TOPLUMSAL BOYUTLARIYLA OSMANLI DEVLETİ'NDE HETERODOKS ERMENİLER [XIX. YÜZYIL]

Yıl 2013, Sayı: 21, 103 - 124, 01.12.2013

Cahit Külekçi

Öz

Ermeni toplumundaki Katolikleşme süreci, Ermenilerin XII. yüzyılın başlarında Roma Katolik Kilisesi ile Haçlı Seferleri sırasında karşılaşmaları ile başlamıştır. Protestanlaşma ise XIX. yüzyılda Amerikan Misyoner Meclisi‘nin İstanbul‘daki çalışmalarından sonra gündeme gelmiştir. İstanbul‘un 1453‘te Osmanlılar tarafından fethedilmesiyle Türkler, Ortodoks Ermenilerle birlikte yaşamaya başlamış, 1461‘de Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbul Ermeni Patrikhanesi‘nin kurulmasından sonra devletin dînî sistemi gereği, kiliseler arasında denge kurulmuştur. Ancak özellikle XIX. yüzyılda Batılı devletlerin de etkisiyle Ortodoks Ermeni Kilisesi, heterodoks gruplara ayrılarak çözümlenmesi gereken bir mesele haline gelmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ermeni, kilise, Katolik, Protestan

Heterodox Armenıans in Ottoman Empire By Social Dimensions [19th Century]

Öz

The process of Catholicism in Armenian, beginning in the 12th century, Armenians came into contact with the Roman church through their ties with the Crusaders in Cilicia. The beginning of Armenian Protestantism is traced back to the 19th century missionary activities of the American Board of Missions. After Constantinople fell to the Ottoman Turks in 1453, the patriarchate came to care more directly for all the Orthodox living in the Ottoman Empire. In 1461 established as the Armenian Patriarch. In the religious system of government was an outcome of the fact that Sultan made no distinction between church and community, often lent the weight of its authority to maintain the integrity of the church. However, especially in 19th century, the influence of the western states, Orthodox Armenian grouped heterodox, has become a problem to be solved

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Armenian, church, Catholic, Protestant

Kaynakça

• Diğer Kaynaklar » ADALIAN, Rouben Paul, Historical Dictionary of Armenia, USA 2010. » Ahmed Lütfî Efendi, Tarih-i Lütfî, Dersaadet 1291. » Ahmed Lütfî Efendi, Vakanüvis Ahmed Lütfî Efendi Tarihi, Hzr: Münir Aktepe, Ankara 1989. » AKÇAM, Taner, Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul 2001. » ARTINIAN, Vartan, Osmanlı Devleti‟nde Ermeni Anayasasının Doğuşu (1839-1863), Çev:
• Zülal Kılıç, İstanbul 2004. » ASLAN, Kevork, Armenia and The Armenians, USA 2005. » BARDAKJIAN, Kevork, „The Rise of the Armenian Patriarchate of Constantinople‟ In Christi
• ans and Jews in the Ottoman Empire: The Functioning of a Plural Society, Editors: Ben
• jamin Braude and Bernard Lewis, USA 1982. » BROOKES, Ian, Chambers Concise Dictionary, India 2007. » CHAMICH, Michael, History of Armenia, Ermenice‘den İngilizce‘ye Çeviren: Johannes Avdall,
• Calcutta 1827. » CHRONENSIS, Moses, Mosis Chorenensis Historiae Armenicae Libri, Ed: William Whiston,
• George Whiston, London 1736. » CURTI, Merle, American Philantrophy Abroad, USA 1988. » ÇARKCIYAN, Yervant Gomidas, Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, İstanbul 2006. » ÇETİN, İsmigül, „İngiliz Misyonerlik Faaliyetlerinin Ermeni Milliyetçiliğine Etkisi ve Gregor- yen- Protestan Ermeni Çatışması‟, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler Sempozyumu, Kayseri 2009. » DABAĞYAN, Levon Panos, Türkiye Ermenileri Tarihi, İstanbul 2005. » DADOYAN, Seta B., The Armenians in the Medieval Islamic World, USA 2013. » DE TOURNEFORT, Joseph Pitton, Tournefort Seyahatnamesi, Editör: Stefanos Yerasimos,
• tish Mandate Rule in Iraq‟, Colonial and Post-Colonial Governance of Islam: Continuities
• and Ruptures, Editors: Marcel Maussen-Veit-Michael Bader,Annelies Moors, Amsterdam 2011. » LIBARIDIAN, Gerard J., Modern Armenia: People, Nation, State, USA 2007. » MACBEAN Alexander- JOHNSON, Samuel, A Dictionary of Ancient Geography, London 1773. » MALKOÇ, Mustafa Numan, İstanbul‟daki Protestan Kiliseler, İstanbul 1999. » MARAŞLI, Recep, Ermeni Ulusal Demokratik Hareketi ve 1915 Soykırımı, İstanbul 2008. » Mehmet Atâullah Efendi, Şânizâde, Şânizâde Tarihi, Thk: Ziya Yılmazer, İstanbul 2008. » MINAHAN, James, Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent Sta
• tes, USA 1998. » MOOSA, Matti, Extremist Shiites: The Ghulat Sects, USA 1988. » MURPHY, Arthur, The Works of Cornelius Tacitus, Philidelphia 1818 » NERSESSIAN, Vrej, Armenia, England 1993. » ONAT, Hasan, „Yirminci Asırda Şiilik ve İran İslam Devrimi‟, Milletlerarası Tarihte ve Günü
• müzde Şiilik Sempozyumu, İstanbul 1993. » OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Trc: Fikret Işıltan, Ankara 1999. » ÖZDOĞAN, Günay Göksu, Türkiye‟de Ermeniler, İstanbul 2009. » PAMUKCİYAN, Kevork, Ermeni Harfli Türkçe Metinler, İstanbul 2002. » SEYFELİ, Canan, İstanbul Ermeni Patrikliği, Ankara 2005. » SMITH, Anthony David, Closen Peoples: Sacred Sources of National Identity, USA 2003. » STEPANYAN, Hasmik A., Ermeni Harfli Türkçe Kitaplar ve Süreli Yayınlar Bibliyografyası
• (1727- 1968), İstanbul 2005. » SVAJIAN, Stephen G., A Trip Through Historic Armenia, USA 1977. » ŞAHİN, Gürsoy, Osmanlı Devleti'nde Katolik Ermeniler, İstanbul 2008. » THOMAS, Joseph, The Universal Dictionary of Biography and Mythology, USA 2009. » TRACY, Joseph, History of American Board of Commissioners for Foreign Missions, USA 1842. » TÜMER, Günay - KÜÇÜK, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara 1993. » ÜNAL, Ahmet, Hititler ve Etiler, Münih 1999. » WOLLONS, Roberta Wollons, „American Philantrophy and Women‟s Education Exported:
• Missionary Teachers in Turkey‟, Women and Philanthropy in Education, Editor: Andrea
• Walton, USA 2005. » YILDIRIM, Suat, Mevcut Kaynaklar Göre Hıristiyanlık, İzmir 2005.