EMEVÎ VALİSİ HACCÂC B. YUSUF’UN ZİNDANLARI

Yıl 2015, Sayı: 25, 3 - 29, 01.12.2016

Metin Yılmaz

Öz

Bu çalışmada Emevî valilerinin en meşhurlarından Haccâc b. Yusuf’un inşa ettirdiği veya görev yaptığı şehirlerde daha önce kurulmuş bulunan zindanların durumu ele alınmıştır. İçe kapanık, hakkında sınırlı bilgiler olmakla beraber bir çok spekülasyonlara sebebiyet veren bu tarihi kurumların fiziki koşulları, mahkumlara uygulanan muameleler ve çalışanları mevcut veriler eşliğinde tetkik edilmiştir. Özellikle Haccâc dönemi zindanlarının ele alınmasıyla Emevî dönemi iktidar ve muhalefet arasındaki fulü çizgiler daha da netleştirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Zindan, Emevî, Haccâc, Gardiyan, Dîmas

he Umayyad Gorvenor Hajjaj b. Yusuf’s Dungeons

Öz

In this work, one of the most famous gorvenor of umayyad Hajjaj b. Yusuf’s built dungeonsor previously established in cities, which the Yusuf worked there, are discussed. Physical conditions, application to prisoners, and workers of that historical places, which has the limited information about and giving rise to speculation and intovert, are examined with avalaible data. Especially with dealing the dungeons in Hajjaj’s period, the lines are clarified between power and opposition in Umayyad period

Anahtar Kelimeler

Dungeons, Umayyad, Hajjaj, Guardian, Dimas

Kaynakça

• » Aksu, Ali, Emevî Saltanatının Irak Valisi Haccâc b. Yusuf, İst. 2009.
• » Ali, Salih Ahmed, Hıtatü'l-Basra ve Mıntıkâtuha, Bağdat, 1986.
• » Âmir, Abdülaziz, et-T‘a zir fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye, Daru'l-Fikr, 1969.
• » Aycan, İrfan, Emevî İktidarının Devamında Sakif Kabilesinin Rolü, Din Öğretimi Dergisi, An- kara, 1989, s. 66-76.
• » Bekkâr, Ahmed Musa Hasen, Haccâc fi’l-Mizân, Amman, 2000.
• » Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, (279-892) Fütûhu'l-Buldân, nşr. Süheyl Zekkâr, Bayrut, 1992.
• » -----------------,Ensâbu'l-Eşrâf, I, nşr. Muhammed Hamidullah, Kahire, 1958; II, nşr. Muhammed Bâkır el-Mahmûdî, Beyrut, 1974; III, nşr. Abdülaziz Dûrî, Beyrut, 1398; IV/1 nşr. İhsan Abbas, Beyrut, 1979; IV/2 nşr. M. Schlessinger, Kudüs, 1939; I-XIII, Süheyl Zekkâr-Riyad Zerkelî, Beyrut, 1996.
• » Beyhâki, Ahmed b. Hüseyin (458/1066), el-Mehasinve'l-Mesâvî, Beyrut, 1970.
• » -----------------, es-Sünenü’l-Kübrâ, Beyrut, 1352.
• » Bezre, Ahmet Muhtar, el-Esrve’s-Sicnfi’ş-Şiril Arabî, Beyrut, 1985.
• » Cahız, Amr b. Bahr (255/869) , el-Beyânve't-Tebyîn,nşr. Abdüsselam Harun, Beyrut, ty.
• » Can, Yılmaz, İslam’ın Kutsal Mabetleri,Samsun, 1995.
• » Cevad Ali, Mufassal Târîhu’l-Arab Kablel İslâm, Beyrut, 1976.
• » Çelikkol,Yaşar, İslam Öncesi Mekke, Ankara, 2003.
• » Dâmirî, Muhammed b. Musa, Hayâtü’l-Hayvâni’l-Kübra, Kahire, 1856.
• » Dineverî, Ebû HanifeAhmed b. Dâvud, (282/895) el-Ahbâru’t-Tıvâl, nşr. Abdulmün’ım ‘Âmir ve CemaleddinŞeyyâl, Kahire, 1960.
• » Ebû Nüvâs, Hasen b. Hânî b. Abdilevvel (198/813), Dîvân, Beyrut, 1962.
• » Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim (150/767), Kitâbu'l-Harac, İst. 1303, Çev. Ali Özek, İst. 1973.
• » Ebu'l-Ferec İsfehânî, Ali b. Hüseyin (356/966), Kitâbu'l-Eğânî, Beyrut.
• » -----------------, Mekâtilü't-Talibiyyîn,nşr. AhmedSakr, Kahire, 1946.
• » Eslem b. Sehl Bahşel, Târîh-u Vâsıt, Bağdat, 1967.
• » Firdevsî, Şehnâme, trc. Necati Lugal, M.E.B. Yayınları, İst. 1994.
• » Harmancı, M. Esat, Klasik Türk Şiîrinde Zindan, Zindanlar ve Mahkumlar, edt. Emine Gür- soy Naskali, Hilal Oytun Altun, İst. 2006.
• » İbn Abdi Rabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed (327/938),el-‘Ikdü’l-Ferîd, nşr. Ahme- dEmîn ve diğerleri, Kahire, 1965.
• » İbn Bekkâr, Zübeyr, el-Ahbâru’l-Muvaffakiyyât, nşr. Sami Mekkî el-‘Ânî, Bağdat, 1972.
• » İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali , Sîretü ve Menâkıbü Ömer b. Abdülazîz, nşr. Nuaym Zerzûr, Beyrut, 1974.
• » İbn Ebu’d-Dünya, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed b. Ubeyd (281/894) Ferec Ba'de Şid- de, nşr. Ebû Huzeyfe b. Aliye, Kahire, 1987.
• » İbn Habîb, Muhammed b. Habib (245/859), Esmâu’l-Muğtâlînmine'l-Eşrâfifi'l-Cahiliyyetive'l- İslâm, nşr. Abdüsselam Harun, Kahire, ty.
• » -----------------, Kitâbu'l-Muhabber, nşr. Eliza Lichten-Stadter, Beyrut, ty.
• » İbn Hallikan, Ebu’l-Abbas Şemseddin (681/1282), Vefayâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z- Zemân, Beyrut, ty.
• » İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmail b. Kesir (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Kahire, 1932.
• » İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, (276/889)‘Uyûnu’l-Ahbâr, nşr. Yusuf Ali et-Tavîl, Beyrut, ty.
• » İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem, (711/1311) Lisânü’l-Arabi’l-Muhît, Kahire, t.y; Bey- rut, 1968.
• » İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed, (421/1030) Tecâribu’l-Umem, nşr. Ebu’l- Kasım İmâmî, Tahran1987.
• » İbn Tıktaka, Muhammed b. Ali b. Tabâtaba (709/1309), Fahrîfî Âdâbi'l-Sultaniyyeve'd- Düveli'l-İslâmiyye, Beyrut, 1966.
• » İbnü U‘mrân, el-Abdî, el-Afv ve’l-‘Itizâr, nşr. Abdu’l-KuddûsEbû Salih, Riyad, 1981.
• » İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebu'l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1233), el-Kâmil fi't-Târîh, Beyrut, 1965.
• » Komisyon, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, edtr. Hakkı Dursun Yıldız, İst, 1989.
• » Makdîsî, Şemsudin Muhammed b. Ahmed el-Beşşârî (388/988), Ahesenu't-Tekâsimfî Ma'ri- feti'l-Ekâlîm ,Leiden, 1906.
• » Markrîzî, Takıyyuddin Ahmed b. Ali, (845/1442) Kitâbu’l-Mevâ’ız ve’l-İtibarbi Zikri'l- Hıtatve'l-Âsâr,Beyrut, ty.
• » -----------------, es-Sülûk fî Ma'rifeti'l-Mülûk, nşr. Muhammed Mustafa Ziyâde ve Saı'dÂşûr, Kahi- re, 1934.
• » Massignon, Explicationdu Palan de Basra, s.66.
• » Massignon, Lois, "Explicationdu Palan de Basra" Opera Minora, Tome III, Beirut, 1963
• » Mes’ud-i Sa’d-i Selman, Divan, nşr, Nâser-i Hayri, Tahran, 1984.
• » Mes’udî, Ali b. Hüseyin, (346/957) Murucu’z-Zeheb ve Me’adînü’l-Cevher, Beyrut, 1979.
• » -----------------, et-Tenbîhve'l-İşrâf, nşr. Abdullah Sadık, Kahire, 1938.
• » Müberred, Muhammed b. Yezid (285/898), el-Kâmil fi’l-Luğave’l-Edeb, nşr. Muhammed Ebu’l-Fazl, Kahire, 1956.
• » Müellifi Meçhul, el-‘Uyûnvel-Hadâık fî Ahbâri’l-Hakâık, Bağdat, t.y.
• » Necib, Mahmud, Ilmu’l-‘Ikâb, Kahire, 1973.
• » Nüveyrî, Şihabuddîn Ahmed b. Abdülvehhâb (732/1331), Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, Kahire, 1983.
• » Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB. Yayınları, İst. 1996.
• » Safvet, Ahmed Zeki, Cemheretü Hutabi’l-Arab, I-III, Beyrut, 1923.
• » Taberî, Muhammed b. Cerir, (310/923) Târîhu’l-Umemve’l-Mülûk, nşr. Muhammed Ebu’l- Fazl İbrahim, Kahire, 1967.
• » Tenûhî, Muhsin b. Ali, (384/994) el-Ferec B’ade’ş-Şidde, nşr. Abûd Şalcı, Beyrut, 1978.
• » -----------------, Nişvâru'l-Muhadara ve Ahbâru'l-Müzakere,nşr. 'Ubûd Şalcı, yy.,ty.
• » Yakûbî, Ahmed b. Ebî Yâkub (294/897), Târîh, Beyrut, ty.
• » Yâkut el- Hamevî, Şihabuddîn Ebû Abdullah, M’ucemu’l-Buldân, Beyrut, 1995.
• » Yılmaz, Metin, Emevî ve Abbasiler Döneminde Polis (Şurta) Teşkilatı, Samsun, 2005.
• » -----------------, Erken Dönem İslam Tarihinde Hapishaneler ve Zindanlar, Samsun, 2010.