.
• » Hamidullah, Muhammed; İslâm Peygamberi, Çeviren: Salih Tuğ, İrfan Yay., İstanbul 2001.
• » İzbudak, Veled Çelebi; Mevlâna’nın Yedi Öğüdü (Düzelten: Ahmet Remzi Akyürek), Yay. Bozkurt Basımevi, İstanbul 1937.
• » Kabaklı, Ahmet; “Mevlâna’nın Sanatı ve Şiir Anlayışı”, Selçuk Ü., 1. Millî Mevlâna Kongresi, 3-5 Mayıs 1985 Konya
• » Kam, Ferit; Vahdet-i Vücut (Sadeleştiren: Ethem Cebecioğlu), Diyanet Yay., Ankara 1994.
• » Keklik, Nihat; “Mevlâna’da Metafor Yoluyla Felsefe”, Selçuk Ü., 1. Millî Mevlana Kongresi, 3-5 Mayıs 1985 Konya.
• » Kutay, M. Cemal; Türkler ve Araplar, Arkın Dağıtım, İstanbul 1970.
• » Levend, Agah Sırrı; Divan Edebiyatı, Enderun Kitabevi, İstanbul 1980.
• » Mengi, Mine; Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yay., Ankara 2000.
• » Mevlâna, Mesnevi, (Çeviren: Veled Çelebi), Devlet Kitapları Müdürlüğü, İstanbul, 1966.
• » Mevlâna, Mesnevi (Çeviren: Şefik Can), Ötüken Yay., İstanbul 1997.
• » Mevlâna, Divan-ı Kebîr (Tercüme: A. Gölpınarlı), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
• » Mevlâna,Fi-Hi-Ma-Fih, (Çeviren: Abdülbaki Gölpınarlı),Remzi Kitabevi, İstanbul 1959.
• » Mevlâna, Mecalis-i Seb’a, (Tercüme: A. Gölpınarlı), Konya Turizm Derneği Yay., Konya 1965.
• » Noyan, Bedri; Her yönüyle Bektaşilik ve Alevilik, Ardıç Yay., Ankara 1999.
• » Nurbaki, Haluk; Sonsuz Nur, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1960.
• » Okuyucu, Cihan; Aşık Paşa’nın Tasavvuf Risalesi, Erciyes Ü., Sosyal Bilimler Enst., Dergisi.
• » Sultan Veled, Maarif (Çeviren: Meliha Tarıkahya), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1985.
• » Sultan Veled, İbtidaname, (Çeviren: A. Gölpınarlı), Güven Matbaası, Ankara 1976.
• » Savran, Ahmet; “Mesnevi’de Kur’an tesiri”, Selçuk Ü., 1. Millî Mevlâna Kongresi, 3-5 Mayıs 1985 Konya
• » Şardağ, Rüştü; “Mevlâna ve Mesnevi’deki Üslup”, Mevlâna,(Hazırlayan:Fevzi Halıcı),Konya 1983.
• » Ürün, Ahmet Kâzım; “Mevlâna’nın Edebî Kişiliğini Etkileyen Şahsiyetler ve Eserleri”, III. Uluslar Arası Mevlâna Kongresi, 5-6 Mayıs 2003, Konya 2004
• » Yıldırım, Ahmet; İlk Yaratılan Varlık Bağlamında Hadislerde Yaratılış Problemi, Tabula Rasa, 2003, sayı 8.
• » Yûsuf-ı Hakîkî, Metaliul-Îmân, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmut Bölümü, Nr. 2974.
• » Yusuf Has Nacib, Kutadgu Bilig (Hazırlayan:Reşid Rahmeti Arat), Türk Tarih Kurumu Basımevi, s.335, beyit:4632-34, Ankara 1994.
• » Zimmer, Heinrich; Hind Felsefes, (Çeviren: Sedat Umran), Ruh ve Madde Yay., İst. 1992.