TÜRK SU MİMARİSİ KİTÂBELERİNDE HAT ESTETİĞİ

Yıl 2010, Sayı: 15, 193 - 219, 01.12.2010

Fatih Özkafa

Öz

Türk Medeniyeti, köprü, bent, çeşme, sebil, selsebil gibi su yapıları bakımından oldukça zengin bir medeniyettir. Tarih boyunca yöneticileri ve varlıklı kimseleri su hayrı yapmaya sevk eden sebep, İslâm’ın bu gibi hayırları teşvik etmiş olmasıdır. Bu yapılardaki kitâbeler ise hat sanatının gelişimine ışık tutacak mahiyette olan estetik örneklerdir. Kitâbelerde, bânî ismi, inşâ tarihi gibi bilgilerden başka, suyla ilgili âyet ve hadîslere sıkça rastlamak mümkündür. Köprü, bent, çeşme, sebil gibi yapıların üzerindeki kitabelerin hat sanatı bakımından en kayda değer olanları İstanbul’da yer almaktadır. Çünkü tarihî eser yönüyle de çok zengin olan İstanbul geçmişten günümüze bu sanatın merkezi olmuş ve en iyi hattatlar burada yetişmiştir

Anahtar Kelimeler

Köprü, Çeşme, Sebil, Kitâbe, Hat Sanatı

Calligrphic Esthetics on the Turkish Architectural Water Buildings Inscriptions

Öz

Turkish civilization is very rich civilization in terms of bridges, barrages, fountains and sebils. Most of administrators and rich men were directed to construct water-related architecture Works since Islam encourages and recommends water-related benefactions by verses and other religious sources. The inscriptions on this architectural works were exhibiting the historical and esthetic development of the Islamic calligraphy arts. These inscriptions contain the builder’s name, date, artist’s name etc. Many inscriptions of bridges, barrages, fountains and sebils that are important in point of Islamic calligraphic evolution exist in Istanbul since Istanbul was the centre of Islamic calligraphy art and the best calligraphers were brought up in this centre

Anahtar Kelimeler

Bridge, Fountain, Sebil, Inscription, Islamic Calligraphy Art

Kaynakça

• aynaklar: aynaklar: » ALPARSLAN, Ali; “Mimârî Yapıların Yazı Sanatı Bakımından Önemi”, Boğaziçi Üniversitesi (Beşeri Bilimler) Dergisi, c. IV-V, 1976-1977, S. 1-14.
• » ALPARSLAN, Ali; Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul 1999.
• » ASLANAPA, Oktay; Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul 2004.
• » AYNUR, Hatice ve Hakan Karateke; III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul 1995.
• » BARIŞTA, H. Örcün; “Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Çeşmeleri Arasında Eyüpsultan Çeşmelerinin Yeri”, VIII. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler (7-9 Mayıs 2004), İstanbul 2004, s.74-83.
• » __________ ; İstanbul Çeşmeleri: Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, Ankara 1995.
• » __________ ; İstanbul Çeşmeleri: Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi, İstanbul » __________ ; İstanbul Çeşmeleri: Ortaköy Damat İbrahim Paşa Çeşmesi, Hacı Mehmed Ağa Çeşmesi, Taksim Maksemindeki I. Mahmud Çeşmesi, Ankara 1993.
• » BERK, Süleyman; Hattat Mustafa Râkım Efendi, İstanbul 2003.
• » BERK, Süleyman; “Azapkapı Saliha Sultan Çeşme ve Sebili”, El Sanatları, Sayı 3, 2007, s. 53.
• » __________ ; “Nusretiye Camii Yazıları”, El Sanatları, Sayı 5, 2008, s. 94-101.
• » __________ ; Hat Sanatı, İstanbul ts. » ÇEÇEN, Kâzım; Mimar Sinan ve Kırkçeşme Suları, İstanbul, 1988.
• » ÇULPAN, Cevdet; Türk Taş Köprüleri, Ankara 2002.
• » DERMAN, M. Uğur; “Büyük Bir Hat Sanatkârımız: Sami Efendi”, Hayat Tarih Mecmuası, Sayı , 1969, s. 4-10.
• » DERMAN, M. Uğur; “Yeni Cami Sebilinin Kitâbesi”, Lâle, Sayı 4, İstanbul 1986, s. 14-17.
• » EGEMEN, Affan; İstanbul Çeşme ve Sebilleri, İstanbul, 1993.
• » ERTUĞ, Necdet (Ed.); İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı, 3 cilt, İstanbul 2006.
• » EYİCE, Semavi; “Çeşme”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 8, İstanbul 1993, s. 277-287.
• » GÜNÜÇ, Fevzi; “Anadolu Selçuklu Dönemi Celî Sülüs Yazısının Beylik Dönemine Etkileri” Hat ve Tezhip Sanatı (Ed. A. Rıza Özcan), Ankara 2009, s. 47-57.
• » HASKAN, M. Nermi; Eyüplü Hattatlar, İstanbul 2004.
• » HEYET; Fatih Camileri ve Diğer Tarihî Eserler, İstanbul, 1991.
• » İHTİYAR, Zafer; Bursa Ulu Cami (Bir Hüsn-i Hat Sergisi), İstanbul 2006.
• » İLTER, Fügen; Anadolu’da Türk Köprüleri, Ankara, 1978.
• » İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal; Son Hattatlar, İstanbul 1955.
• » KONYALI, İ. Hakkı; Konya Tarihi, Konya 1997.
• » ÖNDER, Mehmet; Konya Çeşme ve Şadırvanları, Konya 1955.
• » ÖNGE, Yılmaz; Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara » ÖZKAFA, Fatih; “Konya Sahib Ata Camii Taç Kapısı’ndaki Yazı ve Süslemelerde Tasarım An- layışı”, Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, Bildiriler, cilt I, İzmir 2006, s. 177.
• » PİLEHVARİAN, Nuran Kara vd.; Osmanlı Başkenti İstanbul’da Çeşmeler, İstanbul 2000.
• » SCHICK, I. Cemil, “Preface” M. Uğur Derman 65. Yaş Armağanı (Ed. I. C. Schick), İstanbul , s. 1-17. » SERİN, Muhittin; Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul 1999.
• » SÜLÜN, Murat; Sanat Eserine Vurulan Kur’an Mührü, İstanbul 2006.
• » TANIŞIK, İ. Hilmi; İstanbul Çeşmeleri, İstanbul 1943.
• » UĞUR, M. Ferit ve M. Mesut Koman; Selçuk Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserle- ri, İstanbul 1934. »