"KUMANDAN” OLARAK PEYGAMBER [Hz.] MUHAMMED: Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Osmanlılar’da Siyer Yazıcılığı

Yıl 2010, Sayı: 15, 321 - 343, 01.12.2010

Gottfried Hagen Gülgûn Uyar

Öz

Birinci Dünya Savaşı arefesinde Osmanlı İmparatorluğu ıslahat dolu bir yüzyılı geride bıraktı. Yeni aydın sınıf, artan bir şekilde günün sosyal durumunun meşrûiyetini sorguladı. Hazreti Muhammed örneği bu hususta fevkalâde önemlidir. Söz konusu metinlerin çoğu Jön Türkler dönemi, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı’nın sıkıntılı yıllarında yazıldı veya en azından basıldı. Müzakere edilen zaman diliminde Hazreti Muhammed’in hayatına ilişkin bir çok farklı yaklaşımlar ve yorumlar mevcuttur. Meselâ asker Ahmed Refik, Hazreti Muhammed’i mükemmel asker ve ordu komutanı olarak tasvir etti. Siyâsî reformun gerçekleştirilmesi için Gustave Le Bon’un psikolojisine başvurmayı isteyen Celâl Nuri, okuyucularına tamamen aynı maksatla Araplar’ın ihtiyaçları ve dînî meyilleri ile mahâretle oynayan bir Hazreti Muhammed gösterdi. Ahmed Hilmi, Allah’a yaklaşmaya gayret eden ve Allah’ın emirlerini onun kullarına ileten dindar adam portresi çizdi. Daha küçük bilimsel incelemelerde, özellikle Musâhibzâde Mehmed Memdûh ve Ahmed Refik’in eserlerinde Peygamber örneği Osmanlı askerini harekete geçirmek ve teşvik etmek için kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Hz.Muhammed, Ahmed Refik, Celal Nuri, Gazavât-ı Celîle-i Peygamberî

The Prophet Muhammad As An Exemplar In War: Ottoman Views On The Eve Of World War I

Öz

On the eve of World War I, the Ottoman Empire looked back at a century full
of innovation. A new class of intellectuals increasingly questioned the legitimacy
of the social state of the day. The example of the Prophet Muhammad is very
important in this respect. Most of the texts were written or at least published in the troubled period characterized by the Young Turks revolution, the Balkan
Wars and World War I. It has been seen that many different approaches to and
interpretations of the life of the Prophet Muhammad were current in the period
under discussion. For example the soldier Ahmed Refik, portrayed Prophet
Muhammad as the perfect soldier and military commander. Celal Nuri, who
wanted to apply the psychology of Gustave Le Bon for the good of political reform,
showed his readers a Muhammad who skillfully played with the needs and
religious desires of the Arabs for exactly the same purpose. Ahmed Hilmi
depicted the pious man who strove to come close to God and who was charged
with bringing the commands of God to his people. It is in the smaller treatises
that the example of the Prophet is used to mobilize and agitate the Ottoman
soldier, especially works by Musahibzade Mehmed Memduh and Ahmed Refik

Anahtar Kelimeler

Prophet Muhammad, Ahmed Refik, Celal Nuri, Ghazwat-ı Jalila-i Peygamberi

Kaynakça

• Kaynaklar: Kaynaklar: Kaynaklar:
• (Metnin dipnotlarında bütün kitapların güncel (milâdî) tarihleri verilmiştir. Bibliyog
• rafyada ise kitapların kapaklarında kayıtlı h. hicrî ve r. rûmî tarihler de eklenmiştir.)
• » Abdullah Cevdet (Doktor). 1908. Târîh-i İslâmiyet. Cairo: Matbaa-i İctihad.
• » Ağırakça, Ahmet. 1986. "Ahmed Cevdet Paşa’nın ‘Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ’sının İslâm Tarihi Kaynakları,’" Ahmed Cevdet Paşa Semineri. Bildiriler. İs- tanbul, ss. 127-44.
• » Ahmed, Shahab. 1998. "Ibn Taymiyya and the Satanic Verses." Studia Islamica 87/2, ss. 67-124.
• » Ahmed Cevdet Paşa. Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîh-i Hulefâ. İstanbul: Dârü’t-Tıbaati’l Âmi- re.
• » Ahmed Hilmi (Şehbenderzâde Filibeli). 1910-11. Târîh-i İslâm. Cildler I-II. İstanbul: Hikmet Matbaası, 1326-27.
• » Ahmed Refik. 1906. Gazavât-i Celîle-i Peygamberî. İstanbul: İbrahim Hilmi, 1324 h.
• » 1912. Büyük Târîh-i Umûmî. Cildler I-VI. İstanbul: Agob Matyosyan Matbaası, 1328.
• » Akgün, Mehmet. 1988. Materyalizmin Türkiye’ye Girişi ve İlk Etkileri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• » Assmann, Jan. 1997. Das kulturelle Gedächtnis. Schrift, Erinnerung und Identität in frü- hen Hochkulturen. 2d rev. ed. Munich: C. H. Beck.
• » Berkes, Niyazi. 1964. The Development of Secularism in Turkey. Montreal: McGill University Press (repr. London: Hurst and Company, 1998).
• » Be ydilli, Kem al. 1995. T ürk B ilim v e Mat baac ılık Tar ihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi. İstanbul: Eren.
• » Birkeland, Harris. 1955. The Legend of the Opening of Muhammed’s Breast. Oslo: Norske Videnskaps-Akademi.
• » Brockelmann, Carl. 1937-49. Geschichte der arabischen Litteratur. Zweite, den Supple- mentbänden angepaßte Auflage. Leiden: Brill.
• » Celâl Nuri. 1914. Hâtemü’l-Enbiya. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi, 1332 h.
• » Çetin, İsmet. 1997. Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• » Chatterjee, Partha. 1993. Nationalist Thought and the Colonial World: A Derivative Dis- course. 2d ed. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• ’da Hagen’de yayınlanan nüshalarına bkz. Hafız İzzet 1913.
• » Conermann, Stephan. 1999. "Mythen, Geschichte(n), Identitäten-ein Einführung," in id. (ed.), Mythen, Geschichte(n), Identitäten: Der Kampf um die Vergangenheit. Hamburg: E. B.-Verlag, ss. 1-32.
• » Debus, Esther. 1991. Sebilürreşâd. Eine vergleichende Untersuchung zur islamischen Opposition der vor- und nachkemalistischen Ära. Frankfurt/M.: Peter Lang.
• » Geertz, Clifford. 1992. The Interpretation of Cultures: Selected Essays. New York: Basic Books.
• » Hagen, Gottfried. 1990. Die Türkei im Ersten Weltkrieg. Flugblätter und Flugschriften in arabischer, persischer und osmanisch-türkischer Sprache aus einer Sammlung der Universitätsbibliothek Heidelberg eingeleitet, übersetzt und kommentiert. Frankfurt/M.: Peter Lang.
• » Hafız İzzet (el-Hac). 1913. Mevâ’izü’l-cihâd ve’d-dîn li-asâkiri’l-müvahhidîn. İstanbul: Mat- baa-i Askeriye.
• » Hanioğlu, M. Şükrü. 1981. Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• » 1995. The Young Turks in Opposition. New York and Oxford: Oxford University Press.
• » 1997. "Garbcılar: Their attitudes toward religion and their impact on the official ideol- ogy of the Turkish Republic," Studia Islamica 86/2, ss. 133-58.
• » Herzog, Christoph. 1996. Geschichte und Ideologie: Mehmed Murad und Celâl Nuri über die historischen Ursachen des osmanischen Niedergangs. Berlin: Klaus Schwarz.
• » Hobsbawm, Eric. 1972. "The Social Function of the Past: Some Questions," Past & Present 55, ss. 3-17.
• » 1983. "Introduction: Inventing Traditions," in The Invention of Tradition, ed. Eric Hobsbawm and Terence Ranger. Cambridge: Cambridge University Press.
• » İsmail Fenni (Ertuğrul). 1928. Kitâb-ı İzâle-i Şükuk. Dozy’nin Târîh-i İslâmiyet Unvanlı Kitabı Üzerine Reddiyedir. İstanbul: Orhaniye Matbaası.
• » İsmail Hakkı (İzmirli). 1916. Gâzilere Armağan. İstanbul: Matbaa-i Askeriye 1332 r. 1914. Siyer-i Celîle-i Nebeviye. İstanbul: Sebîlürreşâd Kütübhânesi, 1332 h.
• » İstanbul Ansiklopedisi = Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cildler I-VII. İstanbul: Kül- tür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, 1993-95.
• » Karal, Enver Ziya. 1996. Osmanlı Tarihi. IX. İkinci Meşrûtiyet ve Birinci Dünya Sa- vaşı (1908-1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• » Kister, M. J. 1994. ‘" . . . And he was born circumcised . . .’ Some notes on circumcision in Hadis," Oriens 34, ss. 10-30.
• » Kitâb-ı Siyer-i Nebî. 1890. İstanbul: Matbaa-i Osmâniye, 1308 h.
• » Krüger, Hilmar. 1978. Fetwa und Siyar: Zur internationalrechtlichen Gutachtenpraxis der osmanischen Şeyh ül-Islam vom 17. bis 19. Jahrhundert und der besonderer Berücksichtigung des "Behcet ül-Fetava.” Wiesbaden: Harrassowitz.
• » Kütükoğlu, Bekir. 1994. Vekayinüvis [annotated article for the İslâm Ansiklopedisi], in id., Vekayinüvis. Makaleler. İstanbul: Fetih Cemiyeti, ss. 103-38.
• » Lutfullah Ahmed. bkz. Naci Kasım.
• » Mardin, Şerif. 1962. The Genesis of Young Ottoman Thought: A Study in the Moderniza- tion of Turkish Political Ideas. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
• » Mehmed Memduh (Musâhibzade). 1917. Gazavât-i Celîle-i Peygamberî (Muhârebât). İs- tanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütübhânesi.
• » Mehmed Tahir (Bursalı). 1914-23. Osmanlı Müellifleri. Cildler I-III. İstanbul: Mat- baa-i Âmire, 1333-42 h.
• » Müller, Herbert Landolin. 1991. Islam, Cihad und Deutsches Reich: ein Nachspiel zur wil- helminischen Weltpolitik im Maghreb 1914-1918. Frankfurt/M.: Peter Lang.
• » Naci Kasım. 1915-16. Hayât-ı Hazret-i Muhammed. Cildler I-III. İstanbul: Kader Matbaası, 1331-32 m.
• » Namık Kemal. 1975. Büyük İslâm Tarihi. ed. İhsan Ilgar, İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• » Neumann, Christoph K. 1994. Das indirekte Argument. Ein Plädoyer für die Tanzi- mat vermittels der Historie. Die geschichtliche Bedeutung von Ahmed Cevdet Paşa’s Ta’rih. N. p.: LIT-Verlag.
• » Peters, Rudolph. 1979. Islam and Colonialism: The Doctrine of Jihad in Modern History. The Hague, Paris, New York: Mouton.
• » Royster, James E. 1978. "Muhammad as Teacher and Exemplar," The Muslim World 68 (October), ss. 235-58.
• » Rubin, Uri. 1975. "Pre-existence and light. Aspects of the concept of Nur Muhammad," Jerusalem Oriental Studies, ss. 62-119.
• » Sabanegh, E. S. 1981. Muha mmad b. Abdallah "Le Prophete." Portraits con- temporains-Egypte 1930-1950. Paris, n.d. [1981].
• » Said Paşa (Diyarbekirli). 1886. Mir’âtü’l-iber. Cild 5. İstanbul: Der Saadet, 1304 h.
• » Schimmel, Annemarie. 1995. Und Muhammad ist Sein Prophet. Die Verehrung des Propheten in der islamischen Frommigkeit. 3d ed. München: Diederichs.
• » Sezen, Lütfi. 1991. Halk Edebiyatında Hamzanâmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• » Şeker, Mehmed, ve Adnan Bülent Baloğlu (editörler). 1996. İzmirli İsmail Hakkı. Ve- fatının 50 yılı Anısına. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• » Shaw, Ezel Kural. 1977. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cild 2: Re- form, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. New York: Cambridge University Press.
• » Sprenger, Aloys. 1861-65. Das Leben und die Lehre des Muhammed. Cildler 1-3. Ber- lin.
• » Sümer, Faruk. 1991. "Yavuz Selim s’est-il proclame calife?" Turcica 21-23, ss. 343-54.
• » Tanındı, Zeren. 1984. Siyer-i Nebî. İslâm Tasvir Sanatında Hz. Muhammed’in Hayatı. N.p.: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• » Tunaya, Tarık Zafer. 1962. İslâmcılık Cereyanı. Meşrûtiyet’in Siyasî Hayatı Boyunca Gelişmesi ve Bugüne Bıraktığı Meseleler. İstanbul: Baha Matbaası.
• » Ülken, Hilmi Ziya. 1994. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. 4. bs. İstanbul: Ülken.
• » Uzunçarsılı, İsmail Hakkı. 1965. Osmanlı İmparatorluğu’nda İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• » Van Os, Nicole A. N. M. 1999. "Ottoman Women’s Reaction to the Economic and Cultural Intrusion of the West: The Quest for a National Dress," in Dissociation and Appropriation. Responses to Globalization in Asia and Africa, ed. Katja Füllberg- Stolberg et al. Berlin: Verlag Das Arabische Buch, ss. 291-308.
• » Yusuf Suad (Düzceli). 1909. Akvemü’s-Siyer. Fas. 1-5. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası. 1909a. Türkçe Akvemü’s-Siyer. İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaası, 1327 h.
• » Zürcher, Erik Jan. 1993. Turkey: A Modern History. London: I. B. Tauris.