(İmam İbrahim’in Ebû Müslim’e Gönderdiği Mektup Bağlamında) ABBÂSÎ İHTİLAL HAREKETİNDE ETNİK GRUPLARIN ROLÜ

Yıl 2008, Sayı: 12, 53 - 70, 01.12.2008

Ali Aksu

Öz

Abbâsî ihtilal hareketi Emevîler döneminde İmam Muhammed b. Ali tarafından kuruldu. Onun ölümünden sonra oğlu İmam İbrahim bu hareketi üstlendi. İhtilal hareketinin kuruluş amacı, Emevî Devleti’ni yıkmak idi. Hareketi önceleri gizlilik içerisinde yürüttüler. Ebû Müslim’in de katılmasıyla birlikte artık gizlilik dönemini sona erdirdiler. Horasan’da Mervan b. Muhammed’in valisi Nasr b. Seyyar’a karşı hareketi başlattılar. Horasan’dan sonra Irak’ı ele geçirdiler. Zap Savaşı’nda da Emevî son halifesi Mervan b. Muhammed’i öldürerek Emevî Devleti’ne son verdiler. İşte bu makalede İmam İbrahim’in Ebû Müslim’e gönderdiği mektup ve harekette etkin rol oynayan etnik gruplar ele alınmaktadır. Bu gruplar, Araplar, İranlılar ve Türklerdir. Bazıları ihtilal hareketini bu üç gruptan sadece birine hasretmektedirler. Oysa her üç grup da harekete katılmış ve güçleri oranında destek vermişlerdir

Anahtar Kelimeler

Abbasiler, İhtilal, Mevâlî, Arap, İranlı, Türk, Mektup

(In the Context of Epistle which Imam Abraham Sent to Imam Abu Muslim) The Role of Ethnical Groups in the Movement of Abbasid Revolution

Öz

The Movement of Abbasıd Revolution was established by Imam Muhammad b. Ali in the Umayyad period. After his death his son Imam Abraham took on this movement. The aim of movement of revolution was to overturn the Umayyad State. They kept up this movement in darkness. With the participation of Abu Muslim to this movement they put an end to darkness period any more. They initiated war against the governor of Marwan b Muhammad who was the caliph of Umayyad State in the Khorasan region. After conquered Khorasan they captured Iraq. In the Zap War they killed the last caliph of Umayyad Marwan b. Muhammad and they put an end to the Umayyad State In this article, it has been dealth with the epistle which Imam Abraham sent to Imam Abu Muslim and ethnical groups who played role in the movement. These groups are Arabs, Iranıans and Turks. Some devoted the revolution movement to one of these ethnic groups. But in fact all these groups took part in this movement and they advocated it at the proportion of efforts

Anahtar Kelimeler

Abbasids, Revolution, Mawali, Arab, Iranian, Turk, Epistle

Kaynakça

• Kaynaklar Kaynaklar Kaynaklar » Ahmed Emin, Fecrü’l-İslam, Beyrut 1969. » Ahmed Muhtar, fi’t-Târihi’l-Abbâsî ve’l-Endelüsî, Beyrut ty. » Aksu, Ali, “Abbâsî İhtilal Hareketi Gizlilik Dönemi Faaliyetleri”, EKEV Dergisi, Ankara 1999,
• cilt: 1, sayı: 4, s., 37-75. » ------, “Emevîlerin, Abbâsîler tarafından Soykırıma Uğratılması ve Ebû’l-Abbas’ın Bu Soykı
• rımdaki Rolü”, CÜİFD., Sivas 2000, sayı: 4, s., 259 vd. » ------,“Ubeydullah b. Ziyad’ın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri”, CÜİFD., Sivas 1999, sayı:3, s., 323. » Altınay, Ramazan, Emevîlerde Günlük Yaşam, Ankara 2006. » Atvan, Hüseyin, ed-Da’vetü’l-Abbâsîyye, Tarih ve Tatavvur, Beyrut 1984. » Aycan, İrfan, “Emevîler Döneminde Mevâlî ve Zımmilerin İdaredeki Rolü” AÜİFD., XXXVII,
• Ankara 1997, s., 175-189. » Bek, Muhammed Hudarî, Muhadârâtü Tarihi’l-Ümemi’l-İslamiyye, ed-Devletü’l-Abbâsîyye,
• thk., eş-Şeyh Muhammed el-Osmânî, Beyrut 1986. » el-Belâzürî, Ahmed b. Yahya, Ensâbü’l-Eşrâf, thk., Abdülaziz ed-Dûrî, Beyrut 1978. » Beydun, İbrahim, Min Devleti Ömer İlâ Devleti Abdülmelik, Beyrut 1991. » Bozkurt, Nahide, Oluşum Sürecinde Abbâsî İhtilali, Ankara 2000. » Nahide Bozkurt, “Nasr b. Seyyâr”, DİA., İstanbul 2006, XXXII, 415. » Brown, Edward, A Literary Hıstory of Persıa, London 1930. » Caferoğlu, Ahmet, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul 1968. » el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr, Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri,
• çev., Ramazan Şeşen, Ankara 1967. » --------, el-Beyân ve’t-Tebyîn, nşr., Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire 1968. » Cevdet Ferec, el-Berâmika, Beyrut 1989. » Delice, Ali, “Emevî Devleti’nin Yıkılış Nedenleri Üzerine Bazı mülahazalar”, CÜİFD., Sivas
• Bozkurt, age., s., 42-43. » el-Işş, Yusuf, Tarihu Asrı’l-Hılâfeti’l-Abbâsîyye, thk. Muhammed Ebû’l-Ferec el-Işş, Dımaşk 1982. » -------, ed-Devletü’l-Ümeviyye, Dımaşk 1985. » İbn A’sem, Ebû Muhammed Ahmed, el-Fütûh, Beyrut 1986. » İbn Hallikân, Ebû’l-Abbas Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâi’z
• Zemân, Beyrut ty. » İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut 1977. » İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, el-İmâme ve’s-Siyâse, thk., Tâhâ Mu
• hammed ez-Zeynî, by ty. » İbnü’l-Esir, İzzüddîn Ebu’l-Hasen, el-Kamil fi’t-Tarih, Beyrut 1982. » Karakuş, Nadir, Ebû Müslim el-Horasani Kişiliği ve Faaliyetleri (Basılmamış Doktora Tezi)
• vd, Kahire 1984. » Özaydın, Abdülkerim, “Ezdi”, DİA., İstanbul 1995, XII, 48-49. » Öztürk, Levent, “el-Harezmî’ye Göre Bizanslıların ve Hıristiyanların Kullandıkları İdârî-Dînî
• Unvanlar”, SDÜİFD, Isparta 1996, sayı:2, s., 309–315. » Sarıçam, İbrahim, İslam Öncesinden Abbâsîlere Kadar Emevî-Haşimi İlişkileri, Ankara 1997. » Şeşen, Ramazan, İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara 2001. » et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl, Ka- hire ty. » Turan, Osman, Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul 1993. » Vaglieri, Laura Veccia, “Râşid Halifeler ve Emevî Halifeleri”, İslam Tarihi Kültür ve Medeni
• yeti, çev. İlhan Kutluer, İstanbul 1997. » Vloten, Gerlof Von, Emevîler Döneminde Arap Hâkimiyeti, Şia ve Mesih Akideleri Üzerine
• Araştırma, çev., M. S. Hatipoğlu, Ankara 1986. » Kramers, “Ubeydullah b. Ziyad”, İA., İstanbul ty, XI, 3. » Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb, Târîhu’l-Ya’kûbî, Beyrut ty. » Yazarı meçhul, Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye, thk., Abdülaziz ed-Dûrî, Ürdün 1970. » Yazarı meçhul, el-Uyûn ve’l-Hadâik fi Ahbâri’l-Hakâik, thk., De Goeje, Leiden 1871 » Yıldız, Hakkı Dursun, “Abbâsîler”, DİA., İstanbul 1989, I, 34. » ------, “Bermekîler”, DİA., İstanbul 1992, V, 517-519. » ------, “Ebû Müslim” DİA., İstanbul 2000, X, 197-199.