İSPANYA’DA YAHUDİ VARLIĞININ MENŞEİ

Yıl 2010, Sayı: 15, 9 - 17, 01.12.2010

Sinan İlhan

Öz

İspanya’da Yahudi varlığının kökeni çok eskiye dayanır. Bu konuda muhtelif görüşler mevcuttur. Yahudi varlığını kadim zamanlara dayandıranlar olduğu gibi, M.S. IV. asra kadar gittiğini söyleyenler var. Çeşitli nedenlerle İber yarımadasına göç eden Yahudiler fetihten önce sıkıntılar yaşamış, özellikle Vizigotlar zamanında kilise konseylerinin kararlarıyla din değiştirme veya bu toprakları terketme seçenekleriyle yüzyüze gelmişlerdir. Filistin, Kuzey Afrika ve Akdeniz havzasından ve Doğu Avrupa’dan buraya göç edilmiştir. Yahudiler iç ve dış ticaretle uğraştıkları gibi tarımla da iştigal etmişlerdir. Yahudiler yarımadanın belli başlı önemli kentlerine yerleşmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Endülüs, İspanya, Yahudi, Yerleşim

The Origion of Jewish Existence in Spain

Öz

The Jews lived in Spain in very early times. There are various opinions about this matter. Some views base the Jewish existence to the ancient times, but some base it to the 4th century AC. For several reasons, the Jews migrated to the Iberian Peninsula endured some troubles before the conquest, especially at the time of the Visigoths. With the church councils’ order they were either going to convert their religion or leave the country. They migrated from Palestine, Africa, and Mediterranean region and East Europe to Andalusia. The Jews were involved in import, export and agriculture and settled in the main cities of the peninsula

Anahtar Kelimeler

Andalusia, Spain, Jews, Settling

Kaynakça

• Kaynaklar: Kaynaklar: Kaynaklar: » Abdülmecid, Muhammed Bahr, el-Yehûd fî Endelüs, Kahire, 1979. » Ahmed, Dr.Ali, “el-Yehûd fî'l-Endelüs ve'l-Mağrib Hilale'l-Usuri'l-Vusta”, Âfâkı’s-Sekâfe ve’t
• Turas, dönemsel dergi, sayı 4, Cuma el-Macid Merkezi, Dubai, 1997. » Ashtor, Eliyahu, The Jews of Moslem Spain, Philadelphia: The Jewish Publications Society, 1992. » Besalel, Yusuf, Yahudilik Ansiklopedisi, İstanbul: Gözlem Yay., 2001. » Binmire, Ömer, “Cevanib min Tarih Ehli’z-Zimme fî’l-Endelüsi’l-İslâmiyye”, Mecelletu
• Dirâsati Endelüsiyye, Tunus, 1995. » Castro, Americo, İsbanya fî Tarihiha el-Mesihiyyûn ve’l-Müslimûn ve’l-Yehûd, (Trc.Ali İbrahim
• Menufî), Kahire: el-Meclisü’l-A’la li’s-Sekâfe, 2002. » Courbage, Youssef – Philippe Fargues, Christians and Jews under Islam, (Tran.Judy Mabro),
• London – New York: I.B.Tauris Publishers, 1997. » Dubnov, S.M., Jewish History, (Trns.H.S.), Jewish Publication Society of America and the
• Jewish Historical Society of England, içindekiler kısmı » Durant, Will, Kıssatu’l-Hadara, (Terc.Muhammed Bedran, İngilizce adı The Story of
• Civilization), Beyrut: Daru’l-Cîl, 1988. » el-Bekrî, Ebû Ubeyd Abdullah bin Abdülaziz (ö.1094), el-Mesâlik ve’l-Memâlik (Endülüs ve
• Avrupa bölümü), (Thk. Abdurrahman el-Hacci), Beyrut: Dar’ul-İrşad, 1968. ———— 31
• El-Uluc kelimesi son dönemlerde istimal edilmiştir. Bak: Age, s.53.
• Sefarad ismi Ovadya kitabında (I. Kitap, 20. fasl) muhtemelen “Küçük Asya” için kullanılmıştır.
• Nebûhadnesar M.Ö.597’de Yahudilerden bazılarını buraya götürmüştür. Daha sonra bu isim İs
• panya ülkesine verilmiştir. Alman Yahudileri de Yafes b. Nuh’un torunu Eşkenaz’a (Ashkenaz /
• Tekvin, X, 3) kendilerini nisbet ederek, Eşkenazim adını kullanmışlardır. Bkz: Durant, Kıssatu’l- Hadara, XIV, s.50.
• Norman Roth, Jews, Visigoths and Muslims in Medieval Spain Cooperation and Conflict, Leiden –
• New York – Köln : E.J.Brill, 1994, s.11-12.
• Taha, The Muslim Conquest, s.42. » el-Halidî, Halid Yunus, el-Yehûd Tahte Hükmi’l-Müslimîn fî’l-Endelüs, Sharjah: Dairetu’s
• Sekâfe ve’l-İlam, 2002. » el-Himyerî, Ebû Abdullah Muhammed bin Abdullah bin Abdülmünim, Sıfatu’l-Cezireti’l
• Endelüs muntehebetun min Kitabi’r-Ravdi’l-Mi’tar fî Haberi’l-Aktar, (Thk: E.Levi
• Provençal), Kahire, 1937. » el-Mes’ûdî, Ebû’l-Hasan Ali b.Hüseyin b. Ali (ö.h.346), Ahbaru’z-Zaman, Beyrut: Daru’l- Endelüs, t.y. » Gelboin, Harry V., “The Jews of Medieval Gerona, Spain”, Midstream, 1.7.2000. » Gerber, Jane S., The Jews of Spain A History of the Sephardic Experience, New York –
• London – Toronto – Sydney – Tokyo - Singapore: The Free Press, 1994. » Grayzel, Solomon, History of the Jews, Philadelphia: Jewish publication Society of America, 1956. » http://www.gutenberg.org/dirs/etext05/8jwhs10.txt* Bu kitabın aslı Rusça olup, Almanca
• tercümesinden İngilizceye çevrilen eser elektronik ortama sunulmuştur. » İbn el-İzârî, Ebû Abdullah Muhammed el-Merrakuşî, el-Beyanu’l-Muğrib fî Ahbari’l
• Endelüsve’l-Mağrib, (Thk: G.S.Colin – E.Levi Provençal), Beyrut: Daru’s-Sekâfe,1983. » Kayserling, Meyer – Joseph Jacobs, “Spain”, JE, XI, s.484, www.jewishencyclopedia.com/
• pages/J11I484T.jpg* » Kevatî, Hasan, el-Yehûd fî’l-Mağribi’l-İslâmî mine’l-Feth ila Sükuti Devleti’l-Muvahhidîn, Ce
• zayir: Dar Huma, 2000. » Learsi, Rufus, Israel: A History of the Jewish People, Cleveland – New York: World
• Publishing, 1949. » Munis, Hüseyin, Fecru'l-Endelüs, Cidde, 1985. » Nahman, Benjamin H., The Nahmans of Gerona A Brief Introduction to OurHistory, Los
• Angeles, 1990, s. 2, http://home.earthlink.net/~bnahman/FAMHX9.htm* » Neusner, Jacob, The Religious Study of Judaism, Lanham – New York – London : Univeristy
• Press of America, 1986. » Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 1997. » Roth, Norman, Jews, Visigoths and Muslims in Medieval Spain Cooperation and Conflict,
• Leiden – New York – Köln : E.J.Brill, 1994. » Taha, Abdulwahid Dhanun, The Muslim Conquest and Settlement of North Africa and
• Spain, Routledge: London – New York, 1989. » Yehûdu’l-Endelüs ve’l-Mağrib, (Fransızcadan terc.Ahmed Şahlan), Rabat: Marsam, 2000. » Za’faranî, Hayim, Elfu Sene min Hayati’l-Yehûdi’l-Mağrib, (Fransızca’dan Terc.Ahmed Şah
• lan, Abdülğani Ebû’l-Azm), Darulbeyda, 1987. » Ziya Paşa, Endülüs Tarihi, İstanbul, 1280. *İnternet siteleri 2004 ve 2005 yıllarında görülmüş ve incelenmiştir.