MESNEVÎ’DE GEÇEN MUÂVİYE-İBLİS HİKÂYESİ

Yıl 2007, Sayı: 10, 143 - 153, 01.12.2007

Adnan Demircan

Öz

Bu kısa makalede Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde anlattığı Muâviye-İblis hikâyesinde Muâviye’ye biçilen rol üzerinde durulacaktır. Hikâye, saraya gizlice giren İblis’in Muâviye’yi namaza kaldırmasıyla başlar. Muâviye, İblis’in bu tavrında bir hinlik olduğunu anlar. Ona bunun sebebini sorar. İblis, iyi niyetli olduğunu anlatmaya çabalasa da Muâviye ona inanmaz ve bütün iddialarını yalanlar. Sonunda İblis gerçeği itiraf etmek zorunda kalır. Asıl amacı, Muâviye’nin namazı kaçırması halinde duyacağı üzüntünün sevabını almasını engellemektir. Zira bu hayıflanmanın kılacağı namazdan çok daha büyük sevabı vardır. Şiîler ve Haricîler Muâviye’yi şiddetle yerip Müslümanlığını sorguladıkları halde hikâyede, -Sahabî olması hasebiyle- Sünnîlerin onun hakkındaki olumlu yaklaşımları daha da yüceltici bir şekle sokulmuştur. Burada Muâviye, Şeytan’ın oyununu boşuna çıkaran feraset sahibi kâmil bir mümin olarak tasvir edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Muâviye, Mevlana, Mesnevî, İblis, Şeytan

THE STORY OF MUAWIYAH AND IBLIS IN MATHNAWI

Öz

This article deals with the role attributed to Muawiyah by Jalal al-Din al-Rumi in the story of Muawiyah and the Devil in his work, Mathnawi. The story begins with the incident that the Satan who intruded the Palace woke Muawiyah up for the morning prayer. Muawiyah realizes that there is a tricky situation in the Satan’s act, and asks the Devil about his reason to do so. Although the Satan tries to convince him about his sincerity, Muawiyah does not trust him and rejects all of his explanations. Eventually the Satan admits his real intention that he aims in fact to prevent Muawiyah from acquiring merit from Allah’s sight through the sadness that Muawiyah would feel if he missed the prayer. The Satan thinks that Muawiyah would be rewarded by Allah for his sadness much more than his prayer itself. In spite of the fact that Shiites and Kharijites harshly criticize and condemn Muawiyah’s piety, the positive Sunni perception of Muawiyah that basically depends on his being a companion of the Prophet has been promoted to be more glorifying in this story, describing him as a devout Muslim who is able to frustrate the Devil’s trick

Anahtar Kelimeler

Muawiyah, Mawlana, Mathnawi, the Devil, the Satan

Kaynakça

• » el-‘Aclûnî, Keşfu’l-hafâ, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » Ahmed b. Hanbel, Müsned, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » el-Albânî, Silsiletu’z-za‘îfa, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muâviye b. Ebî Süfyân, Ankara 1990.
• » el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir et-Temîmî, Mezhepler Arasındaki Farklar (el-Fark beyne’l- fırak), Önsöz ve Notlarla Çev.: Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara 1991.
• » Câmi‘u’l-ehâdîsi’l-kudsiyye, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » el-Eş‘arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, el-İbâne ‘an usûli’d-diyâne, Thk.: Abbâs Sabbâğ, Beyrut 1414/1994.
• » el-Fettenî, Tâhir el-Hindî, Tezkiretu’l-mevzû‘ât, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » el-Gazzâlî, İhyâu ulûmi’d-dîn, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » el-Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09). ————
• “Mevlânâ’nın bu hikâyede Muâviye’ye “Emir” demesi (2655, 2704, 2768, 2784. beyitler), ona
• “Şeytan yolumu vurdu” dedirtmesi (2656. beyit), Şeytan’a “Benden ne sızlanıyorsun, nefsin şer
• rinden sızlan” diye hitap ettirmesi (2722. beyit) ve metinde buna benzer şeyler söyletmesi (örneğin
• beyit), bu hikâyeden sonra da Mescid-i Dırâr’dan bahsetmesi dikkate değer.” (Abdülbaki
• Gölpınarlı, II, 401).
• » el-Irakî, Tahrîcu ehâdîsi’l-İhyâ, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » İbn Mâce, Sünen, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » Mevlânâ Celaluddin-i Rûmî, Mesnevî ve Şerhi, Şerheden: Abdülbaki Gölpınarlı, 2. Basım, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1985.
• » ________, Mesnevî, Çev.: Veled İzbudak, Gözden Geçiren: Abdülbaki Gölpınarlı, Milli Eğitim Ba- kanlığı Yayınlar, İstanbul 1991.
• » ________, Mesnevi, Çev. ve Şerh: Tahiru’l-Mevlevî, Şamil Yayınevi, İstanbul (t.y.).
• » ________, Mesnevî, Hazırlayan: Adnan Karaismailoğlu, Yeni Şafak Kültür Armağanı, İstanbul, 2004.
• » ________, Mesnevî-i Şerîf Şerhi, Çev.: ve Şerh: A. Avni Konuk, Kitabevi, İstanbul 2005.
• » ________, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevi Tercümesi, Çev.: Şefik Can, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
• » en-Nesefî, Ebu’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed, Tabsiratu’l-edille fî usûli’d-dîn ‘alâ tarîkati’l- İmâm Ebî Mansûr el-Mâturîdî, Thk.: Claude Selâme, Dımaşk 1993.
• » Pezdevî, Ebû Yusr Muhammed, Ehl-i Sünnet Akaidi, Çev.: Şerafeddin Gölcük, 2. Basım, İstan- bul 1988.
• » es-Sağânî, el-Mevzû‘ât, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, Mu‘cemu’l-evsat, el-Mektebetü’l-elfiyye (el-isdâr 1.5).
• » Taşağıl, Ahmet, “Hoten”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XVIII, İstanbul 1998.
• » et-Tirmizî, Sünen, el-Mevsû‘atu’ş-şâmile (el-isdâru’s-sânî 2.09).
• » Tuğ, Salih, “Azâzîl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, IV, İstanbul 1991.