MEVLÂNA’NIN ÇAĞINA VE ÇAĞIMIZA TESİRLERİ

Yıl 2007, Sayı: 10, 169 - 190, 01.12.2007

Ahmet Güzel

Öz

Büyük bir mütefekkir, büyük bir şair, büyük bir mürşit olan Mevlâna çok yönlü, çok boyutlu bir fikir adamı olarak dikkat çeker. Mükemmel bir şekilde yetişmiş, devamlı surette mükemmel insan (insan-ı kâmil) yetiştirmenin gayretini vermiştir. Yaşadığı devirden günümüze kadar örnek yaşantısıyla, evrensel fikirleriyle insanlığa rehber olmuştur. O, içinde yaşadığı toplumun sorunlarını çok iyi tespit etmiş, yerinde ve zamanında çözümler sunmuştur. Mevlâna, insanlarla ilişkilerinde toplumun hiçbir kesimini dışlamamış, hepsini kucaklamış, kılıç, kalem ve kelâm ehlini birbirine kenetlemeye, birlik beraberlik içinde yaşamaya, kardeş olmaya çağırmıştır. Selçuklu sultanları başta olmak üzere, vezir ve emirlerle, ulema ve mutasavvıflarla sıkı dialog kurarken, toplumun diğer kesimlerini ihmal etmemiş, onlarla da ilişkilerini sürdürmüştür. Mevlâna’nın tesiri sadece yaşadığı dönemle sınırlı kalmamış, örnek yaşantısının, her dem tazeliğini koruyan fikir ve eserlerinin tesiri çok geniş bir zaman ve mekâna yayılmıştır. İnsanlık XIII. asırdan günümüze kadar büyük bir tecessüsle onu daha da yakından tanımaya, anlamaya çalışmaktadır. Mevlâna; Yunus’tan Şeyh Galib’e; İkbal’den Goethe’ye kadar birçok kalem erbabına ilham vermiş, Türk İslâm medeniyetine, Doğu ve Batı Dünyasına ışık olmuştur. Eserleri, 200’den çoğu İngilizce olmak üzere onlarca dile çevrilmiş, insanlığın bu ışıktan istifade etmesine imkân sağlanmıştır. Mevlâna’yı kendisini yetiştiren hocalarından, çağdaşları olan ulema ve mutasavvıflardan, çağlar boyunca insanlığa rehberlik eden toplum önderlerinden farklı kılan önemli sebepler vardır. Bu sebeplerin tespiti Mevlâna’nın tesir gücünün, etki alanının belirlenmesinde önemli ipuçları vermektedir

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Celâleddin Rumî, Muîneddin Pervane, Mesnevî, Konya, Hacı Bektaş-ı Veli

MAWLANA’S INFLUENCES ON HIS AND OUR AGES

Öz

Mevlana who is a great philosopher, poet and guide attracts attention as a versatile and multi-dimensional thinker. He was brought up perfectly and he continuously made an effort to nurture the perfect human. He was a guide for mankind from his era to the present time with his model-life and universal thoughts. He determined the problems of the society in which he lived and offered congruous and timely solutions for them. Mevlana, in his relationships with mankind, didn’t exclude any part of the society and embraced all of them, invited the owners of pen, sword and utterance for being clamped together, living corporately and being brothers and sisters. While he was tightly getting in touch especially with Seljuk’s Sultans and viziers, emirs, ulema and thinkers, he didn’t neglect the other parts of the society and kept the relations on. Mevlana’s influence not only was limited with his era but also the influence of his model-life, his thoughts and works – keeping their freshness in every moment – spread to a quite time and space. The mankind from the 13th century to our present time has been trying to know and to understand him more and more with a great interest. Mevlana gave inspiration to many utterance experts such as from Yunus to Sheykh Galip, from Ikbal to Goethe and he was a light for Turkish-Islamic Civilization and also for Europen and Asian Civilizations. His works were translated – more than two hundreds into English – into tens of languages, with this way a chance was created for mankind to profit from this light. There are some important and original reasons which make Mevlana different from his teachers, from coeval ulema and thinkers, from the community leaders who have been a guide to mankind for ages. Determining these reasons gives clues for Mevlana’s power of influence and setting his influence area

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Jalal al-Din al-Rumi, Muineddin Pervane, Mesnevi, Konya, Hacı Bektaş-ı Veli

Kaynakça

• » ARAZ, Nezihe, Aşk Peygamberi (Mevlâna’nın Hayatı), İstanbul, 2004.
• » ____ , “Çağdaş Kavramlar Işığında Tebrizli Şems’in Kişiliği,” V.U.M.K.,Konya 1982,s.118–124.
• » AYDIN, Mehmet, “Mevlâna’nın Yaşadığı Devrin Sosyal Yapısı,” II. M. M. K., Konya, 1986, s. (281–286) .
• » ____ , “Muhiddin-i Arabî ve Hz. Mevlâna Yaklaşımı,”I. M. M. K., Konya, 1987, s. (99-305).
• » BEYTUR, Midhat Bahari, Mesnevî Gözüyle Mevlâna-Şiirleri Aşk ve Felsefesi-, İstanbul, 1965. ———— Güzel, s. 250–252
• » ÇELEBİ, Celâleddin, Hz. Mevlâna, Konya, 1996.
• » ____ , Hz. Mevlâna’da İlim, Konya, 1996.
• » ÇELEBİ, Asaf Halet, Mevlâna ve Mevlevîlik, İstanbul, 1957.
• » EFLÂKÎ, Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, çev.: Tahsin Yazıcı, İstanbul, 2001, c.: I–II.
• » ERGÜVEN, Abdullah Rıza, Bütün Yönleriyle Yunus Emre, İstanbul, 1982.
• » EYÜBOĞLU, İsmet Zeki, “Mevlâna Celâleddîn ve Mevlevîlik,” Y. A., İstanbul, 1982–83, c.: VII.
• » EYÜBOĞLU, Sebahattin, Yunus Emre, İstanbul, 1972.
• » FÜRUZANFER, Bedîüzzaman, Mevlâna Celâleddîn, çev.: F. Nafiz Uzluk, İstanbul, 1986.
• » GÖLPINARLI, Abdülbaki, Dîvân, İstanbul, 1971.
• » ____ , Mevlâna Celâleddin, İstanbul, 1985.
• » ____ , “Mevlâna–Yunus,” Uluslararası Yunus Emre Semineri (6–8 Eylül 1971) İstanbul, 1971.
• » GÜZEL, Ahmet, Aşkın Simurgu -Bir Mevlâna İncelemesi-, Konya, 2007 .
• » HİTTİ, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi, çev.: Salih Tuğ, İstanbul, 1980, c.: I–II.
• » KABAKLI, Ahmet, Mevlâna, İstanbul, 1976.
• » KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, “Klâsik Türk Şiir Geleneğinde Mevlâna’nın Yeri ve Edebî Miras Tartışmaları,” X. M. M. K., Konya, 2002, s. ( 127–135 ).
• » ____ , Mevlâna ve Kültürümüz, Konya, 2005.
• » KAYAOĞLU, İsmet,”Mevlâna’nın Çağdaşı Derviş Tarikatları–Babalar–Kalenderler ve Diğerleri” AÜİFD., Ankara, 1989, c.: XXXI, s. (146–155 ).
• » ____ , Mevlâna ve Mevlevîlik, Konya, 2002.
• » KÖPRÜLÜ, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, 1966.
• » KÜÇÜK, Hülya, Tasavvuf Tarihine Giriş, İstanbul, 1997 .
• » KÜÇÜK, Osman Nuri, “Mevlâna’nın Moğol Yöneticilerle İlişkileri ve Moğol Casusluğu İddiaları -I, Tasavvuf Dergisi, yıl: IV, sayı: 11, Ankara, 2003, s. (258–322).
• » LERMİOĞLU, Ayten, “Mevlâna Celâleddin-i Rûmî,” V. U. M. K., Konya, 1982, s. (174-178).
• » MEVLÂNA, Celâleddîn Rûmî (v. 672/1273), Fîhi Mâfîh, çev.:Meliha Ülker Tarıkâhya, İst. 1985
• » ____ , Mektuplar (Mektûbat ), çev .: Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul, 1963.
• » ____ , Mesnevî, çev. ve şerh.: Tahiru’l- Mevlevî, İstanbul, t.y., II. bsk., c.:I-XIV .
• » MEYEROVİTCH, Eva de Vitray, Mesnevî (Mutlağın Aranışı), çev.: Mehmet Aydın, Konya, 1996.
• » MİAN, Beşir Ahmed, Mevlâna’nın 677. Ölüm Yılını Anma Maksadıyla Verdiği Konferans Metni, Ankara,1950 (Mevlâna Enstitüsü Kütüphanesi, no: 3187) .
• » MOLLA CAMİ, Mevlâna Nureddin Abdurrahman b. Ahmed (v. 898/1492), Nefahatü’l- Üns min Hadarâti’l-Kuds, çev.: Kâmil Candoğan – Sefer Malak, İstanbul, 1971.
• » NEDVÎ, Ebu’l-Hasen, Hz. Mevlâna (Duygu ve Dü şüncede Tazelik), çev.: M. Eminoğlu, Konya, 1986 .
• » NICHOLSON, Reynold A., Mevlâna Celâleddîn Rûmî, çev.: Ayten Lermioğlu, İstanbul, 1973.
• » NÜZHET, Sadettin, Mevlâna, İstanbul, 1932.
• » PANAYOTOPULOS, I., M., Benzersiz Mevlâna, çev.: Kriton Dinçmen, İstanbul, 2003.
• » RİTTER, Helmut, “Mevlâna Celâleddin,” İ. A., İstanbul, 1988, c.:III, s. (53–58).
• » SARGUT, Meşkure, Hak ve Halk Yolunda Mevlâna, Konya, 1958.
• » SATOĞLU, Abdullah, Mevlâna’nın Hocası Seyyid Burhaneddin, y. Yok, 1965.
• » SCHIMMEL, Annemarie, Mevlâna Celâleddîn Rûmî (Ben Rüzgârım Sen Ateş), çev.: Senail Öz- kan, İstanbul, 2000 .
• » SİPEHSÂLÂR, Feridun b. Ahmed, Mevlâna ve Etraf ındakiler (Risale), çev.: Tahsin Yazıcı, İst. 1977.
• » ŞİMŞEKLER, Nuri, “Batı Dünyasında Mesnevî ve Dîvân-ı Kebîr Üzerine Yapılan İlk Çalışmalar,” KTO Dergisi, Aralık- 2006 sayısı, Konya, 2006.
• » TARLAN, A. Nihat, Mevlâna, İstanbul, 1974.
• » TİMURTAŞ, Faruk Kadri, Tarih İçinde Türk Edebiyatı, İstanbul, 1993.
• » TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, 1971.
• » ________ , Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, İstanbul, 1994, c.: I–II.
• » YAŞAR, Selahaddin, Mevlâna –Hayatı, Sanatı ve Tefekkürü–, İstanbul, 1988.
• » YENİTERZİ, Emine, Mevlâna Celâleddîn Rûmî, Ankara, 1997.
• » YÜCEBAŞ, Hilmi, Edebiyatımızda Mevlâna, İstanbul, 1959.