KONYA MÜZESİNDE BULUNAN İLHANLI HÜKÜMDARI EBU SAİD BAHADIR HAN DÖNEMİNE AİT SİKKELERDEN ÖRNEKLER

Yıl 2017, Sayı: 29, 61 - 78, 29.12.2017

Mustafa Yıldırım , Ali Akyıldız

Öz

Konya
Müzesi'nde müze envanterine kayıtlı İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır Han'a
ait sikke örnekleri çalışılmıştır.

            İlhanlılar (İran Moğolları)
H.654-744 M. (1256-1344) tarihleri arasında Ortadoğu (İran) ve Anadolu'da hüküm
sürmüşlerdir. İlk Hanları ve  Hülâgû Han'dır.

            Argun Han ve Keyhatu Han döneminde
ekonomik krizler ve düzensizlikler dolayısıyla altın piyasadan çekilmiştir.
Gâzân Mahmud Han'ın ıslahatlarıyla yine ortaya çıkmıştır. Gâzân  Mahmud'un cülûsu  H.693 (M.1293) te dir. Gâzân Mahmud H.694'te
(m.1294) Müslümanlığı kabul edip; adına hutbe okutarak, cülûs ettikten sonra
"Gazanus" ismi altında yüksek ayarlı vasat bir altın sikke
bastırmıştır. Bu tarz sikkeler bilhassa Bizans Devletince de iyi
karşılanmıştır.

            Ebû Said Bahadır Han zamanında altın
sikkeler düzenini tamamen kaybetmiş durumdadır. İlhanlı sikkelerinde
kompozisyon genel olarak yazı ön plandadır. Bunun yanında geometriksel bezeme
kullanılmıştır. İnci dizisi birçok kompozisyon da yer almaktadır. Musul,
Tebriz, Berda, Medinet-Gence, Amasya, Bağdad, Erzincan, Medineti-Konya gibi
birçok şehirde sikke bastırmışlardır. İlhanlılar devrinde en çok sikke bastıran
Sultan Ebû Said Bahadır Han olmuştur.          

            İlhanlı
Devletinin son hanı Anuşirvan'dır. Hangi tarihe kadar hükümran olduğu belli
değildir. Bununla beraber kendisinin H.754 (M.1344) tarihli adına kesilmiş
sikkesi bulunmuş olduğundan, bazı tarihçiler bu seneyi İlhanlıların yıkılış
tarihi olarak gösterirler. İlhanlıların yıkılışı sırasında bir takım rakip
hanlar, serdârlar, vezirler ve sâir erkân devlet işlerine müdahaleye başlamışlar,
birbirlerine besledikleri kin ve kıskançlıktan dolayı memleket için hakiki bir
tehlike teşkil etmişlerdir. Rakip hanların sonuncusu Anuşirvan’dır.

          İlhanlı
devletinin maliyesinin temelini gümüş madeninden kesilen sikkeler oluşturur.
Sikke devletin kontrolü altında kesilmiştir. Altın sikke alışverişlerde
kullanılmayıp bilhassa bazı merasimlerde kullanılmıştır.  Moğollar devrinde gümüş, altın para
hesaplarında dinar, dirhem, miskal, tenke, baliş, tümen kullanıldığı
bilinmektedir.                            

            Sikkeler
bir devletin inanç düşüncelerini yansıtmaktadır. Sikkelerde görülen bir çok öğe
diğer sanat dallarındaki öğelerle paralellik gösterir. Orta Asya, Şamanizm,
İslâm, Geç Antik ve Bizans etkilerinin görülmesine rağmen bütün bu etkileşimler
özümlenerek kendine has özgün sanat anlayışları ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

konya, ilhanlı, sikke, bahadırhan, para

The Examples of Historical Coins Belong to the King of Ilkhanate Ebu Said Bahadır Khan's Period in Konya Museum.

Öz

The Ilkhanids (Iran Mongols) ruled in the Middle East (Iran)
and Greek-Anatolia between the years of 654-744 M. (1256-1344). The First Khasn
and the founder of the Ilkhanete dynasty was Hülagu Khan. During the collapse
of the Ilkhans, a number of competitör Khans, sirdas and veziers started to
interfere in the state affairs and because of the enmity and envy, they beared
each other, they presented a real danger to the country. The last competitor
Khans was Anusirwan (1343-1356).                                 

               İn this study, Abu Sa'id Bahadır Khan's (1316-1335) Coins examples which were recorded in the inventöry registers of Konya Ethnography Museum, ere investigated. The coins cut from the silver mine constitutes the soul of the finance in the ilkhanid state. Thecoins were minted under the control of the state. The golden coins were not used in trade, but they were more particulary used in some ceremonies.         

               The enthronement of Ghazan Mahmud (1295-1304) was in H.693. He become a    H.694. After the khutbah read out in his name and coming to the throne, he minted an average coin under 'Casunus' name. It is known that these kind of coins were particularly well-recieved by the Byzantine Stade.              

               During the Arghun (1284-1291) and Gaykhatu (1291-1295) periods, because of the crises and disordes the withrawal gold coin was reapperance with the reforms of Ghazan Mahmud. It is known that 'dinar, dirhem, miskat, tenke, baliş, tümen' were used in the  calculations. Of silver and gold coins. During the Abu Sa'id Bahadur Khan period, the gold coins were completely in disorder.          

               Abu Sa'id Bahadur Khan, was a khan  who minded most gold coins among the  Ilkhanids Khans. The last Khan of the Ilkhanids was Anushirwan (1343-1356), but İt's not known  that who ruled by which date.  However,because he has a minted coin dated H.754, some of historians shows this date as the colapsing date of the Ilkhanids.               

               Writings remained at the forefront of the Ilkhanids coin composition. Beside these, compositions, the geometrical ornament were used. The pearl row were also used great numbers of the coins composition. Coins were minted in many cities such as Mosul, Tabriz, Berda, Medinet-Gence, Amasia, Baghdad, Erzincan, Konya.

            Coins reflect the beliefs of a
stade. Many Of the elements seen in the coins are parallel to the elements seen
in the other art branches. The central Asia. shamanizm. Islam, Late Antique
and Byzantine influences ware seen in these coins compositions but these coins
emerge their own unique features by internalizing them.

Anahtar Kelimeler

konya, İlhanlı, sikke, Bahadır Han, money

Kaynakça

• AKKAYA, N.,Mardin Müzesi'ndeki İslami Dönem Sikkelerinden Örnekler (Selçuk Üniversitesi Doktora Tezi),Konya, 2011.
• ARTUK, İ.-ARTUK,C.,İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslâmî Sikkeler Kataloğu, C.II, İstanbul, 1974. BEKSAÇ, A. E.,"İlhanlılar" D.İ.A. C.22, İstanbul, 1992. s. 105-107.
• Cahen, C.,Osmanlılardan Önce Anadolu, İstanbul, 2000.
• DAMALI, A.,150 Devlet 1500 Sultan İslam Sikkeleri, İstanbul,2001. ERKİLETLİOĞLU,H.,GÜLER.O.,Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri, Erciyes Üniversitesi yayınları, No:98, Kayseri, 1996.
• Herototos.,Herodotos Tarihi, C.I, İstanbul, 2015, s.1-94.
• OLCAY N.,Anadolu'da Çağlar Boyu Sikke, İstanbul, 1983. PARLAR, G.,Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Fiğüratif Öğeler, Ankara, 2001.
• PARLAR, G.,İlhanlılarda Sikke Formları, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, C.8. s. 919-927. PERE, N.,Osmanlılarda Madenî Paralar, İstanbul, 1968.
• SPULER, B.,İran Moğolları, Ankara, 1957.
• TEKİN, O.,"Sikke", D.İ. A., C.22, İstanbul, 2000. s.182. YILDIRIM, M.,İslam Sanatı ve Estetiğinin Temelleri,Ankara, 2012.
• YUVALI, A.,"İlhanlılar", D.İ.A., C.22, İstanbul, 2000,s.103-106.