VELİD B. ABDÜLMELİK DÖNEMİNDE SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI

Yıl 2017, Sayı: 30, 355 - 369, 29.12.2017

Yılmaz Çelik

Öz

Sosyal hizmetler; kişi, grup ve toplulukların
yapı ve çevre koşullarından doğan ya da kendi denetimleri dışında kalan
yoksulluk ve eşitsizliklerini gidermek; toplumun değişen koşullarından ortaya
çıkan sorunları önlemek ve insan kaynaklarını geliştirmek; kişi, aile ve toplum
refahını sağlamak amacıyla düzenlenen hizmet ve programları kapsayan bir
alandır. Engelli, yaşlı, kimsesiz çocuk ve kadınlara yönelik her türlü destek
sosyal hizmetlerin kapsamına girer. Velid b. Abdülmelik Emevilerin en kudretli
halifelerindendir. On yıllık iktidarı döneminde Velid, sosyal hizmet
uygulamalarına büyük önem vermiştir. O, İslam tarihinde ilk donanımlı hastaneyi
kurmuştur. Görme engellilere, sakatlara ve fakirlere maaş bağlatıp erzak tayin
etmiştir. Kötürüm ve görme engellilerin yanına hizmetçiler vererek onları
devlet güvencesi altına almıştır. Cüzzâmlıların tedavisi için hastane açmış,
onları toplumda dışlanmışlıktan kurtarmıştır. Velid, eğitim-öğretim kurumlarını
desteklemiştir. Temel eğitimin yaygınlaşması için küttâbın açılmasını
desteklemiş, mescid ve cami imarına önem vermiştir. Ayrıca vakıf mekanizmasını
etkin şekilde kullanarak daha verimli hale getirmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Velid b. Abdülmelik, Emevîler, sosyal hizmetler, sağlık, eğitim

Kaynakça

• Acar, Hakan, “Dünyada Sosyal Hizmet Mesleğinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi”, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, Ankara, 14/1 (2003): 1-19.
• Ağırakça, Ahmet, İslâm'da İlk Tecdid Hareketi ve Ömer b. Abdülazîz, İstanbul, 1995.
• Ahmed Çelebi, İslâm’da Eğitim-Öğretim Tarihi, Trc. Ali Yardım, İstanbul, 1976.
• Altınay, Ramazan, Emevîlerde Günlük Yaşam, Ankara, 2006.
• Arıcı, Kadir, Sosyal Güvenlik Dersleri, Seçkin Yayınları Ankara, 1999.
• Aycan, İrfan-İbrahim Sarıçam, Emevîler, Ankara, 1999.
• Elnure Azizova, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler, İstanbul, 2011.
• Belâzurî, Ebû’l-Abbas Ahmet b.Yahyâ b. Câbir (Ö. 279/892), Fütûhu'l-Büldân, Trc. Mustafa Fayda, Siyer Yayınları İstanbul, 2013.
• ………………….. Ensâbu'l-Eşrâf, I-XIII, Thk. Süheyl Zekkâr-Riyâd Ziriklî, I-XIII, Beyrut, 1996.
• Bozkurt, Nebi-M. S. Küçükaşçı, “Mescid-i Nebevî”, DİA, XXIX, İstanbul, 2003, ss. 281-290.
• Çelik, Yılmaz, İslâm’da Sosyal Hizmetler Hz. Peygamber Dönemi, Çizgi Yayınları Konya, 2017.
• Çelikkol, Yaşar, “VII. Yüzyılda Medine’de Sosyal ve Dinî Yapılar”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi13/2, (2003): 393-419.
• Dilik, Sait, “Sosyal Güvenlik ve Sosyal Hizmetler Arasındaki İlişkiler”, AÜSBF Dergisi, Ankara, XXXV (1980): 73-84.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd (282/895), Ahbâru’t-Tıvâl, Thk. Abdü’l-Mun’im Âmir, byy. 1959.
• Duyan, Veli, “Sosyal Hizmet Etiği”, Sosyal Politika ve Kamu Yönetimi Bileşenleriyle Sosyal Hizmet, Yayınları Haz. H. Acar-N. Negiz-E. Akman, Ankara, 2013, ss. 109-117.
• Erkoçoğlu, Fatih, Abdülmelik b. Mervân ve Dönemi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
• Halife b. Hayyât (Ö. 240/854), Târîhu Halife b. Hayyât, Thk. Süheyl Zekkâr, Beyrut,1993.
• Hasan İbrahim Hasan, Siyasi, Dini, Kültürel ve Sosyal İslâm Târihi, Trc. İ. Yiğit-S. Gümüş, I-VI, Kayıhan Yayınları İstanbul, 1991.
• Heysemî, Ebü'l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr b. Süleyman (Ö.807/1405), Mecmeu’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid, Trc. Heyet, Ocak Yayınları İstanbul, 2011.
• Hitti, Philip K., Siyâsî ve Kültürel İslâm Târihi, Çev. Salih Tuğ, I-II, İFAV Yayınları İstanbul, 1995.
• İbn Dokmâk, İbrâhîm b. Muhammed (Ö. 810/1407), el-İntisâr li•vâsitati ‘İkdi'l•Emsâr, nşr. C. Vollers, I-II, Kâhire, 1893.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed- Dîneverî (Ö. 276/889), el-Meârif, Kâhire, 1992.
• İbn Sa’d, Muhammed (Ö. 230/844), Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, Thk. Ali Muhammed Ömer, I-XI, Kâhire, 2001.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ebû'l-Hasen Ali b. Muhammed (Ö.630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, Çev. A. Ağırakca-M. B. Eryarsoy-Y. Apaydın, I-XII, Bahar Yayınları İstanbul, 1986.
• İslâm Tarihi El Kitabı, Edt. Eyüp Baş, Grafiker yayınları, Ankara, 2013.
• Kalkaşandî, Ebû’l-Abbas Ahmed (Ö.821/1418), Subhu’l-A’şâ fî Sınâati’l-İnşâ, I-XIV, Kâhire, 1922/1340.
• Kazıcı, Ziya, İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul, 2010.
• Kettânî, Muhammed Abdulhay, et-Terâtîbu’l-İdâriyye (Hz.Peygamber'in Yönetimi), Çev. Ahmet Özel, I-II, İstanbul, 2003.
• Kongar, Sosyal Çalışmaya Giriş, Sosyal Bilimler Derneği Yayınları Ankara, 1972.
• Koyuncu, Mevlüt, “Velid I”, DİA, XLIII, İstanbul, 2013, ss. 30-31.
• Köse, Murtaza, “Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülazîz’in Sosyal Siyaseti”, AÜİF Dergisi, Erzurum, 34 (2010): 75-98.
• Kutub, Seyyid, İslâm’da Sosyal Adalet, Çev. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul, 1986.
• Özbesler, Cengiz, Lepra (Cüzzâm) Hastalarının Sosyal, Psikolojik ve Ekonomik Sorunlarının Sosyal Hizmet Açısından Değerlendirilmesi, Basılmamış
• Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1993.
• Öztürk, Levent, On İkinci Yüzyıla Kadar İslâm Dünyasında Hastaneler, İstanbul, 2007.
• ……………., İslâm Tıp Tarihi Üzerine İncelemeler, İstanbul, 2013.
• Palalı, M. Zeki, “Cüzzâm”, DİA, VIII, İstanbul, 1993, ss. 150-152.
• Pormann, Peter E., “Tıp”, DİA, XLI, İstanbul, 2012, ss. 95-101.
• Sağlam, Hadi, Kadınların Sosyal İçerikli İbadetleri ve Şahitliği, İstanbul, 2013.
• Sallâbî, Ali Muhammed, Emevîler Dönemi 2, Trc. Harun Ünal, Ravza Yayınları İstanbul, 2014.
• Samhûdî, Nureddîn Ali b. Abdillâh b. Ahmed el-Hasenî (Ö. 911/1506), Vefâu’l-Vefâ bi Ahbâri Dâri’l-Mustafâ, Thk. Kâsım es-Samerrâî, II-V, Beyrut, 2001.
• Sarıyıldız, Gülden, “Karantina”, DİA, XXIV, İstanbul, 2001, ss. 463-465.
• Seyyar, Ali, Sosyal Hizmetlerde Bakım Terimleri (Ansiklopedik Sözlük), Şefkatli Eller Yayınları Ankara, 2007.
• Songur, Haluk-T. Saygın, Şifâhaneden Hastaneye: Sağlık Kuruluşlarının Değişimine Genel Bir Bakış, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19/1 (2014): 199-212.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr (Ö. 310/922), Târîhu’r-Rusuli ve’l-Mülûk, Thk.Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, I-XI, Kâhire, 1967.
• Terzioğlu, Arslan, “Bîmâristân”, DİA, VI, İstanbul, 1992, ss. 163-178.
• Ulvan, Abdullah Nasıh, İslâm’da Sosyal Dayanışma, Çev. İsmail Kaya, Konya, 1990.
• Uslu, Recep, “Cündişâpûr”, DİA, VIII, ss. 117-118, Ankara, 1993, s. 118.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya'kûb b. Ca’fer b. Vehb (Ö. 292/905), Târihu'l-Ya’kûbî, I-II, Beyrut, 1960.
• Yeniçeri, Celal, İslâm'ın Dayanışma - Paylaşma Medeniyeti, İFAV Yayınları İstanbul, 2013.
• Yılmaz, Metin, “Emevî Valisi Haccâc b. Yusuf’un Zindanları”, İstem, 13/25 (2015): 3-29.
• Yiğit, İsmail, “Emevîler-Siyasi Tarih, Medeniyet Tarihi ”, DİA, XI, İstanbul, 1995, ss. 87-104.
• Yolcuoğlu, İsmet Galip, Sosyal Hizmete Giriş, Sabev Yayınları, Ankara, 2012.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (Ö.748/1374), Târîhu'l-İslâm, Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, I-LIII, Beyrut, 1990-2000.
• III’ üncü Milli Sosyal Hizmetler Konferansı, 11-14 Aralık 1968, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayını, Yayın, No: 54.