ABBÂSÎLERİN SİYASÎ ÇÖKÜŞ DÖNEMİ HALİFELERİNDEN KÂHİR-BİLLÂH (320-322/932-934)

Yıl 2008, Sayı: 12, 71 - 103, 01.12.2008

Saim Yılmaz

Öz

Kâhir-Billâh, Muktedir ile başlayan ve 334 (945) yılında Büveyhîler’in Bağdat’ı işgaline kadar devam eden gerileme ve çöküş döneminin ikinci halifesidir. İki kez halife tayin edilen Kâhir-Billâh’ın ilk halifeliği sadece iki gün sürmüş, ikinci iktidar dönemi yaklaşık bir buçuk yıl devam etmiştir. Ancak kısa sayılabilecek bu dö- nemde, Abbâsî Devleti açısından birçok olumsuz hadise meydana gelmiştir. Kâ- hir-Billâh, zamanının büyük bir kısmını kendisini iktidara taşıyan Mûnis el- Muzaffer ve adamlarını bertaraf etmeye ayırdığından, onun döneminde ülke ade- ta kendi kaderine terk edilmiştir. Bundan çok kısa bir süre sonra Bağdat’ı işgal edecek olan Büveyhîler bu dönemde ortaya çıkmış ve Fars bölgesini Abbâsîler’in elinden almışlardır. Yine, ciddi iç karışıklıkların yaşandığı Mısır’da İhşidîler hâkimiyetinin temelleri bu dönemde atılmış, Malatya’nın Bizans Devleti tarafından ele geçirilmesi de bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada Kâhir-Billâh’ın söz konusu gerileme ve çöküş dönemindeki konumu ve rolünün tespit edilmesi hedeflenmektedir

Anahtar Kelimeler

Kâhir-Billâh, Mûnis el-Muzaffer, İbn Mukle, Sâciyye ve Huceriyye, Abbâsîler, Siyasî Mücadeleler

Qahir-Billah (320-322/932-934), One of the Abbasid Caliphs at the Time of Decline

Öz

Qahir-Billah is the second caliph of the period of decline and fall which began
with Muqtadir’s time and lasted until the Buwayhids’ occupation of Baghdad in
334 (945). He ascended to the throne two times, the first one lasted only for 2
days and the second one continued for approximately 1.5 years. However, there
have taken place plenty of unfavourable incidents in this short time for the
Abbasid State. In his time, the realm has been almost doomed, because he has
spent most of his time to eliminate Mu’nis al-Muzaffar and Mu’nis’ group who
enthroned him. The Buwayhids who would occupy Baghdad in few decades
emerged at that time and captured Persian region from the Abbasids. Moreover,
the foundations of Ikhshidi state in Egypt where many internal political
turbulences occured, were established and Malatya was also captured by the
Byzantium state in this period. This article aims to establish the position and role
of Qahir-Billah in this period of decline and fall.

Anahtar Kelimeler

Qahir-Billah, Mu’nis al-Muzaffar, Ibn Muqlah, Sadjiyyah and Hucariyyah Groups, Abbasids, Political Struggles

Kaynakça

• Kaynaklar: Kaynaklar: Kaynaklar:
• » AĞIRAKÇA, Ahmet, “İhşîdîler”, DİA, XXI (İstanbul 2000), s. 551.
• » ARÎB B. SA‘D el-KURTUBÎ (ö. 369/979), Sılatü Târîhi’t-Taberî (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl) (Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk içinde), XI, 11-184, Kahire 1990.
• » DEMİRCİ, Mustafa, İslamın İlk Üç Asrında Toprak Sistemi, İstanbul 2003.
• » GÜNER, Ahmed, “İmâdüddevle”, DİA, XXII (İstanbul 2000), s. 173.
• » el-HEMEDÂNÎ, Muhammed b. Abdülmelik (ö. 521/1127), Tekmiletü Târîhi’t-Taberî (nşr. Muhammed b. Ebü’l-Fazl) (Târihu’r-rusül ve’l-mülûk içinde), XI, 185-489, Kahire 1990.
• » İBN ABDÜRABBİH, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed (ö. 328/940), el-İkdü’l-ferîd (nşr. Ahmed Emin ve ark.), I-VII, Kahire 1973.
• » İBN KESÎR, İsmail b. Ömer (ö. 774/1372), el-Bidâye ve’n-nihâye (nşr. A. Ebû Mülhim ve ark.), I-XIV, Beyrut, ts.
• » İBN MİSKEVEYH, Ebû Ali b. Muhammed (ö. 421/1030), Kitâbü Tecâribi’l-ümem ve teâkıbi’l- himem: The Eclips of the Abbasid Caliphate (nşr. ve trc. H. F. Amedroz) I-VII, Oxford 1920-1921.
• » İBN TAĞRİBERDÎ, Ebü’l-Mehâsin Yûsuf (ö. 874/1469), en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire, I-XII, Beyrut 1992.
• » İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597-1200), el-Muntazam fî târîhi’l-ümem ve’l-mülûk (nşr. Muhammed-M. Abdülkadir Atâ), I-XVIII, Beyrut 1992-1995.
• » İBNÜ’L-ESÎR, İzzeddin Ali b. Muhammed (ö. 630/1232), el-Kâmil fi’t-târih (nşr. C. J. Tornberg), I-XIII, Beyrut 1399/1979.
• » el-KALKAŞENDÎ, Ahmed b. Ali (ö. 821/1418), Meâsirü’l-inâfe fî meâlimi’l-hilâfe (nşr. Abdüssettar A. Ferrâc), I-III, Beyrut, ts.
• » KALLEK, Cengiz, “Kabâle”, DİA, XXIV (İstanbul 2001), s. 10-12.
• » KENNEDY, Hugh, The Prophet and the Ages of the Caliphates, London-New York 1986.
• » el-KİNDÎ, Ebû Ömer Muhammed b. Yûsuf (350/961), Kitâbü Vülâti Mısr, Beyrut 1987.
• » Kitâbü’l-Uyûn ve’l-hadâik fî ahbâri’l-hakâik (nşr. Ömer es-Saîdî), IV/1-2, Dımaşk 1972.
• » KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Kâhir-Billâh”, DİA, XXIV (İstanbul 2001), s. 172.
• » MARMER, David Bruce Jay, The Political Culture of the Abbasid Court, 279-324 (A.H), Princeton University, 1994.
• » MERÇİL, Erdoğan, “Büveyhîler”, DİA, VI (İstanbul 1992), s. 496.
• » el-MES‘ÛDÎ, Ali b. Hüseyin (ö. 346/957), et-Tenbîh ve’l-işrâf, Beyrut, ts.
• » —————, Mürûcü’z-zeheb ve meâdinü’l-cevher (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamid), I-IV, Beyrut 1988.
• » MEZ, Adam, Onuncu Yüzyılda İslâm Medeniyeti (trc. Salih Şaban), İstanbul 2000.
• » MUHAMMED el-HUDARÎ BEK, ed-Devletü’l-Abbâsîyye, Beyrut 1986.
• » NAJİ, A. J., “Some Consideration on the Baridis of Basrah in Iraq 315-336/927-947”, Dirasat, XIV/7 (Amman 1987), s. 25-35.
• » ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Berîdîler”, DİA, V (İstanbul 1992), s. 501-502.
• » —————,“Muktedir-Billâh”, DİA, XXXI (İstanbul 2006), s. 144.
• » —————,“Müktefî-Billâh”, DİA, XXXI (İstanbul 2006), s. 536.
• » es-SÂBÎ, Ebü’l-Hüseyin Hilâl b. Muhassin (ö. 448/1056), el-Vüzerâ ev Tuhfetü’l-ümerâ fi tâ- rîhi’l-vüzerâ (nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc), Beyrut 1958.
• » es-SÜYÛTÎ, Celâleddin (ö. 911/1505), Târîhu’l-hulefâ, Beyrut 1986.
• » et-TENÛHÎ, Ebû Alî el-Muhassin b. Alî (ö. 384/994), Nişvâru’l-muhâdara ve ahbâru’l- müzâkere (nşr. Abbûd eş-Şâlicî), I-VIII, Beyrut 1971-1973.
• » TERZİ, Mustafa Zeki, “Gulâm”, DİA, XIV (İstanbul 1996), s. 180.
• » YILDIZ, Hakkı Dursun, “Abbâsîler’de Emirülümerâlığın Ortaya Çıkışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, sy. 10-11 (İstanbul 1981), s. 98.
• » YILMAZ, Saim, Mu‘tazıd ve Müktefî Döneminde Abbâsîler, İstanbul 2006.
• » YİĞİT, İsmail, “Mûnis el-Muzaffer”, DİA, XXXI (İstanbul 2006), s. 148.
• » ez-ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz (ö. 748-1347), Târîhu’l-İslâm: sene 311-320 (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Beyrut 1991.