TÜRK MÛSİKÎSİNDE MAKAM

Yıl 2008, Sayı: 11, 145 - 158, 01.12.2008

Gülçin Yahya Kaçar

Öz

Türk Mûsikîsi kendine özgü yapısal ve karakteristik özellikleri olan bir mûsikîdir. Bu özelliklerden biri de makamsal olmasıdır. Makam kelimesinin 15. yüzyılda ilk kez Abdülkâdir Merâgî tarafından kullanıldığı düşünülmektedir. Fârâbî , İbn-i Sinâ, Merâgî, Urmevî, Seydî, Hızır bin Abdullah, Abdülbâkî Nasr Dede, Kantemiroğlu, Rauf Yekta, Arel-Ezgi-Uzdilek gibi geçmişten günümüze pek çok ünlü müzikolog, Türk mûsikîsine ait makam kavramı ve yapısı üzerine çalışmalar yapmışlar, edvârlar yazmışlardır. Melodik bir seyiri ve kuralları olan bu ezgisel yapı, geçmiş yüzyıllarda makam, âvâze, şube ve terkîb olarak çeşitli özelliklerine göre sınıflara ayrılmış ve adlandırılmıştır. Eski edvârlarda müziğin kainâtın temel unsurları olan hava, su, ateş, toprak ile bağlantılı olarak düzenlenip sistemli bir hale konulduğu göze çarpmaktadır. 17. yüzyıldan itibaren makamların tanımlarında, sınıflamasında, seyir özelliklerinde farklı yaklaşımlar görülmeye başlamış, yeni kavramlar oluşmuştur. Her geçen yüzyılda sayıları gittikçe artmış, Türk mûsikîsi 600’e yaklaşan makam sayısı ile çok zengin bir mûsikî halini almıştır. Bu çalışmada, Türk mûsikîsinde makam kavramının geçirdiği serüven, tarihi seyri içerisinde bilimsel bir bakış açısıyla ele alınmış, makamı oluşturan unsurlar konusunda yeni görüşler ortaya konmuştur

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsikîsi, Makam, Sâfiyüddîn, Kantemiroğlu, Arel

The Modal in Turkish Music

Öz

Turkish Music is a music which has organic and charasteric specialities. One of these specialities is modalite. It has been considered that the word Makam (modalite) has been first used by Abdulkadir Maragi in the fifteenth century. A lot of famous musicians such as Farabi, İbn-i Sina, Maragi, Urmevi, Seydi, Hızır bin Abdullah, Abdulbaki Nasır Dede, Kantemiroğlu, Rauf Yekta, Arel-Ezgi-Uzdilek, from past to our present day, have made works about consept of modalite and epoches in Turkish Music. This melodic system which has musical rules and courses, was entitled as makam, avaze, şube and terkib according to their various specialities at the past centuires. At the old epoches it has been seen that music has been systematically arrenged in connection with air, water, fire and soil which are the basic elements of the universe. From the seventeeth century onwards, it has been observed different approaches in defining and classifiying the makams and in their course specialities. In addition, new concepts have been formed. In every centuries, they have increased and the Turkish Music has become a very fertile music with appoximately 600 makams (modal system). In this article, the modality notion’s advanture in Turkish Music has been examined in a scientific manner within its historical course and the new visions have been put forth about the elements which constitute modality

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Modal, Safiyuddin, Kantemiroglu, Arel

Kaynakça

• » Abdülbâkî Nâsır Dede, Tedkîk ü Tahkîk, Süleymaniye Kütüphanesi, Nafiz Paşa Kitapları, 1242/1 İstanbul.
• » Arel Hüseyin Sadettin, Türk Mûsikîsi Nazariyatı Dersleri, Hüsnütabîat Matbaası, İstanbul 1968.
• » Arısoy Mithat, Seydî’nin El-Matla Adlı Eseri Üzerine Bir Çalışma , Basılmamış Yüksek Lisas Tezi, Marmara Ünv. Sosyal Bilimler Enst. İstanbul 1988.
• » Bardakçı Murat, Maragalı Abdülkadir, Pan Yay., İstanbul 1986.
• » Can M. Cihat, Türk Müziğinde Makam Üzerine Bir İnceleme, Basılmamış Yüksek Lisans Te- zi, Erciyes Üniversitesi Sos. Bil. Enst., Kayseri 1993.
• » Ezgi Suphi, Nazarî ve Amelî Türk Mûsikîsi, C.1, Milli Mecmua Matbaası, İstanbul 1933
• » Hızır Bin Abdullâh , Kitabü’l Edvâr , Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Revân Yazmaları, Nr. 1728 İstanbul.
• » Kantemiroğlu Dimitri, Kitâbü’l-ilmü’l-Mûsikî alâ Vechi’l-Hurûfat, Tıbkı basım, çev: Yalçın Tu- ra, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2001.
• » Karadeniz Ekrem, Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları, İş Bankası Yay., Ankara 1983.
• » Kutluğ Yakup Fikret, Türk Mûsikîsinde Makamlar, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2000.
• » Sâfiyüddîn Urmevî’nin Kitâbü’l Edvâr, Nuruosmaniye Kitaplığı, Nr.3653/1, İstanbul.
• » Oransay Gültekin , Die Melodische Linie und Der Begriff Makam ( der traditionellen türkischen Kunstmusik wom 15. bis zum 19. Jahrhunndert) Türk Tarih Kurumu Basıme- vi, Ankara- 1966.
• » Özkan İsmail Hakkı, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay., İstanbul 2006.
• » Yahya Kaçar Gülçin, Ud Metodu, Yurt renkleri Yay. Ankara 2002.
• » Yekta Rauf , Türk Mûsikîsi, Çev: Orhan Nasuhioğlu, Pan Yay., İstanbul 1986.
• » Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Ankara 1974.