MUKTEDİR DÖNEMİNDE ABBÂSÎLER’DE SOSYAL HAYAT

Yıl 2011, Sayı: 17, 123 - 154, 01.12.2011

İhsan Arslan

Öz

Abbâsîler döneminde İslam toplumu çeşitli din, dil, ırk ve renge mensup insanlardan oluşmakla birlikte toplumun çekirdeği Araplar, İranlılar, Horasanlılar, Mağripliler ve Türkler’den meydana gelmekteydi. Halk genel olarak et-Tabakâtü’l-Hâssa ve et-Tabakâtü’l-Âmme adı verilen iki ana gruba ayrılıyordu. Bu grupların altında da alt birimler mevcuttu. et-Tabakâtü’l-Hâssa, halife, ailesi, devlet ricali ve Haşimîler’in diğer fertlerinden oluşmaktaydı. Halkın ekseriyetini teşkil eden et-Tabakâtü’l-Âmme ise; sanatkarlar, ustalar, tüccarlar, çiftçiler, askerler ve kölelerden meydana geliyordu. Dönemin tarihçileri, daha çok halifenin etrafında cereyan eden siyasî ve idarî meselelerle ilgilendiklerinden dolayı, o günlerde halkın iktisadî ve sosyal hayatını gösteren olaylara eserlerinde pek fazla yer vermemişlerdir. Bundan dolayı bu konudaki bilgilerimiz genel olarak temel kaynaklara değil, araştırma ve inceleme çalışmalarına dayalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Hayat, Abbasiler, Halife Muktedir

Social Life in the Abbasids during the Muqtedir Period

Öz

In the Abbasids period, although the Islamic society comprises the people who belonged to the various religions, languages, races and color, the essence of the community occurred the Arabian, the Iranian, the Turkish and the people from the Maghreb and Horasan. Those people usually were divided into two main groups who were called et-Tabaqatu’l-Khassa and et-Tabaqatu’l-Âmme. There were sub-units beneath these groups. et-Tabaqatu’l-Khassa contained caliph, his family, the statesmen and Hashimis’ other individuals. et-Tabaqatu’l-Amme that constituted the majority of the community, consisted of craftsmen, foremen, merchants, farmers, soldiers and slaves. The historians of this period mostly deal with the political and administrative affairs which were relatively happening around the caliph and his family. So, these historians didn’t mention about the public events showing economical and social life of the people in their books. For this reason, the knowledge we have in this subject matter will generally not be based on framed and formatable sources, but it is going to be based on the researchs

Anahtar Kelimeler

KSocial Life, Abbasids, Caliph Muqtedir

Kaynakça

• ve’l-Mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut 1995. » İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ali b. Ebî’l-Hasan Ali b. Ebî’l-Kerem (630/1232), el-Kâmil fi’t-Târih, nşr.
• C.J. Tornberg, Beyrut 1979. » İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1406) Kitâbü’l-Iber ve Divânü’l-Mübtedei
• ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve Men Âsarahüm min Zevi’s-Sultâni’l
• Ekber, Beyrut 1971. » İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ (774/1372), el-Bidâye ve'n-Nihâye, thk. Ahmed Abdülvehhâb Fetîh, Kahire 1994. » İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed (421/1030), Kitâbü Tecâribi’l-Ümem ve
• Teâkibü’l-Himem , Kahire tsz. » İbn Sa’d, Muhammed (230/845), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Beyrut 1970. » İbnü’s-Sâî, Ali b. Enceb (674/1275), Tarihu’l-Hulefâi’l-Abbâsiyyîn, Kahire tsz. » İbn Tabâtabâ, Muhammed b. Ali (709/1309), el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniyye ve’d-Düveli’l
• İslâmiyye, thk. Memdûh Hasan Muhammed, Kahire 1999. » İbn Takriberdî, Cemalüddin Ebû’l-Mehâsin Yusuf (874/1469), en-Nücûmü’z-Zâhira fî
• Mülûki Mısr ve’l-Kâhire, Mısır 1970. » İbrahim Sarıçam-Seyfettin Erşahin, İslam Medeniyeti, Ankara 2006. » Kalkaşandî, Ahmed b. Ali (821/1418), Meâşîru’l-İnâfe fi Maâlimi’l-Hilâfe, Beyrut 1994. » Kehhâle, Ömer Rıza, A’lemu’n-Nisâ, Dımeşk 1959. » Kıftî, Cemalüddin Ali b. Yusuf (646/1248), Târîhu’l-Hukemâ, Beyrut 1903. » Kitapçı, Zekeriya, Abbâsî Hilafetinde Bir Türk Anası: Şağab Hatun, İstanbul 1991. » Kurtubî, Arib b. Sa’d (369/979), Sıletü Târîhi’t-Taberî, Beyrut tsz. » Makrizî, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Ali (845/1444), el-Hitâtü’l-Makriziyye (Kitâbü’l-Mevâiz ve’l
• İ’tibar bi Zikri’l-Hitâtı ve’l-Âsâr), Beyrut tsz » Metz, Adam, Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, çev. Salih Şaban, İstanbul 2000. » Mıquel, Andre, Doğuştan Günümüze İslam Medeniyeti, çev. Ahmet Fidan-Hasan Menteş,
• İstanbul 2003. » Nüveyrî, Şihabüddin Ahmed b. Abdullah (733/1333), Nihâyetü’l-Ereb fi Funûni’l-Edeb, Ka- hire 1923. » Öztürk, Levent, İslam Toplumunda Hristiyanlar, İstanbul 1998. » Sâbî, Ebû’l-Hüseyin Hilâl b. Muhassın (448/1056), el-Vüzerâ ve Tuhfetü’l-Ümerâ fî Târîhi’l
• Vüzerâ, nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc, Beyrut 1958. » Sûlî, Ebû Bekir Muhammed b. Yahya (334/946), Kısmun min Ahbâri’l-Muktedir Billah el
• Abbâsî: Târîhu’d-Devleti’l-Abbâsiyye min Sene 295 ilâ Sene 315 Hicriyye min Kitâbi’l
• Evrâk, thk. Halef Reşîd Numan, Bağdat 1999. » Sûlî, Ahbâru Râzî Billah ve’l-Muttakî Lillah, nşr. J.H. Dunne, London 1935. » Süyûtî, Celaüddin Abdürrahman b. Ebî Bekir (911/1505), Târîhu'l-Hulefâ, thk. Muhammed
• Muhyiddin Aldülhamîd, Beyrut 1989. » Yâkût el-Hamevî, Şihabüddin Ebû Abdullah (626/1228), Mu’cemu’l-Udebâ, Kahire 1923. » Yeniçeri, Celal, ‘’Cehbez’’, DİA, İstanbul 1993. » Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1347), el-Iber fî Haber men Ğa
• ber, Beyrut tsz. » Zehebî, Târîhu’l-İslâm Vefeyâtü’l-Meşâhiri ve’l-A’lâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Lüb- nan 1993. » Ziriklî, Hayruddin, el-A’lâm, Beyrut 1969.