ABBASİ SARAYINDA HAYIRSEVER VE ENTELEKTÜEL BİR HANIMEFENDİ: ZÜBEYDE BT. CÂFER

Yıl 2014, Sayı: 23, 143 - 168, 01.12.2014

Kadir Kan

Öz

Hârûn Reşîd’in zevcesi ve ilk Abbâsî asrının önemli simalarından biri olan Zübeyde bt. Câfer, sahip olduğu pek çok özelliği ile Abbâsî sosyal ve entelektüel hayatında derin izler bırakmıştır. Zübeyde, Abbâsî toplumunda kendisine büyük bir itibar sağlayan siyasî ağırlığının yanında serveti, etkisi asırlarca devam eden hayır faaliyetleri, ilim adamlarına yakınlığı, şiir ve edebiyata ilgisi ile Bağdat kültür ortamında önemli bir yere sahiptir. Siyasî nüfûz sahibi olma, zenginlik, dindarlık ve insanlara faydalı olma gibi özellikleri şahsında toplayan Zübeyde, popüler bakış açısının saray hayatına yaklaşımındaki ‘entrikalar peşindeki valide sultan’ algısının ötesinde, çok yönlü olmayı başarabilmiş örnek bir hanımefendidir

Anahtar Kelimeler

Zübeyde bt. Câfer, Abbâsîler, Hârûn Reşîd, Kadın

Kaynakça

• *
• » Abbott, Nabia, Bağdat’ın İki Kraliçesi, (çev. Suat Kaya), Ankara 2000.
• » Ahmed Halil Cum’a, Nisâ’ mine’t-Tarîh, Dımeşk 1997.
• » Ahsan, Muhammed Manazir, Social Life Under the Abbâsîds, London 1979.
• » Amrî, Muhammed b. Abdullah, Sefînetü’l-Edeb ve’t-Tarîh, Dımeşk 2001.
• » Belâzürî, Fütûhu’l-Büldân, (Ülkelerin Fetihleri), (çev. Mustafa Fayda), İstanbul 1987.
• » Bilge, Mustafa L., “Aynizübeyde”, DİA, IV, s. 279.
• » Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-Tebyîn, (thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Kahire 1975.
• » ………..…………, Resâilü’l-Câhiz, (thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn), I-IV, Kahire 1979.
• » el-Cehşiyârî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdûs el-Kûfî, el-Vüzera ve'l-Küttâb, (thk. Mustafa
• Sakka), Kahire 1980. » Clot, Andre, Hârûn Reşîd ve Abbâsîler Dönemi, (çev. Nedîm Demirtaş), İstanbul 2007. » Corci Zeydan, Abbâse Sultan, (çev. Ahmet Almaz), İstabul 2003. » Çıkla, Ayşe, Erken Dönemde Osmanlı Devleti'nde Kadın Baniler (1299-1512), Mimarist, 14,
• Kış 2004, s.86-89. » ed-Dahîl, Süleyman, Kitâbu’l-Fevzi bi’l-Murâd fî Tarîh-i Bagdâd, Kahire 2003. » Ebû Halil, Şevkî, Hârûn er-Reşîd, Dımeşk 1988. » Ebû Hayyân Tevhidi, el-Besâir ve'z-Zehâir, Beyrut 1988. » Ebû Nuaym el-İsfehânî, Hilyetü’l-Evliyâ (Sahabeden Günümüze Allah Dostları), İstanbul 1995. » Ebû Yûsuf, Kitâbü’l-Harâc, (çev. Ali Özek), İstanbul 1973. » Ebü’l-Ferec el-İsfehânî, Kitâbü’l-Egânî,Beyrut, ts. » Evliya Çelebi, Seyahatname, (haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), İstanbul 1999. » Ezrakî, Ebü'l-Velid Muhammed b. Abdullah, Kâ’be ve Mekke Tarihi, (çev. Y. Vehbi Yavuz),
• İstanbul 1974. » Fehmî, Sa’d, el-Âmmetü fî Bağdâd fi’l-Karneyni’s-Sâlis ve’r-Râbi’i li’l-Hicreti, Beyrut 1993. » Hasan, İbrahim Hasan, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, I-IV, (Çev. İsmail Yiğit
• Sadreddin Gümüş), İstanbul 1985. » Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Târih-u Bağdâd, I-XIV, Beyrut ts. » Hitti, Philip, K., Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, (Çev. Salih Tuğ), I-IV, İstanbul 1980. » Hudûdü’l-Âlem mine’l-Meşrik ile’l-Magrib, (yay. Minorsky), (çev. Abdullah Duman
• Murat Ağarı), İstanbul 2008. » İbn Abdirabbih, Ahbâru’n-Nisâ fi’l-Ikdi’l-Ferîd, (der. Abdülemîr Ali Mihennâ -Semîr Yûsuf
• Câbir), Beyrut 1990. » ………………., el-Ikdu‟l-ferîd, Kahire ts. » İbn Battuta Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Abdullah, İbn Battuta Seyahatnamesi,
• (çev. A. Sait Aykut), İstanbul 2004. » İbn Cübeyr, Ebü'l-Hüseyin Muhammed b. Ahmed, Endülüs’ten Kutsal Topraklara, (çev. İs
• mail Güler), İstanbul 2003. » İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-A’yân, I-VIII, Beyrut ts. » İbn Hurdazbih, el-Mesalik ve’l-Memâlik, (Yollar ve Ülkeler Kitabı), (çev. Murat Ağarı), İstan- bul 2008. » İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ el-Hâfız, el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Beyrut 1966. » İbn Tiktakâ, Muhammed b. Ali b. Tabatabâ, el-Fahrî fi’l-Âdâbi’s-Sultâniyye ve’d-Düveli’l
• Fudalâ, Leiden 1978. » Süveyd, Ahmed, Nisâü’ş-Şehirât min Tarihînâ, Beyrut 1985. » es-Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, Tarîhu’l-Hulefâ, Beyrut 1986. » Şeyban, Lütfi, İslâm Tarihinde Kadının Dönüşümü: Abbâsî Örneği, İstanbul 2004. » et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Beyrut 1988. » et-Tenûhî, Ebû Ali el-Kâdî Muhassin b. Ali b. Muhammed, Kitabü’l-Ferec ba'de'ş-Şidde, Bey- rut ts. » Turabi, Ahmet Hakkı, “İbn Câmi’ (ö.808) Kureyşli Meşhur Muğannî ve Bes
• tekâr”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, cilt: IX, sayı: 1, ss. 161- 174. » Uyar, Gülgün, “Zübeyde bint Ca’fer”, DİA, XLIV, 517-519. » Vefâ, Muhammed Ali, Nüfûzü’n-Nisâ fi’d-Devleti’l-İslâmiyye fi’l-Irâk ve Mısr, Kahire ts. » Yâfiî, Afifüddîn Abdullah b. Es'ad b. Ali el-Yemanî, Mir'âtü'l-Cenân ve İbretü’l-Yakzân fî Ma'ri
• feti Havadisi’z-Zaman, Beyrut 1970. » Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Câfer, Kitâbu’l-Büldân (Ülkeler Kitabı), (çev. Murat Ağarı),
• İstanbul 2002. » Yâkût el-Hamevî, Şihabüddîn Ebû Abdullah, Mu’cemu’l-Büldân, I-V, Beyrut 1957. » Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, I-XIII, Beyrut 1985. » ……………..., İslâm Medeniyeti Tarihi, (Çev. Zeki Megamiz), I-V, İstanbul 1976. » http://www.istanbul.edu.tr/genel/idari/basinhalk/HABERLER/20_10_10/PDF/kerkuk_net _1.pdf » www.yapi.com.tr/HaberDosyalari/Detay_erken-donemde-osmanli-devletinde-kadin-baniler
• 1512-ayse-cikla_221.html?HaberID=35030