KLASİK KAYNAKLARDA İSLÂM MUHALİFLERİ HAKKINDAKİ RİVAYETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ: EBÛ CEHİL (EBÛ'L-HAKEM AMR B. HİŞÂM) ÖRNEĞİ

Yıl 2013, Sayı: 21, 125 - 147, 01.12.2013

Cahid Kara

Öz

Araştırmamızın amacı, İslâm‘ın doğuş yıllarında muhalif cephede yer alan kişilerin faaliyetlerinin İslâm kaynaklarındaki rivayetlerinin değerlendirilmesi olacaktır. İslâm‘ın doğuş yıllarında başlayıp Mekke‘nin fethine kadar şiddetli bir şekilde devam eden Kureyş eşrafının ısrarlı muhalefeti, tarih boyunca Müslüman toplum üzerinde bıraktığı psikolojik etki oldukça önemlidir. Özellikle de bu dönemde İslâm‘a ve Müslümanlar‘a karşı öne çıkan muhalefetin simgesel isimleri, yaptıkları uzlaşmasız ve düşmanca faaliyetleriyle klasik kaynak kitaplarda yer almışlardır. Olayların kaynaklarımızdaki tasvirini ortaya koyabilmek için Ebû Cehil örneği üzerinden ilgili rivayetler analiz edilmeye çalışılarak Müslüman tarihçilerin bu rivayetleri aktarmada ne derece tarafsız kalabildikleri incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Objektiflik, tarihi hadiseler, Ebû Cehil, İslâm muhalifleri, rivayetler

Evaulation of the Narrations about the Opponents of Islam in the Classical Sources: The Sample of Abu Jahl (Abu'l-Hakam Amr b. Hisham)

Öz

The aim of our study is to assess the narrations about people who took place at the opponent side in the years of emergence of Islam, in the classical sources. It is a really important issue to deal with severe opposition of the Quraysh nobles in terms of psychological effect on the Muslim society during the history. Particularly, some influential people on the opposition side have been taken place in the classical sources due to their hostile activities. We prefered to use of Abu Jahl as an instance to analize and assess how much the Muslim authors could be unbiased to transmit the narrations in their books

Anahtar Kelimeler

Objectivity, historical incidents, Abû Jahl, opponents of Islam, narratives

Kaynakça

• » el-Âlûsî, Mahmud Şükrü el-Bağdâdî (1270/1853), Bülûğu‟l-Ereb fî Ma‟rifeti Ahvâli‟l-Arab, tsh., Muhammed Behcet el-Eserî, I-III, Beyrut trz.
• » el-Avâcî, Muhammed b. Muhammed, Merviyyâtu‟z-Zührî fi‟l-Meğâzî, I-II, el-Medinetu‘l- Münevvere, 2004.
• » el-Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/896), Ensâbu‟l-Eşrâf, tah. Süheyl Zekkâr ve ark. I-XIII, Beyrut 1996.
• » Buhl, F., “Ebû Cehil”, İA, Eskişehir 1997, IV, 15.
• » el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (255/869), Kitâbu‟l-Osmâniyye, tah. Abdüsselam Mu- hammed Harun, Beyrut 1991.
• » el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (255/869), Resâilü‟l-Câhız, tah. Abdüsselam Muhammed Harun, I-IV, Beyrut 1991.
• » Cevad Ali, el-Mufassal fî Târîhi‟l-Arab Kable‟l-İslâm, I-X, Bağdat 1993.
• » Ebu‘l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâil (732/1331), Kitâbu‟l-Muhtasar fî Ahbâri‟l-Beşer, I-IV, Mısır trz.
• » el-Ezrâkî, Ebu‘l-Velîd Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Ahmed (222/837), Ahbâru Mekke, tah. Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş, I-II, Beyrut 2003.
• » Fayda, Mustafa , “Batn-ı Nahle Seriyyesi”, DİA, İstanbul 1992, V, 202-203.
• » Fığlalı, Ethem Ruhi, “Dârünnedve”, DİA, İstanbul 1993, VIII, 555-556.
• » Hamidullah, Muhammed , İslâm Peygamberi, ter. Salih Tuğ, I-II, İstanbul 1993.
• » Hamidullah, Muhammed, “Hilfü‟l-Fudûl”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 31-32.
• » İbn Abdilber, Yusuf b. Abdullah b. Muhammed (423/1071), el-İsthîâb fî Ma‟rifeti‟l-Ashâb, tah. Ali Muhammed Muavviz, Adil Hamid Abdilmevcud, I-IV, Beyrut 1995
• » İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî (327/939), el-Ikdu‟l-Ferîd, tah. Ahmed Emin ve ark. I-VII, Kahire 1956
• » İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. Hasen (321/933), el-İştikâk, tah., Muhammed Ab- düsselam Harun, Beyrut 1991
• » İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (235/849), el-Musannef, tah. Muham- med Avvâme, I-XXVI, Beyrut 2006
• » İbn Habîb, Muhammed (245/859), Kitâbü‟l-Muhabber, tah. Eliza Lichten-Stadter, Beyrut trz.
• » İbn Habîb, Muhammed (245/859), el-Munammak, tas. Hurşid Ahmed Faruk, Beyrut 1985
• » İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Said (456/1064), Cemheretu Ensabi‟l-Arab, tah. E. Levi Provençal, Kahire 1948
• » İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik (218/833), es-Sîretü-Nebeviyye, tah. Mustafa es- Sakkâ ve ark., I-II, Beyrut trz.
• » İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesar (151/768), Siretu İbn-i İshak, tah. Muhammed Hamidullah, 1981
• » İbn Kesîr, Ebu‘l-Fidâ (774/1372), Tefsîru‟l-Kur‟âni‟l-Azîm, I-IV, Beyrut 1987
• » İbn Kesîr, Ebu‘l-Fidâ (774/1372), el-Bidâye ve‟n-Nihâye, tah. Abdullah b. Abdulmuhsin et- Türkî, I-XXI, 1997
• » İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed (620/1223), et-Tebyîn fî Ensâbi‟l-Kureşiyyîn, tah., Muhammed Nâyif ed-Delîmî, Beyrut 1988
• » İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889), el-Meârif, tah. Servet Ukka- şe, 1992
• » ________, Uyûnu‟l-Ahbâr, tah. Muhammed el-İskenderânî, I-IV, Beyrut 2002
• » İbn Manzûr, Ebu‘l-Fazl Cemâleddin Muhammed (771/1369), Lisânu‟l-Arab, I-XV, Beyrut trz.
• » İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d b. Muni‘ (230/844), et-Tabakâtu‟l-Kübra, (Riyad Abdullah Abdulhadi), I-VIII, Beyrut 1996.
• » İbnü‘l-Esîr, İzzüddin Ebu‘l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), Üsdü‟l-Gâbe fî Ma‟rifeti‟s- Sahâbe, I-VI, Beyrut 1995.
• » İbnü‘l-Kelbî, Ebû‘l-Munzir Hişâm b. Muhammed b. es-Saib (204/820), Nesebu Maad ve‟l- Yemeni‟l-Kebir, tah. Naci Hasan, I-II, Beyrut 1988.
• » el-Kalkaşendî, Ebu‘l-Abbas Ahmed b. Ali (821/1418), Subhu‟l-A‟şâ, tah., Muhammed Hüse- yin Şemseddin, I-XV, Kahire, trz.
• » Kapar, Mehmet Ali, ―Ebû Cehil‖, DİA, İstanbul 1994, X, 117-118.
• » ________, “Ebû Leheb”, DİA, İstanbul 1994, X, 178-179.
• » ________, “Mahzûm (Benî Mahzûm)”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 402-403.
• » el-Makdisî, Mutahhar b. Tâhir (355/966‘dan sonra), Kitâbu‟l-Bed‟ ve‟t-Târîh, I-VI, trz.
• » el-Mes‘ûdî, Ebu‘l-Hasen Ali b. Hüseyin b. Ali (346/957), et-Tenbîh ve‟l-İşrâf, tas. Abdullah İsmail es-Sâvî, Bağdat 1938.
• » el-Müberred, Ebu‘l-Abbâs Muhammed b. Yezid (285/898), el-Kâmil, tah. Muhammed Ah- med ed-Dâlî, I-IV, Beyrut 2008.
• » el-Müslim, Ebu‘l-Hüseyn Müslim b. Haccâc (261/875), Sahih-i Müslim, tah. Muhammed Fuad Abdulbaki, I-V, Kahire trz.
• » en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb (303/915), es-Sünenü‟l-Kübrâ, tah. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, I-XII, Beyrut 2001
• » Özsoy, Ömer – Güler, İlhami, Konularına Göre Kur‟an, Ankara 2004
• » es-Sem‘ânî, Ebû Said Abdulkerim b. Muhammed b. Mansur (562/1166), el-Ensâb, tak. Ab- dullah Ömer el-Barudi, I-V, Beyrut 1988
• » es-Suyûtî, Celâleddin b. Ebî Bekr (911/1505), Esbâbu‟n-Nüzûl, Kahire 1959.
• » Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir (310/922), Târîhu‟t-Taberî, tah. Muhammed Ebû‘l- Fadl İbrahim, I-XII, Kahire trz.
• » Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (301/922), Tefsîru‟t-Taberî, tah. Abdullah Abdul- muhsin et-Turkî, I-XXVI, Kahire 2001.
• » el-Vâkıdî, Muhammed b. Ömer (207/822), Kitâbu‟l-Meğâzî, tah., Marsden Jones, I-III, Bey- rut 1989.
• » el-Ya‘kûbî, Ahmed b. İshak b. Cafer (292/897), Tarihu‟l-Ya‟kûbî, I-II, Beyrut 1999.
• » ez-Zebidî, Zeynüddin Ahmed b. Ahmed, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, I-XIII, Ankara 1976.
• » Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osmân (748/1374), Târîhu‟l-İslâm ve Vefayâti‟l-Meşâhiri ve‟l-A‟lâm, es-Sîretu‟n-Nebeviyye, tah., Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Beyrut 1990
• » ez-Zübeyrî, Zübeyr b. Bekkâr (236/850), Cemheretu Nesebi Kureyş, tah. Abbas Hani el- Cirah, I-III, Beyrut 1971