ENDÜLÜS’ÜN “SANAT GÜNEŞİ” ZİRYÂB (ö.238/852)

Yıl 2009, Sayı: 14, 261 - 281, 01.12.2009

Fatih Erkoçoğlu Fazlı Arslan

Öz

Ziryab, mûsikî sahasındaki engin bilgisi ve ud sazına yapmış olduğu ilavelerle, adını, İslâm-Doğu mûsikî tarihinde ön plana çıkarmıştır. Eğitimini Bağdat’ta alan ve müteakiben bu şehirden ayrılarak Endülüs Emevî devletinin himayesine giren Ziryab, Emevî hükümdarı II. Abdurrahman döneminde Kurtuba Sarayında seçkin bir mûsikîşinas olarak yer almıştır. Mûsikîden yemek kültürüne, astronomiden, tarih ve coğrafyaya kadar pek çok konuda birikim sahibidir Ziryab. Saray mûsikîşinası olması yanında, Abbâsîlerin şaşaalı yaşamını Kurtuba’ya taşıyarak Kurtuba’nın sosyal yaşamını da etkilemiş bunun yanında başka pek çok yeniliğe imza atmıştır. Bu çalışmada anılan hususlarla birlikte Ziryab’ın hayatı ve mûsikî yaşamı üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

Ziryâb, Endülüs, İspanya, Müzik

Ziryab, the Sun of Art of Andalusia

Öz

Ziryab, owing to his extensive knowledge in music and innovations, which were made by him in a structure of lute, perpetuated his name in the music history of the Muslim East. He got his education in Baghdad and after he left it, he went to Andalusia under the auspices of Umayyad, and during the reign of Abd al-Rahman II he became a famous musician . There he was a connoisseur in such different spheres as music, astronomy, history, geography and even cuisine. Transferring the splendid style of life of the Abbasids to Cordoba and making a lot of innovations, he influenced a social life there as well. This article, beside the mentioned points, is concerned with the life and the art of Ziryab

Anahtar Kelimeler

Ziryab, Andalusia, Spain, Music

Kaynakça

• Kaynaklar: Kaynaklar: Kaynaklar: » 1001 Inventions Muslim Heritage In Our World, (Ed. Salim T S Al-Hasani), Foundation for
• Science, Tecnology and Civilisation, Manchester 2007. » Abdülaziz Sâlim, Tarihu’l-Müslimîn ve Asâruhum fî’l-Endelus, Beyrut 1988. » Arslan, Fazlı, Safiyüddîn-i Urmevî ve Şerefiyye Risâlesi, Ankara 2007. » Baydar, Musa, Abbâsîler Tarihinde (H. 255-270/869-883), Zenci İsyanı, Sebep ve Sonuçla
• rı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007. » Bolens, Lucie, “The Use of Plants for Dyeing And Clothing”, The Legacy Of Muslim Spain,
• (Ed. Salma Khadra Jayyusi), Leiden-New York-Köln, 1992. » Bozkurt, Nahide, Mu’tezile’nin Altın Çağı –Me’mun Dönemi-, Ankara 2002. » Clot, André, Harun Reşid ve Abbasîler Dönemi, (Çev. Nedim Demirtaş), Tarih Vakfı Yurt Ya
• yınları, İstanbul 2007. » ed-Dabbî, Ahmet b. Yahya b. Ahmed b. ‘Umeyre, (599/1202), Buğyetu’l-Multemis fî Tarihi
• Ricâli Ehli’l-Endelüs, byy 1967. » ed-Dineverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvud (282/895), el-Ahbâru’t-Tıvâl, (Thk. Ömer Faruk et
• Tabbâ’), Beyrut trz. » Dodds, Jerrilyn, “The Arts of Al-Andalus”, The Legacy Of Muslim Spain, (Ed. Salma Khadra
• Jayyusi), Leiden-New York-Köln, 1992. » Dozy, R., Tarihu’l-Muslimîn fî İsbanya (711-1110), I-II, (Arapçaya Çev. Hasan Habeşî), Kahi- re 1994. » Erkoçoğlu, Fatih, Abdülmelik b. Mervân ve Dönemi /65-86/685-705), Ankara Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006. » Evren, Gül Fahriye, Ses Eğitimi Yöntemlerinin Ses Hastalıklarının Tedavisinde Kullanımı,
• YLT, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya 2006. » Farmer, H. G., Historical Facts For The Arabian Musical Influence, Londra 1930. » -----------, A History of Arabian Music to XIII th Century, Londra 1929. » -----------, “Musikî”, İA, İstanbul 1970, VIII, 678-687. » -----------, “Ziryâb”, IA, İstanbul 1986, XIII, 578, 579. » -----------, “İbn Miscah”, İA, İstanbul 1968, V-2, 774, 775. » -----------, - (E. Neubauer), “Ziryâb”, EI2, (Leiden 2002), XI, 516. » Halife b. Hayyât, Ebû ‘Amr b. Ebû Hubeyre el-Leysî el-‘Usfurî (240/854), Tarih, (Haz. Musta
• fa Necîb Fevvâz-Hikmet Keşli Fevvâz), Beyrut 1995. » Heyd, W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, (Çev. Enver Ziya Karal), Ankara 2000. » Hillenbrand, Robert, “Medieval Cordoba As A Cultural Centre”, The Legacy Of Muslim
• Spain, (Ed. Salma Khadra Jayyusi), Leiden-New York-Köln, 1992. » Hinz, Walter, İslâm’da Ölçü Sistemleri, Çev. Sevim Acar, İstanbul 1990. » Hitti, Philip K., Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi, I-IV, (Çev. Salih Tuğ), İstanbul 1995. » Hunke, Sigrid, Avrupa’nın Üzerine Doğan İslâm Güneşi, (Çev. Servet Sezgin), İstanbul 1972. » Hüseyin Mu’nis, Mevsuatu Tarihi’l-Endelus, Kahire 1996. » İbn ‘Abdurabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed b. el-Endelûsî, (327/938), Kitâbu’l
• ‘Ikdi’l- Ferîd, I-VII, (Haz. Ahmet Emin, İbrahim el-Ebyârî, Abdusselam Hârun), Beyrut?. » İbn Haldûn, Ebû Zeyd Abdurrahman, (808/1406), Tarihu İbn Haldûn, I-VIII, (Haz. Halil
• Şehâde), Beyrut 2001. » -----------, Mukaddime, I-III, (Çev. Zâkir Kadirî Ugan), İstanbul 1970. » İbn Hayyân el-Kurtubî, Hayyân b. Halef, 469/1076), el-Muktebes min Enbâi Ehli’l-Endelus,
• (Thk. Mahmud Ali Mekkî), Kahire 1994. » İbn Hazm el-Endelûsî, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd, (456/1064), Halifeler ve Fe
• tihler, (Çev. Şaban Öz), Ankara 2004. » -----------, Tavku’l-Hamâme, (Thk. Hasan Kamil es-Sayrafî), Kahire trz. » -----------, Güvercin Gerdanlığı, (Çev. Mahmut Kanık), İstanbul 1995. » İbn Saîd el-Mağribî, (685/1286), el-Muğrib fî Hulâ’l-Mağrib, I-II, (Thk. Şevki Dayf), Kahire trz. » İbn Tayfûr, Ebû’l-Fazl Ahmed b. Tâhir, (280/893), Kitâbu Bağdât, (Haz. Muhammed Zâhid
• b. el-Hasan el-Kevserî), Kahire 1994. » İbnu’l-Kûtiyye el-Kurtubî, Muhammed b. Ömer, (367/977), Tarihu İftitâhi’l-Endelus, (Thk.
• Abdullah Enîs et-Tabbâ’), Beyrut 1994. » İbnü’l-Esîr, ‘Izzuddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Ebû’l-Kerem eş-Şeybânî (630/1233), el-Kâmil fi’t
• Târih, I-XI, Beyrut 1982. » el-Isfahânî, Ebû’l-Ferec, (356/966), Kitâbu’l-Eğânî, I-XXVII, (Haz. Abdulemir Ali
• Mühemmenâ, Semîr Yusuf Câbir), yy trz. » Kalender, Ruhi, “XV. Yüzyıla Kadar Arap, İran ve Türk Musikisinin Kısa Tarihçesi”, AÜİFD,
• XXXIX, Ankara 2009, s. 253-272. » Kılıçlı, Mustafa, Sadrulİslam ve Emeviler Devrinde Gınâ, Erzurum 1993. » Lapidus, İra M., İslâm Toplumları Tarihi, Hz. Muhammed’den 19. Yüzyıla, (Çev. Yasin Aktay),
• İstanbul 2002. » el-Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilmisânî (1041/1631), Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l
• Endelus er-Ratîb, I-III, Beyrut 1988. » Makkî, Mahmoud, “The Policital History Of Al-Andalus (92/711-897/1492)”, The Legacy Of
• Muslim Spain, Ed. Salma Khadra Jayyusi, Leiden-New York-Köln, 1992. » Nicholson, Reynold A., A Literary History of The Arabs, Cambridge 1969. » Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları-1, Ankara 1994. » -----------, Endülüs Müslümanları, İlim Kültür Tarihi, Ankara 1997. » -----------, Endülüs Müslümanları, Medeniyet Tarihi, Ankara 1997. » Pirenne, Henri, Ortaçağ Kentleri, (Çev. Şaban Karadeniz), İstanbul 2005. » es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Muhammed b. Osmân, (911/1505), Tarihu’l-Hulefâ,
• (Tlk. Mahmud Riyâd el-Halebî), Beyrut 1996, » et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, (310/932), Tarîhu’t-Taberî (Tarîhu’l-Umem ve’l
• Mülûk ), I-XI, (Thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim), Kahire trz. » Töreyin, Ayşe Meral, Ses Eğitimi, Ankara 2008. » Turabi, Ahmet Hakkı, “İshak el-Mevsılî”, DİA, (İstanbul 2000), XXII, 536, 537. » -----------, “İbn Câmi’ (ö. 808) Kureyşli Meşhur Muğannî ve Bestekâr”, Cumhuriyet Üniversitesi
• İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (Sivas 2005), IX-1, s. 161-174. » -----------, “İbrahim el-Mevsılî”, DİA, (İstanbul 2000), XXI, 532, 533. » -----------, “İlk Dönem İslâm Dünyasında Musiki Çalışmalarına Bakış”, Marmara Üniversitesi
• İlâhiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul 1997, c. XIII-XV, 225-248. » Viguera, Maria J., “Asluhu Li’l-Ma’âlî On the Social Status of Andalusî Women”, The Legacy
• Of Muslim Spain, (Ed. Salma Khadra Jayyusî), Leiden-New York-Köln, 1992. » Vural, Birol, Doğru ve Güzel Konuşma Sanatı, Hayat yay, İstanbul 2005. » Wright, Owen, “Music In Muslim Spain”, The Legacy Of Muslim Spain, (Ed. Salma Khadra
• Jayyusi), Leiden-New York-Köln, 1992. » Yiğit, İsmail, “Mevâlî”, DİA, Ankara 2004, XXIX, 424-426. » Zorlu, Cem, Abbâsîlere Yönelik Dinî ve Siyasî İsyanlar, Ankara 2001.