KURTUBALI ZÂHİR FAKİH İBN HAZM’IN ŞER’Î HÜKÜMLERİ TASNİFİ: MERÂTİBU’Ş-ŞERÎA

Yıl 2009, Sayı: 14, 107 - 119, 01.12.2009

H. Yunus Apaydın

Öz

İnsanların bütün yapıp etmelerinin şer’î hükümler skalasında bir karşılığı vardır. Bu konuda ve bu skalanın genel çerçevesi konusunda İslam hukukçularının görüş birliği bulunmaktadır. Bununla birlikte bu skalanın oluşturulma yönteminde ve skalanın kademelerinde İslam hukuk ekolleri arasında yaklaşım farklılıkları bulunmaktadır. Bu yazıda Zâhirî fakih ve usulcü İbn Hazm’ın Sünnî ekollerin şer’î hükümler sklasından farklı bir yapısı bulunan ve kendisi tarafından “merâtibu’ş-şerîa” diye adlandırılan şer’î hükümler skalası tanıtılacak ve bu skalanın kendi temel görüşleriyle bağlantısı açıklanacak ve İbn Hazm’ın skalasının Sünnî skaladan ayrıldığı temel noktalara işaret edilecektir. Bu yazı, İbn Hazm’ın gerçekten orijinal olan ve sünnî usulcülerden ciddi farklılık arz eden görüşünü bir makale boyutunda ilk defa ulemanın gündemine getirmiş olma özelliği taşımaktadır

Anahtar Kelimeler

İbn Hazm, Kurtuba, Tasnif, Merâtibü’ş-Şerîa

The Zahiri Faqih of Cordoba, Ibn Hazm’s Classification of Islamic Legal Judgements: Maratib al-Shari‘a

Öz

All actions (acts and doings) of humanbeings have a reciprocation / response in the scale of Islamic legal judgements. (Shar‘î hukm) On this matter and about the general frame of this scale there is unanimity among the Muslim Jurists. However, there is a difference of approach among the schools of Islamic law as to the method of formation of this scale and its grades. In this study, the Zahirite jurist and methodologist Ibn Hazm’s scale of legal judgements, which has different formation than that of sunnites and called by Ibn Hazm Maratib alShari‘a will be introduced and connection of this scale with his basic views will be explained. In addition, main differences between this scale and sunnite scale will be pointed out. This study has the privilege of being the first article to have brought Ibn Hazm’s view which is very original and different than that of sunnite methodologists to the agenda of learned circles

Anahtar Kelimeler

Ibn Hazm, Cordoba, Classification, Maratib al-Shari‘a.

Kaynakça

• Kaynaklar: Kaynaklar: Kaynaklar: » Apaydın, H. Yunus, “İbn Hazm”, TDV. İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1999, XX, 39-52.
• » -------------, “Bir Muhafazakar Reycilik Teorisyeni: Ebu Hanife”, İslamî Araştırmalar Dergisi, Cilt: , Sayı: 1-2, ss. 143-147. » el-Habbâzî, Celaleddin Ömer b. Muhammed, el-Muğnî fî usûli’l-fıkh, tah. Muhammed Maz- har Beka, Mekke 1403.
• » İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-İhkâm fi usuli’l-ahkâm, tah. Ahmed Muham- med Şakir, 2. Baskı, Beyrut 1982.
• » -------------, Merâtibu’l-icmâ’, Daru’l-kitabi’l-arabi, 2. baskı, Beyrut tsz. » -------------, el-Muhallâ, tah. Ahmed Muhammed Şakir, Daru’t-türas, Kahire tsz. » -------------, et-Takrîb li haddi’l-mantık, tah. İhsan Abbas, Beyrut. » es-Serahsî, Şemsu’l-eimme Muhammed b. Ahmed, el-Usûl, Kahraman Yayınları, İstanbul » Şâtıbî, Ebu İshak İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât fî usûli’ş-Şerîa, Draz neşri, Beyrut 1991.
• Kelamcı usulcülerle Hanefiler arasında hükmün kısımları arasında görülen farklılık sadece talebin mahiyetine ve gereğine ilişkin görüş farklılıklarından kaynaklanmaz. Kelamcı usulcüler ile Hanefi usulcüler arasında hükmün dereceleri konusunda görülen farklılığın başka nedenleri de bulun- maktadır. Şâtıbî’nin “mübah” konusuyla ilgili değerlendirmeleri için bk. El-Muvafakat, Draz neşri, Beyrut , I, 76-107.